سیستم های مهندسی تصفیه آب و فاضلاب شهری

سیستم های مهندسی تصفیه آب و فاضلاب شهری

ساکنان اجتماع شهری برای حفظ زندگی جمعی و بالندگی اجتماع خود مجموعاً نیازهایی داشته اند که مجبور به تأمین آنها به صورت مشترک و جمعی و مدیریت آن بوده اند. در واقع تأمین این نیازها تضمین کننده مدنیت و زندگی شهری بوده است. می توان این مجموعه نیازهای مشترک کالبدی را زیرساخت های شهری دانست که طیف وسیعی از تأسیسات و خدمات و شبکه های حیاتی را شامل می شود و باید به صورت مناسبی ارائه شود ، که اینها علاوه بر تأمین رفاه شهری ، تأسیسات اولیه مورد نیاز با مدیریت مناسب باعث پویای اقتصادی و اجتماعی شهر می شوند.

 به  طور عام ، تأسیسات و زیر ساختهای شهری ، طیف وسیعی از عناصر شهری را که اکثراً احداث شده و ثابت و ساختمانی اند ، در برمی گیرد.در نگاهی کلی می توان زیر ساختهای شهری را شامل تمامی عناصری دانست که تأمین نیازهای مختلف شهروندان را در زمینه های مختلف سکونت ، فعالیت ، استراحت ، فراغت و به طور کلی بالا بردن کیفیت زندگی شهری را برعهده دارند . به عبارتی مجموعه عناصر فیزیکی موجود و لوازمی که کارکردهای مختلف شهری را میسر می سازند و باعث ترکیب و تشکیل فضاهای شهری می گردند ، زیرساختهای شهری نامیده می شوند .

 بدین ترتیب زیرساختهای شهری ، تقریباً تمامی کاربری های عمومی و خدماتی شهر ( تأسیسات روبنایی ) و همچنین شبکه های حمل و نقل ، آب و فاضلاب ، نیرو و سوخت ، ارتباطات و سایر تأسیسات مرتبط با آنها ( تأسیسات زیربنایی ) را در برمیگیرد. بخشی از این زیرساختها ، اصطلاحاً  تأسیسات شهری نامیده می شوند که به عنوان شریان های حیاتی شهر ، امکاناتی چون آب ، برق ، گاز ، تلفن و سیستم جمع آوری فاضلاب را در شبکه هایی پیچیده برای شهر فراهم می سازند. این قبیل تأسیسات که عموماً زیرزمینی هستند ، در حقیقت پایه و اساس هر مجتمع زیستی را تشکیل می دهد.

همانطور که متوجه شدید سیستم فاضلاب به طور خاص و تأسیسات شهری به طور عام جزوء شریانهای حیاتی شهر می باشند که با یک برنامه ریزی مدون و مشخص و البته مدیریت کارآمد می توان این نبض حیاتی شهر را به صورت مؤثر به کار بست.

سیستم فاضلاب شهری

برای زندگی در شهر نیاز به امکانات و تجهیزاتی می باشد تا فرد مایل به زندگی در شهر شود و برای پرداخت هزینه ای هنگفتی که بدیل زندگی در شهر می پردازد از تسهیلاتی برخوردار باشد . یکی از مهمترین تسهیلات شهری که بسیار موجب رفاه و آسایش افراد می شود تاسیسات شهری می باشد که شامل شبکۀ آب، برق ، گاز، تلفن و فاضلاب و … است .

