کلان شهر توسعه یافته

شهر چیست ؟

در پدیده ی نوسازی ؛ با شهر و کلان شهری با خصوصیت ها و ظرفیت های اجتماعی در برگیرنده فرهنگ ها و رفتارهای مختلف و تهدیدها و فرصت ها ی متفاوت مواجه هستیم .

شهر محیط و مکانی است که  مجموعه ای از افراد نیاز هایشان را در آن تأمین می کنند .

ابعاد شهر

شهر، دارای دو بعد است:

۱٫       سخت افزاری : منظور از سخت افزار در واقع کالبد شهر است.

۲٫       نرم افزاری : منظور روح شهر است که رفتارهای اجتماعی را هم شامل می گردد .

اجزا ی تشکیل دهنده شهر:

۱٫       انسان

۲٫       کالبد

۳٫       کار و فعالیت

انسان در شهر باید احساس آرامش نماید  و فقط توحید آرامش قلب انسان است ، بنابراین شهرها باید توحیدی باشند یعنی در آنها نسبت سه مؤلفه ی بالا با خداوند تعریف شده باشد . شهر یک سیستم پیچیده است و در تحلیل مسائل یک سیستم نمی توان مسائل را  خطی بررسی کرد. به عنوان مثال، در روح شهر، رفتارها و آسیب‌های اجتماعی قابل توجه‌اند؛ آسیب‌های اجتماعی و بافت‌های فرسوده با یکدیگر  دارای رابطه متقابل اند ؛  البته عوامل بسیاری بر بافت فرسوده مؤثرند که باید در تعامل با هم و با مسئله‌ی فرسودگی سنجیده وتحلیل شوند.

فرآیند شکل گیری کلان شهرهای توسعه یافته

مراحل رشد شهر : ۱- ایجاد یا تولد ؛۲- رشد و تکامل؛۳- بلوغ  ۴ افول یا بازتولد شهر

در فرآیند شکل گیری شهر ها  دو حوزه وجود دارد

۱-       حوزه شهرهای جدید:  که در این حوزه از ابتدا طر ح ، نقشه و الگوی تولید شهر مشخص است.

۲-       شهرهای شکل گرفته  : فرآیند تشکیل شهر در این حوزه  از ده، روستا، شهرستان، شهر، کلان شهر، مادرشهر و جهان شهر تشکیل شده است  ،  باید به سمت دستیابی به مادرشهر توسعه یافته حرکت نمود ، برای طراحی فرآیند مادر شهر توسعه یافته  راه طولانی در پیش است ؛ چون در هر مرحله این کلان شهر ؛ ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد ؛ روند کلی این فرآیند شناخت وضع موجود، طراحی وضعیت استاندارد و  پیاده سازی طرح استاندارد می باشد. اما این سه گام بسیار پیچیده است.

اما به طور کلی پس از  تولد شهر  در مسیر رشد و تکامل ؛ شهر به سمت یک نقطه ایده آل و مطلوب  حرکت می نماید تا  به مرحله بلوغ برسد  در این نقطه اگر مدیریت صحیح و علمی اعمال گردد ؛ شهر به سمت تعالی ؛ پیشرفت  و بازتولد خود حرکت می کند و چنانچه با مدیریتی نا صحیح  مواجه شود  به سمت میرایی و افول خواهد گرایید ؛  این مسیر، مسیر بحرانی شهر  است. در بعضی از مواقع شهرها  قبل از رسیدن به نقطه مطلوب در همان مسیر رشد و تکامل  نزول می کنند مانند تهران ، که در آن فرآیند  بلوغ شهر به صورت ناقص انجام و این موجب از بین رفتن  عملکرد شهر شده است ،  ادامه این روند باعث عدم  احساس رضایت شهروندان  از زندگی در شهر و در حقیقت  مرگ شهر می گردد . اگر برنامه ریزی کارشناسان شهری از رشد شهر عقب تر باشد، شهر در نگاه آینده خود به نقطه مرگ شهری نزدیک می گردد.

ویژگی های شهر توسعه یافته

۱۲ سال دیگر تا بازتولدکلانشهر تهران بر اساس شاخص ها و معیارهای توسعه یافتگی سند چشم انداز ۱۴۰۴ فرصت باقی است برای رسیدن به اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ ، لازم است نگرش توسعه یافتگی را در دیدگاه خود، مدیران و شهروندان ایجاد نمود .

۵ مفهوم  از توسعه در شهر مطرح است:

۱٫       توسعه اقتصادی

۲٫       توسعه کالبدی

۳٫       توسعه اجتماعی

۴٫       توسعه فرهنگی

۵٫       توسعه سیاسی

  اگر  شهر از لحاظ کالبدی توسعه یافته اما از لحاظ اجتماعی؛فرهنگی و رفتاری توسعه نیافته باشد ؛ شهر را آسیب های اجتماعی دربرمیگیرند .شهری توسعه یافته است  که شهروندانی توسعه یافته داشته و توسعه یافتگی برای آنها دغدغه باشد. شهروند توسعه یافته نسبت به مسائل پیرامون خود احساس مسئولیت می نمایند . همچنین شهر توسعه یافته زمانی به پرواز در می آید که  دو بال شهروند توسعه یافته و مدیرت شهری توسعه یافته با هم به پرواز درآیند. مدیریت شهری زمانی می تواند شهر را در مسیر رسیدن به توسعه یافتگی هدایت نماید که شهروندان برای تصمیم سازی در کنار مدیریت قرار گیرند.

توسعه ی نامتقارن مهمترین مؤلفه مسئله ساز شهرها و علت و علل مؤلفه هایی نظیر آسیب های اجتماعی، هرج و مرج، اختلاف طبقاتی، ناامنی، ترافیک، بافت فرسوده و ازدحام جمعیت است به عنوان مثال امروزه در تهران شاهد اقتصاد پویا و حجم گردش پول  روزانه ی زیادی هستیم که این مؤلفه منجر به  افزایش مهاجرت به تهران و ایجاد سایر مشکلات  برای مهاجرین  می شود؛ پیامد همه مؤلفه های مسئله ساز شهرها، کاهش سطح کیفیت زندگی  در آنها است .در طرح های باز تولد شهری باید شاخص های  توسعه یافتگی محقق و مؤلفه های مسئله ساز شهر به حداقل برسد.

نوسازی و توسعه شهر

نوسازی ابزارتوسعه درونزا در شهر است ؛ جایگاه فرسودگی در نمودار مراحل  رشد  شهر در  مرگ عملکردی شهر هاست ؛ حل معضل فرسودگی نیازمند شناخت دقیق مسئله و ارائه راه حل متناسب با آن بر مبنای جغرافیای انسانی ، فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی ایران است . اما توجه به این مسئله از نگاه صرفأ کالبدی و مصلوب محتوم به شکست است. نوسازی بافت های فرسوده قطعأ یک مسئله چند بعدی  است و باید تمامی ابعاد موثر بر کیفیت زندگی مردم را در ارائه راهکار حل مسئله در نظر گرفت و آن هم نه به صورت موقتی بلکه به صورت پایدار و مستمر ، لذا ضرورت دارد تعریف دقیق و صحیحی از معضل فرسودگی و نقش آن در توسعه پایدار و تناسب راهکار حل آن با سیاستهای کلان نظام داشت.