جزوه آموزشی آگاهیهای عمومی محیط زیست

به نام خداوند زیبایی ها

فهرست مطالب :

                       محیط زیست چیست

                       آلودگی چیست

                       انواع آلودگی

                       آلودگی هوا

                       پدیده های مهم ناشی از آلودگی هوا

                       آلودگی آب

                       آلودگی خاک

                       تکنولوژی پالایش مواد زاید خطرناک

                       آلودگی صوتی

                       سایر آلودگی ها

                       محیط زیست چیست ؟

محیطی شامل هوا ، آب ، خاک ، منابع طبیعی ، گیاهان ، جانوران ، انسان و روابط متقابل بین آنها که سازمان در آن فعالیت مینماید.در تعریفی دیگر محیط زیست را می توان محیطی شامل عوامل زنده و غیر زنده که با هم در تبادل ماده و انرژی هستند  دانست . محیط در این تعریف از درون یک سازمان تا سیستم جهانی را دربر می گیرد.

– عوامل زنده : انسان ، گیاهان  و  حیوانات .

– عوامل غیر زنده : آب ، خاک ، هوا و هر آنچه در کره زمین موجود باشد .

                       آلودگی چیست ؟

وارد شدن هرگونه ماده خارجی به آب ، هوا ، خاک و زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی ، شیمیایی یا بیولوژیکی آن را بگونه ای تغییر دهد که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار و ابنیه مضر باشد .به عبارت دیگر وارد آمدن هر ماده به محیط به نحوی که تعادل طبیعی آنرا برهم زند .این آلودگی ممکن است در هریک از قسمتهای محیط زیست بوجود آید.

                       انواع آلودگی :

v  آلودگی هوا

v  آلودگی آبها

v  آلودگی خاک

v  آلودگی صوتی

v  آلودگی رادیواکتیو

v  آلودگی حرارتی

                       آلودگی هوا :

تاریخچه آلودگی هوا و بحث در مورد آن به قرون وسطی و حتی سالهای قبل از آن باز
می گردد .بنابراین آلودگی هوا و قوانین وضع شده در مورد آن پدیده جدیدی نیست . برای مثال “ادوارد اول ” در سال ۱۳۰۷ میلادی استفاده از زغال سنگ در کوره های آهک پزی را به دلیل آلوده کردن هوای شهر لندن ممنوع کرد . چنین قوانینی در سایر نقاط جهان در گذشته نیز وضع شده بود .امروزه پیامد های مختلف آلودگی هوا باعث شده است که نظارت وکنترل کیفیت هوا به صورت امری گریز ناپذیر در تمام جوامع در رأس مسایل ملی مطرح شود .مرگ بیش از ۴۰۰۰ نفر در سال ۱۹۵۲ در شهر لندن در اثر مه دود فتوشیمیایی از جمله وحشتناک ترین حوادثی است که تا به حال در اثر آلودگی هوا رخ داده است . همچنین در سال ۱۹۴۸ در ایالت متحده آلودگی هوا و تمرکز آن به مدت ۴ روز بر فراز شهر دنورای پنسیلوانیا باعث مرگ ۲۰ تن و بیماری بیش از ۱۴۰۰۰ نفر جمعیت این شهر گردید .

این حوادث همگی نتیجه آلودگی بسیار شدید هوا به وسیله غلظتهای بسیار زیاد اکسید های گوگرد و ذرات معلق ( دود کارخانجات صنعتی و دودهای گوگردی ) بود . امروزه نیز مه دودهای گوگردی در اثر احتراق سوختهای فسیلی به ویژه نفت و زغال سنگ در منابع ثابت آلاینده هوا
( مانند نیروگاه های برق و کارخانجات ذوب فلزات ) به وجود می آید ، علاوه بر این در اکثر شهر ها منواکسید کربن ، اکسید های نیتروژن و هیدروکربن های مختلف در حضور نور خورشید با یکدیگر ترکیب شده و مه دود فتوشیمیایی را به وجود می آورند . اگرچه نقش منابع ثابت آلاینده در تولید مه دود بسیار موثر تر از وسایل نقلیه موتوری و خودروها است ولی سهم خودروها در آلودگی هوای شهرهای بزرگ بیشتر است .