با افزایش روز افزون جمعیت و تبدیل شدن شهرها به کلان شهرها و در نتیجه افزایش جمعیت در مساحت خاص و نیز پیشرفتهای تکنولوژی بایستی توجه بیشتر و ویژه ای به موارد بهداشتی و زیست محیطی در رابطه با شهرها داشته باشیم و در این راستا بایستی بدنبال روشهایی با حجم کمتر، راندمان بالاتر و همچنین قابل ارتقا از لحاظ ظرفیتی باشیم

در این میان شبکه ای فاضلاب شهری از دیرباز مورد توجه همگان بوده است ، وجود سیستم فاضلاب شهری در هند و پاکستان در ۲۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح این مسئله را ثابت میکند. البته در آن زمان این کار هزینۀ بالایی را شامل می شد و تنها در نقاط مهم شهر از این شبکه استفاده می شد شاید دلیل استفاده از شبکۀ فاضلاب شهری در آن زمان اهمیت بالای آن در مسائل و مشکلات بهداشتی بوده چون آلودگی ناشی از فاضلاب شهری موجب مرگ و میر بالای افراد می شد .

 به طور ساده فاضلابها ، پسابهای ناشی از فعالیتها و اعمال انسانی می باشد . فاضلابها  را بر اساس نحوۀ ایجاد به سه گروه عمده تقسیم بندی می کنند : خانگی ، صنعتی و سطحی

۱- فاضلابهای خانگی :

شامل پسابهای سرویس های بهداشتی منازل مسکونی شهرنشینان مانند توالت ها ، حمام ها و… می باشد.البته پسابهای مغازه ها ، فروشگاهها ، مؤسسات آموزشی ، تعمیرگاهها را نیز جزوء این دسته از فاضلابها قرار می دهند.

۲- فاضلابهای صنعتی :

این دسته از فاضلابها در نتیجه فعالیتهای کارگاهها ، کارخانه ها و سایر مراکز صنعتی می باشد که بر اساس نوع فراورده تولید شده مراکز صنعتی خواص این گونه فاضلابها نیز متفاوت است .

۳- فاضلابهای سطحی :

این دسته از فاضلابها ، شامل آبهای ناشی از بارندگی ، ذوب برف و یخ در معابر شهری می باشد . این آبها به دلیل وجود آلودگی هوا ، محیط شهری از غلظت آلودگی خاص خود برخوردار است. البته به گروه می توان آبهای جاری در کانالها و جویها را اضافه کرد .

این گروههای عمده  باهم تفاوتهایی دارند که ناشی از رنگ ، بو، غلضت ، مواد خارجی موجود در فاضلاب و …. می باشد . ذکر این ویژگی ها در این برحه از زمان باعث به درازا کشیده شدن بحث و گمراه شدن از مبحث اصلی می گردد . به همین دلیل از ذکر آنها خودداری می کنیم .( برای کسب اطلاع بیشتر به مجموعه کتابهای سبز شهرداری شماره ۸ مراجعه فرمایید)

ولی می توان به مورد زیر را که در تصفیه فاضلابها دخیل می باشد ، اشاره نمود :

مهم ترین اجزای تشکیل دهنده فاضلاب :

جامدات معلق: عمدتاً شامل پسماندهای غذایی، فضولات بدن انسان، کاغذ، پارچه و ذرات خاک می باشد.

مواد آلی فاضلاب : عمدتاً شامل پروتئینها (۴۰ تا ۶۰ درصد)، کربوهیدراتها (۲۵ تا ۵۰ درصد) و لیپیدها (تقریباً ۱۰درصد)

عوامل بیماریزا: انواع عوامل بیماریزا با منشأ آبی یافت می شوند که شامل باکتریها، ویروسها، پرتوزوآ و انگلها می باشند.

سیستم جمع آوری فاضلاب :

جمع آوری فاضلاب و بیرون راندن آن از محیط زندگی انسان سابقه ای بس دیرینه دارد ، بطوریکه تاریخ نویسان و باستان شناسان سابقه این کار را در هندوستان به ۷۰۰۰سال و در بابل و نینوا به ۳۰۰۰ سال و در یونان و روم ۴۰۰۰سال پیش می دانند. درایران هم سیستم فاضلاب سابقۀ نسبتاً زیادی دارد به طوریکه در یک نمونه کاوش که در اطراف شهر جرجان ( حوالی گرگان و گنبد امروزی ) انجام گردیده ، به این نکته پی برده اند که شهر جرجان تقریباً ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سال پیش سیستم فاضلاب داشته . در ابتدا سیستم جمع آوری فاضلاب یک سیستم رو باز بوده که خود عامل شیوع بیماری ها بوده. دراواخر قرن ۱۷ میلادی اولین با سیستم جمع آوری فاضلاب (اگو) به صورت زیرزمینی در شهر پاریس به طول ۱۶ کیلومتر احداث شد.

در ایران هم دفع فاضلاب بر اساس سطح آب زیرزمینی و یا نفوذپذیری زمین انجام می شد . بدین صورت که در مناطقی که سطح آب زیرزمین پایین بوده  ، برای جذب فاضلاب از حفر چاههای جذبی استفاده می گردید .

در مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالا بوده  یا زمین ضریب نفوذپذیری مناسبی نداشت ، زمین را طوری زهکشی می کردند که فاضلاب بدون تصفیه بر روی رودخانه ای انتقال می یافت.

متأسفانه در حال حاضر اکثر شهرهایی که در کنار رودخانه واقع شده اند از این شیوه استفاده می کنند که خطر بسیار جدی بر محیط زیست و بستر دریاست . شهرهایی همچون اهواز ، بوشهر و حتی شهرهای شمالی نیز از این روش برای دفع فاضلاب استفاده می کنند .

 در مکان هایی که امکان زهکشی مناسب وجود نداشت و یا چنانچه شیب شهر مساعد این سیستم نبود ، غالباً در منازل چاه فاضلاب حفر می گشت.

روشهای جمع آوری فاضلاب شهری :

روشهای جمع آوری فاضلاب شهری ‚که در ۲ قالب سنتی ونوین قابل بررسی است .

 شیوۀ سنتی :

شیوۀ سنتی یا روش متداول روشی است که بطور ثقلی آب مصرف شده را بطور صحیحی جمع آوری و به تصفیه خانه منتقل می کند، که خود به ۲ روش کانالهای جدا ازهم و روش درهم تقسییم می شود.

در روش کانالهای جدا از هم فاضلابهای سطحی از طریق یک خط لوله مجزا و فاضلابهای خانگی بوسیله لوله دیگر به تصفیه خانه انتقال داده می شوند. در روش درهم ، فاضلابهای خانگی و سطحی از طریق یک خط لوله به تصفیه خانه منتقل می گردند.

بر اساس تحقیقاتی که در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ بر روی وضعیت جمع آوری فاضلاب در جوامع کوچک انجام دادند به این نتیجه رسیدند که هزینه های سیستم ثقلی و یا متداول ۴ برابر هزینه های تصفیه و دفع فاضلاب می باشد. از این رو جهت اجتناب از این مسایل، سیستم جدید را پیشنهاد داده اند.

روش های نوین:

۱) روش سپتیک تانک ثقلی Septik Tank Effluent Gravity) { STEG }) :

در این روش یک پیش تصفیه بر روی فاضلاب صورت می گیرد و مشکلی جهت تامین سرعت خود شستشویی وجود ندارد چون مواد جاند معلق درشت در سپتیک تانک مانده و اختلالی در تامین سرعت خودشستشویی ایجاد نمی کنند. در سپتیک تانک لازم نیست که قطر لوله ۲۰۰ mm و یا بالاتر انتخاب گردد.

این روش برای جوامع کوچک کاربرد دارند و چون قطرها کوچک هستند، می توان از لوله های پلاستیکی استفاده نمود زیرا خوردگی این نوع لوله ها کمتر است و مشکل نشتاب وجود ندارد.