هوا بعنوان یک تعریف مصطلح برای توصیف مخلوطی ازگازها که هریک قشر نازکی را در اطراف زمین بوجود می آورند، بکار برده  می شود. ترکیب این مخلوط از زمین بطرف بالا تا حدود ۵۰ مایل بطور قابل ملاحظه ای ثابت است.اضافه شدن ماده و یا مواد خارجی به هوا که هوا را تغیر داده و باعث تفاوت در وضعیت هوا گردد و همچنین مضراتی را برای جانداران ، آثار و ابنیه بدنبال داشته باشد ، آلودگی هوا محسوب خواهد شد . اضافه شدن ماده ویا مواد خارجی به هوا که کیفیت هوا را تغیر داده و باعث تفاوت در وضعیت طبیعی هوا گردد وهمچنین مضراتی را برای جانداران،آثار و ابنیه بدنبال داشته باشد،آلودگی هوا محسوب خواهد شد.

 انواع مواد آلوده کننده که به سه حالت گاز ، جامد ، مایع در هوا وجود خواهند داشت .
( آئروسل ، گرد و غبار ، دود و … )

×درصد چهار ترکیب اصلی هوا بر حسب فراوانی:

 نیتروژن (N2)——————————————09/78 درصد

 اکسیژن(O2) ——————————————95/20 درصد

 آرگون(Ar) ——————————————–93/0 درصد

 دی اکسیدکربن(Co2) ————————————032/0 درصد

×آلاینده های هوا:

n    گازها از جمله گاز CO2,CO,Nox,SOx:

n    اکسیدکننده های فتوشیمیایی

n    هیدروکربنها و ترکیبات آلی فرار

n    ترکیبات فلوئور دار

n    مواد جامد معلق

Dust یا ذرات گرد وغبار

Smog یا دوده

n    مایعات معلق در هوا

بخارات

آلایند های هوا را بصورت زیر نیز می توان تقسیم بندی کرد :

۱-  مواد معلق و ذرات گرد و غبار

ذرات معلق از لحاظ ماهیت به دو دسته تقسیم میشوند :

– ذرات غبار کمتر از ۱۰ میکرون       – ذرات غبار بزرگتر از ۱۰ میکرون

 ذرات بزرگتر از ۱۰ میکرون تقریبا ، تماما در جدار بافتهای مخاطی تنفسی فوقانی ته نشین شده و توسط حرکات موجی شکل پرزهای مخاطی و همچنین عکس العمل های تنفسی نظیر سرفه ، عطسه و … به بیرون رانده می شوند .در حالی که ذرات کوچکتر توسط جریان هوا در سراسر مجاری ریوی پراکنده شده و مواد شیمیایی همراه خود را مستقیما در آنجا پخش می نمایند .

(Visible Distance) فاصله قابل رویت : وجود گرد وغبار زیاد در هوا نیز باعث کاهش فاصله قابل رویت خواهد شد .

۲- اکسیدهای فتو شیمیایی:

اکسیدکننده های فتوشیمیایی اغلب بعنوان آلاینده های ثانویه شناخته شده اند و در نتیجه یکسری واکنش بین هیدروکربنها و اکسیدکننده های نیتروژن به کمک اشعه ماوراء بنفش خورشید تولید می شود.

   ازمهمترین اکسید کننده های فتوشیمیایی می توان به ازن (O3  ) و پراکسی استیل نیترات (P.A.N ) اشاره کرد.

   ایجاد پدیده مه دود یا غبار ترکیبی از قطرات معلق مایع و دودها ، مهمترین مشکل اکسیدکننده های فتوشیمییایی است.

ازون (O3) و ترکیبات PAN از آلاینده های ثانویه بوده که از افزایش غلظت سایر الاینده ها مثل Co, HC, CH4,Nox پدید می آیند .

۳- ترکیبات گوگردی

گوگرد ماده ای است که در طبیعت ، هم بصورت خالص و هم بصورت ترکیب با عناصر دیگر یافت می شود و با اکسیژن ترکیب شده و اکسیدهای گوگردی را بوجود می آورد.