 فاضلاب بدون هیچ پیش تصفیه ای وارد شبکه جمع آوری شده و به صورت ثقلی به سمت تصفیه خانه حرکت می کند. حداقل قطر لازم ۱۵۰ تا ۲۰۰ mm است. جهت جلوگیری از رسوب جامدات معلق، حداقل قطر ۰٫۶متر بر ثانیه حفظ باید گردد. جهت تمیز کردن آنها وجود منهول الزامیست. بدلیل آب بند نبودن کامل شبکه جمع آوری سنتی، یکی از مشکلات اصلی Infiltration یا نشتاب به داخل و Exfiltration یا نشتاب به خارج می باشد. در این روش قطر شبکه کم است ( حدود ۲۵ تا ۵۰ mm ) و لوله های پلاستیکی مورد استفاده قرار می گیرند.

لوله های خروجی از منازل، در ابتدا وارد سپتیک تانک می گردند. بدلیل اینکه در این حالت مواد جامد قابل ته نشینی وجود ندارد. سیستم با قطر کم و شیب کمتر قادر به انتقال فاضلاب خواهد بود. این سیستم به دلیل اینکه کاملا آب بند می باشد، امکان نشتاب به داخل و یا خارج وجود ندارد. این سیستم برای اولین بار در سال ۱۹۶۱ در استرالیا و سپس در سال ۱۹۷۷ در آمریکا مورد استفاده واقع شد. عمق کارگذاری لوله ها در این سیستم حدود ۹/ متر می باشد.

۲) روش سپتیک تانک با پمپ ( Septik Tank Effluent Pump )

 این روش، شامل شبکه تحت فشار می باشد. در این روش، سپتیک تانک مجهز به صافی و پمپ با فشار بالاست. فاضلاب خروجی توسط لوله هایی با قطر کم، که تحت فشار می باشند، پمپاژ می شود. شبکه جمع آوری فاضلاب اصلی نیز در این روش تحت فشار می باشد.

قطر لوله های تخلیه در این سیستم ۲۵تا۳۸ mm است. قطر لوله های اصلی حداقل ۵۰ mm می باشد. مانند سیستم STEG مشکل نشتاب در این سیستم نیز وجود ندارد. در این سیستم شبکه در عمق بسیار کم گذارده می شود و لوله ها دارای انعطاف کافی هستند، به همین دلیل نیاز به شیب دهی نیست..تنها مشکله مربوطه، زمانی است که سطح آب زیرزمینی بالاست و منطقه سنگلاخی است. این سیستم اولین بار در سال ۱۹۶۸ و در آمریکا بکار برده شد.

۳) Pressure Sever With Grinder Pump

این سیستم شبیه روش دوم است ولی بجای استفاده از پمپ ساده از پمپی استفاده می شود که قدرت بیشتری دارد. در این سیستم برای شبکه جمع آوری از سپتیک تانک استفاده نمی شود و بجای آن از یک پمپ خردکننده برای خرد کردن جامدات استفاده می شود. بنابراین می توان از شبکه هایی با قطر کوچک استفاده کرد. مانند روش STEP این شبکه نیز با قطر کم و عمق کارگذاری کم استفاده می شود ولی در این روش به دلیل عدم استفاده از پیش تصفیه مقدار جامدات معلق، چربی و روغن بیشتر خواهد بود.

۴) روش خلاء :

در این سیستم از شبکه ای استفاده می گردد که تحت فشار منفی و خلا قرار دارد. در این روش جایگزین نیز مانند حالت های قبلی، قطر لوله ها کم ، عمق کارگذاری شبکه نیز کم و شتاب نیز وجود ندارد.

سیستم دفع فاضلاب شهری :

مسأله فاضلاب و دفع بهداشتی آن مساله‌ای نیست که بشر امروز با وجود پرداختن به موضوعات مختلف بتواند براحتی از کنار آن بگذرد. سال ۲۰۰۸ از سوی سازمان ملل به عنوان سازمانی مرجع و مورد اطمینان  تمام جهانیان به نام سال «دفع بهداشتی فاضلاب» نامگذاری شد. در حال حاضر جهان در تلاش خود برای کاهش تعداد نفرات که به خدمات بهداشتی دفع فاضلاب دسترسی ندارند، عقب مانده است  لذا بسیاری از افراد از شأن و منزلت انسانی محروم می باشند . این افراد ناچارند به جای سرویس‌های بهداشتی از کیسه، سطل یا از چاله های کنار جاده ها استفاده کنند که این امر سلامتی خود آنها و دیگران را تهدید می کند.

تاریخچه سیستم دفع فاضلاب نیز حکایت خاص خود را دارد .

ایران، به ویژه در زمان ساخت تخت جمشید، دارای دانش شهرسازی سرآمدی در جهان بود که شاهد کشف سیستم دفع فاضلاب در بقایای این افتخار ملی یعنی تخت جمشید هستیم.

مسأله دفع فاضلاب آنقدر پیچیده است که حتی قانونی تحت عنوان قانون مدیریت پسماندها در سال ۱۳۸۳ در مجلس شورای اسلامی تصویب شد. به طریقی که رهاسازی هرچیز آلوده ساز جرم محسوب می شود و مرتکبین طبق قانون مشمول مجازات می گردند، که مجازات از جریمه نقدی ۵۰ هزار تومانی گرفته تا حبس یکساله می باشد .

مشروح این قانون به شکل زیر می باشد :

براساس ماده ۶۸۸ مجموعه کامل قوانین ومقررات جزایی ، هر اقدامی‌ که تهدید علیه بهداشت عمومی‌ شناخته شود … ممنوع است و مرتکبین چنانچه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند، به حبس تا یکسال محکوم خواهند شد.” حال چنانچه مسئولان ذیربط به برخورد با مجرمان تصمیم بگیرند، باید تا حدودی تمامی‌ ساکنان منطقه به حبس محکوم شوند “

قانون مدیریت پسماندها مصوب ۲/ ۲/ ۸۳ مجلس شورای اسلامی‌ ایران ماده ۱۶ نگهداری، مخلوط کردن، جمع‌آوری، حمل و نقل، خرید و فروش، دفع، صدور و تخلیه پسماندها در محیط بر طبق مقررات این قانون و آیین‌نامه اجرایی آن خواهد بود.

 در غیر این صورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضایی به جزای نقدی در بار اول برای پسماندهای عادی از ۵۰۰ هزار ریال تا ۱۰۰ میلیون ریال و برای سایر پسماندها از دو میلیون ریال تا ۱۰۰ میلیون ریال و در صورت تکرار، هر بار به دو برابر مجازات قبلی در این ماده محکوم می‌شوند.

معمولترین روش برای دفع فاضلاب رقیق نمودن آن در آبهای سطحی است. از جریانهای خروجی فاضلاب در کشاورزی و ایجاد فضاهای سبز شهری در پارکها، زمینهای گلف، کناره بزرگراهها و جاده های منتهی به فرودگاهها به نحو موفقیت آمیزی استفاده شده است. ممکن است از جریانهای خروجی تصفیه فاضلاب جهت مقاصد صنعتی استفاده شود. با توجه به کمبود آب آشامیدنی، استفاده از فاضلاب تصفیه شده به عنوان بخشی از منبع آب آشامیدنی اخیراً در بعضی کشورها بیشتر متداول شده است.

اهمیت دفع فاضلاب :

الف) تامین شرایط بهداشتی برای زندگی مردم : فاضلابهای شهری همیشه دارای میکروبهای گوناگونی مباشند

که قسمتی از آنها را میکروبهای بیماری زا تشکیل میدهند. ورود فاضلاب تصفیه نشده به محیط زیست و منابع طبیعی آب مثل رودخانه ها و دریاچه ها موجب آلوده شدن این منابع به میکروبهای بیماری زا میگردد و در اثر تماس انسان با این منابع خطر گسترش این بیماری ها بین مردم به وجود می آید .