    نظیر:SO-SO2-SO3-SO4-S2O3-S2O7

در مقیاس آزمایشگاهی امکان تشکیل تمام اکسیدهای فوق وجود دارد اما در هوای آزاد دی اکسیدگوگرد وتری اکسید گوگرد بوجود می آید.

n    SO2:

    دی اکسیدگوگرد یا انیدرید سولفورو ،غیرآتشزا ، بی رنگ و غیر انفجاری با نقطه ذوب ۵/۷۵- و نقطه جوش ۰/۱۰- سانتی گراد می باشد.در غلظت های نزدیک ppm 3 ،بوی زننده و سوزش آوری دارد و منبع اصلی تولید آن ،منابع طبیعی و فعالیتهای انسان است.  برطبق اصول جهانی برآورد شده که سالانه ۱۴۶ میلیون تن SO2
مستقیماً وارد اتمسفر می گردد.

n    منابع تولید  SO3 وSO2:

n    منابع طبیعی: شامل آتشفشانها، اکسیدشدن سولفیدهیدروژن در هوا.

n  فعالیتهای انسانی: شامل احتراق سوختهای فسیلی مثل زغال سنگ، گاز، نفت و مشتقات آنها، کارخانجات تولید اسید سولفوریک ،  تهیه گوگرد ، پالایشگاههای نفت و گاز و نیروگاههای برق.

    گوگرد در تمام زغال سنگ ها به مقادیری در دامنه ۲/۰ تا ۷ درصد از وزن زغال سنگ وجود دارد.

n    اثرات اکسیدهای گوگرد:

    این اکسیدها معمولاً اثر پوسیدگی  و یا زنگ زدگی فلزات را افزایش می دهند. همچنین بعنوان ذرات معلق در کاهش دید (کاهش فاصله قابل رویت) اثر قابل توجهی دارند .

n    اثرات اکسیدهای گوگرد بر انسان:

    گازSO2 وSO3 تنها گازهایی هستند که می توانند به تنهایی منجر به بیماریهای مزمن ریوی شوند.در مجموع آثار زیانبار آنها، افزایش ناراحتی تنفسی ، سوزش مخاط بینی، خشکی گلو و مجاری تنفسی و بروز برونشیت مزمن می باشد.

n    اثرات اکسیدهای گوگرد بر گیاهان:

    اکسیدهای گوگرد مانند سایر گازها از طریق روزنه های برگ وارد فضای بین سلولی گیاهان شده و پس از ورود به برگ سبب واکنشهای شیمیایی سریعی می گردد .در غلظتهای کم باعث توقف موقتی رشد گیاه و در غلظتهای بالا منجر به مرگ گیاه می شود.

   در جنگلها در صورت وجود مقادیر زیاد اکسیدهای گوگرد در هوا در طول سالیان دراز تبدیل به اسید شده و بصورت باران اسیدی در خاک زمینهای جنگلی انباشته می شود.

۴-  ترکیبات نیتروژن دار

دربین تمام اکسیدهای نیتروژن، NO (منواکسیدازت) وNO2       (دی اکسیدازت) مهمتر می باشند.

    منواکسید ازت گازی است بی رنگ، غیرقابل اشتعال ولی بی بو و سمی.

    دی اکسیدازت گازی است با رنگ قرمز _ قهوه ای، غیرقابل اشتعال وشدیداً خفقان زا.

No2 , No از احتراق مواد سوختنی در حرارتهای بالا همچون دستگاههای حرارتی منازل و یا کوره های کارخانه ها حاصل می شود .

عوارض ناشی از نشر No2 بر انسان مانند آثار Sox می باشد . (بروز برنشیت ، کاهش فعالیتهای ششها ، سر درد و …)

ترکیبات نیتروژنه در غلظتهای بالا سبب پلاسیده شدن و تغییر رنگ برگهای گیاه و در نهایت خشکی آنها می شود .

دربین تمام اکسیدهای نیتروژن، NO (منواکسیدازت) وNO2   (دی اکسیدازت) مهمتر
می باشند.