 ب) پاک نگه داری محیط زیست : وارد نمودن فاضلابهای تصفیه نشده به محیط زیست موجب آلودگی این محیط شده که علاوه بر خطرهای مستقیم که برای بهداشت مردم دارد،نتایج دیگری از قبیل ایجاد مناظر زشت ،بوهای ناخوشایندو سرانجام تولید حشرات مخصوص  مگس و پشه به همراه دارد که این حشرات خود وسیله ای برای جابجا شدن میکروبهای بیماری زا و آلوده سازی محیط زیست با این میکروبها می باشند.

 ج) بازیابی فاضلاب : با توجه به اینکه مقدار نمکهای معدنی محلول در فاضلاب به مراتب کمتر از آب دریاهای آزاد میباشد و فاضلاب جزو آبهای شیرین ولی آلوده به حساب می آید.استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده به جای آب شیرین جهت آبیاری زمینهای کشاورزی به ارزانتر از شیرین سازی آب دریاهای شور است.کاربرد دیگر فاضلاب تصفیه شده جهت آبیاری و کشاورزی علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب شیرین به علت وجود مواد کودی در فاضلاب تصفیه شده می تواند منبع غذایی خوبی برای گیاهان و تقویت زمین کشت باشد. به کار بردن فاضلاب خام و تصفیه نشده جهت آبیاری کشاورزی مشکلات زیادی در بر دارد تا جایی که استفاده از اینگونه فاضلابها را غیر ممکن میسازد. در هر صورت برای رسیدن به نتایج مطلوب در کاربرد مجدد فاضلاب در کشاورزی نیاز به مطالعه و بررسی کامل دارد.

تصفیه فاضلابهای شهری :

سیستم های تصفیه فاضلاب شهری قالبا از بخشهای که در ذیل به شرح آنها پرداخته می شود تشکیل شده اند.

 آشغالگیری:

فاضلابی که وارد تصفیه خانه می شود گاه دارای تکه های چوب ریشه درختان تکه پارچه و مواد مشابه دیگر است.

برای حفاظت از تجهیزات و کاهش اختلال در جریان داخل تصفیه خانه آشغالها را توسط آشغالگِیر های میله ای از فاضلاب جدا می شود.بیشتر آشغالگیر های مورد استفاده در تصفیه خانه ها از میله های موازی ساخته شده اند که به وضعیت استقرار آنها با کانال زاویه ای می سازد تا فاضلاب از لابلای این میله ها عبور کند.آشغالها روی میله ها جمع می شوند و در فواصل زمانی منظم با دست یا وسیله مکانیکی از روی میله جمع آوری میشود.آشغال بیشتر تصفیه خانه ها را می سوزانند یا در خاک دفن می کنند.گاه این آشغالها را با تجهیزات خود کار خرد کرده و برای تصفیه در فرایند بعدی به جریان فاضلاب بر می گردانند.

دانه گیر:

بیشتر لوله های فاضلاب را در شیبی قرار میدهند که سرعت جریان ۶/۰ متر بر ثانیه در آن حفظ می شود و مانع ته نشینی ماسه درلوله می شود.اگر سرعت اندکی کمتر از این حد شود (۴۵/۰ متر بر ثانیه) بعضی از ذرات بزرگتر و سنگین تر ته نشین می شوند. اگر سرعت به۳/۰ متر بر ثانیه برسد مواد سنگین غیر آلی مثل ماسه،پوسته تخم مرغ،تکه چوبهای نیم سوزته نشین می شوند،اما مواد آلی سبکتر همچنان به حال تعلیق باقی می مانند.

شن گیری:

مواد معدنی مخلئطی از مواد تجزیه ناپذیر مانند شن و ماسه می باشند که باعث سایش بیش از حد پمپها می شود.ترکیبی از شن قیر روغن جامد گریس و دیگر و دیگر مواد چسبنده می تواند در لوله ها و ها ضم ها لایه های جامد تشکیل دهد. این جرم جامد را به وسیله روشهای متداول نمی توان حذف کرد.به این دلیل شن و ترکیبات تجزیه نا پذیر و معدنی بایستی هر چه سریعتر و قبل از ورود به فرایند های تصفیه جدا نمود.

ته نشینی و شناور سازی:

فاضلاب خام حاوی موادی است که در صورت کاهش سرعت جریان به سادگی ته نشین یا شناور می شود.در شبکه فاضلاب سرعت جریان فاضلاب به حدی است که از ته نشین شدن جامدات پیشگیری به عمل می آید. مقداری از جامدات سنگینتر در کانال شن گیری و جامدات سبکتر در واحد ته نشینی حذف می شود.

در تصفیه خانه فاضلاب معمولا” ته نشینی جامدات در دو نقطه مختلف صورت می گیرد.واحدی که پس از آشغالگیری و شن گیری قرار گرفته ته نشینی یا کلاریفا یر اولیه و واحدی که پس از فرایند های تصفیه ثانویه واقع شده به کلاریفایر ثانویه یا نهایی موسوم است. هر دو کلاریفایر ها تقریبا”مشابه یکدِگر عمل می کنند.تفاوت اصلی بین این دو دانسیته لجن خروجی آنها می باشد.جامدات ته نشین شده در تانک مستطیلی به کناره ودر تانک دایره ای به وسط و به طرف چاهک مخصوص هدایت می شود.لجن جمع آوری شده در این محل سپس به سیستم پردازش یا دفع پمپ می شود.این سیستم ها در تصفیه خانه های مختلف متغیر است و شامل هضم و فیلتراسین خلا سوزاندن و دفع بهداشتی می باشد.جامدات جمع آوری شده از سطح نیز معمولا” به هاضم ها فرستاده می شوند.

صافی های چکنده:

اگر چه تصفیه اولیه برای جدا سازی مواد جامد ته نشین شدنی خیلی کار آمد است ولی توان جداسازی مواد جامد معلق یا مواد جامد محلول سبکتری را که در آبهای پذیرنده اکسیژن خواهی زیادی را سبب می شوند ندارند.

صافی چکنده عبارتند از بستری از ۸/۳ تا ۷/۱۲ سانتیمتر قلوه سنگ، بلوکهایی از جنس سرباره آهن و ذغال سنگ ، یا یک ماده محیطی مخصوص که بر روی آن فاضلاب ته نشین شده از زلال ساز اولیه ریخته می شود.

برای جدا سازی مواد جامد معلق خیلی ریز و مواد جامد محلول در تصفیه خانه ها واحد تصفیه ثانویه وجود دارد.جدا سازی کلی مواد جامد معلق و BOD در این فرایند ۹۰% یا بیشتر است.متداولترین فرایندهای تصفیه ثانویه عبارتند از:صافی چکنده تماس دهنده زیستی چرخان و لجن فعال.

برکه های تثبیت فاضلاب:

برکه های تثبیت با عمق کم(۵-۱متر)گزینه های مناسب برای تصفیه فاضلاب هستند که می توانند همراه یا به جای دیگر روشهای متداول به کار گرفته شوند.

مواد مغذی محلول نظیر نیتروژن و فسفر به وسیله جلبکهای سبز که در آب وجود دارند مورد استفاده قرار می گیرند.جلبکها از دی اکسید کربن و بیکربنات برای سنتز پروتوپلاسم سلولی استفاده می شود و برای رشد مثل گیاهان در متابولیسم خویش به نیتروژن و فسفر نیاز دارند.زائدات حاصله از این متا بولیسم اکسیزن و مقداری دی اکسید کربن است.

فرایند لجن فعال:

در تصفیه فاضلاب به روش لجن فعال ابتدا تصفیه اولیه جهت حذف ذرات درشت و قابل ته نشینی بر روی فاضلاب ورودی انجام می گیرد. در حوضچه های ته نشینی اولیه ذرات شناور و قابل ته نشین فاضلاب به مقدار زیاد حذف می گردد.به طور معمول فرایند لجن فعال جهت تصفیه فاضلاب پس از عمل ته نشینی اولیه مورد استفاده قرار می گیرد اما در بعضی از تصفیه خانه ها فاضلاب خام بعد از یک پیش تصفیه مقدماتی مستقیما”وارد سیستم لجن فعال می گردد.

ضد عفونی و کلر زنی:

منازل مسکونی بیمارستانها و تاسیسات صنعتی همه مواد زائد جامد و مایع را در شبکه جمع آوری فاضلاب می ریزند.بیمارِهای موجود در فاضلاب از طریق شبکه به انسان منتقل می شود. میکروارگانیزمهای بیماری زا نمونه وار عبارتند از: باکتریها ویروسها و انگلها.این میکروارگانیزمها را عموما”ارگانیزمهای بیماری زا می نامند.بیماریهایی را که این میکروارگانیزمها ایجاد می کنند عبارتند از :

بیماریهای ناشی از باکتریها:

بیماریهای ناشی از انگلهای داخلی: دسیانتری آمیبی اسهال آسکاریس(کرم گرد بزگ)تب حصبه ژیارد یازیس وباشبه حصبه

 بیماریهای ناشی از ویروسها:

دسیانتری باسیلی(اسهال خونی) فلج اطفال

واکنش کلر در فاضلاب:

کلری که به آب افزوده می شود یا به صورت کلر آزاد(CL2)یا به صورت یون هیپو کلریت و یا به صورت دی اکسید کلر(CLO2)است. کلر در هر صورت آزاد و یون هیپو کلریت ماده شیمیایی بسیار فعالی است.وبه عنوان یک عامل اکساینده عمل می کند.کلر به صورت دی اکسید کلر در PH معمولی فاضلاب اکساینده قوی نیست.

واکنش با آمونیاک (NH3)

چون در همه فاضلاب های شهری آمونیاک وجود دارد واکنش آمونیاک با کلر اهمیت زیادی دارد.وقتی کلر به آبهای آمونیاک دار اضافه می شود آمونیاک با اسید هیپو کلرو(HOCI )واکنش کرده و منو کلر آمین دی کلر آمین و تری کلر آمین تشکیل می دهد.تشکیل این کلر آمین ها به مقدار PH محلول ونسبت اولیه کلر به آمونیاک بستگی دارد.

پس کلر زنی یا کلر زنی نهایی:

پس کلر زنی عبارتند از افزودن کلر به فاضلاب شهری یا صنعتی پس از فرایند های تصفیه این نقطه کلر زنی باید پیش از واحد تماس با کلر و بعد از واحد نهایی ته نشینی در تصفیه خانه باشد.موثرترین جا برای کلر زنی به منظور ضد عفونی پس از تصفیه و در پساب زلال است. پس کلر زنی بیش از هر چیز به منظور ضد عفونی انجام می گیرد.در نتیجه کلر زنی برای ضد عفونی انجام می شود.در نتیجه کلر زنی برای ضد عفونی ممکن است مقداری از BOD کاهش یابد؛اما به ندرت پیش می آید که تنها منظور از کلر زنی کاهش BODباشد.

دفع فاضلاب و استفاده مجدد از آن:

 قسمت عمده فاضلابهای تصفیه شده باید دفع شوند. دریافت کننده های نهایی فاضلابهای تصفیه شده آبهای سطحی و بسترهای آب زیرزمینی  سطح زمین و در برخی موارد اتمسفر محل های دفع یا تجهیزات مورد استفاده مجدد باید در فاصله مناسبی نسبت به واحد تصفیه فاضلاب قرار داشته باشند.

بهر حال آنچه مسلم است این می باشد که هنوز سیستم فاضلاب شهری در همه شهرهای این به کار بسته نشده و ۹۸ درصد شهرهاى ایران سیستم جمع آورى فاضلاب ندارد و فاضلاب شهرى به آب هاى سطحى رودخانه ها و آب آشامیدنى مردم وارد می شود .

 به امید آنکه تمامی شهرهای کشور عزیزمون از این شریان حیاتی شهری بهره مند گردند.