    منواکسید ازت گازی است بی رنگ، غیرقابل اشتعال ولی بی بو و سمی.

    دی اکسیدازت گازی است با رنگ قرمز _ قهوه ای، غیرقابل اشتعال وشدیداً خفقان زا.

این اکسیدها در حرارتهای بالای احتراق مواد سوختنی از ترکیب نیتروژن هوا با اکسیژن تولید می شود. بنابراین منابع اصلی تولید این گاز ، دستگاههای حرارتی از جمله کوره های کارخانه ها و دستگاههای حرارتی منازل ، نانوایی ها و… می باشد.

n   اثرات اکسیدهای نیتروژن بر انسان:

    اگر شخصی مدت کوتاهی در معرضppm500 گازNO2 قرار بگیرد، ناراحتی های حاد ریوی پیدا خواهد کرد ودر عرض ۱۰-۲ روز از بین خواهد رفت.ppm  ۲۰۰ گازNO2 در ظرف ۵-۳ هفته انسان را به خطر می اندازد. این گاز باعث ناراحتی های چشم  و مجاری تنفس ، بروز برونشیت، کاهش فعالیتهای ششها، سردرد و سرفه خواهد شد.

n   اثرات اکسیدهای نیتروژن بر گیاهان:

   در غلظتهای زیاد و ناگهانی برگهای گیاهان سریعاً پلاسیده شده و تغییر رنگ می دهند و خیلی زود خشک می شوند.در غلظت های کم ،لکه هایی روی برگ ظاهر می شودکه شبیه به لکه های حاصل از دی اکسیدگوگرد می باشد.

 ۵-ترکیبات کربن دار

این ترکیبات در نتیجه سوخت های فسیلی چون : زغال ، نفت ویا ترکیبات آلی و معدنی یافت می شوند .از اقلام آن می توان به موارد زیر اشاره نمود :

دوده ؛ که از آلاینده های متداول جامد در هواست و به علت قابلیت جذب مواد شیمیایی سطح مناسبی برای انباشت آلاینده های دیگر خواهد بود .

منواکسید کربن(Co) ؛ که از احتراق ناقص سوختهای فسیلی حاصل می آید و بی رنگ و بی بو بودن آن موجب خطرناک شدن این گاز می باشد

دی اکسید کربن (Co2) ؛ یکی از عوامل اصلی تشکیل دهنده هواست اما افزایش بیش از حد آن (۰۳/۰ درصد ) ایجاد مشکلات زیست محیطی چون اثر گلخانه ای و گرم شدن زمین می گردد .

کربن یکی از عناصر غیرفلزی است که بصورت خالص یا بصورت موادی نظیر زغال سنگ، نفت یا سایر ترکیبات آلی و معدنی یافت می شود.کربن بصورت وسیعی بعنوان سوخت مصرف می گردد   و احتراق آن سبب تولید گازهایCO و CO2 می شود.

n    CO :

    محصول احتراق ناقص مواد سوختنی است. گازی است قابل اشتعال و با شعله آبی می سوزد و بطور قابل ملاحظه ای غیرقابل حل در آب است.

  گازی بی بو و بی رنگ است و اتفاقاً همین امر موجب خطرناک تر بودن این گاز می باشد. منشأ اصلی این گاز در شهرها، وسایط نقلیه موتوری و البته کلیه وسایل گرمایشی و منابعی که با احتراق سرو کار دارند  می باشد.

n    CO2 :

    محصول سوختن کامل تمام ترکیبات آلی است.یکی از عناصر تشکیل دهنده هواست و با آنکه مقدارش درهوا ۰۳/۰ درصد است، اما اهمیت بسیار زیادی برای زندگی گیاهان و جانداران دارد.

n    اثرات CO بر انسان:

   منواکسیدکربن در غلظتهای زیاد کشنده بوده و در غلظتهای کم باعث خستگی، سردرد، سرگیجه ، تشنج و تهوع می شود.

   در صورتی که میزان منواکسیدکربن ازppm 750 بیشتر شود سبب مرگ خواهد شد.

n    اثرات CO2 :

    افزایش بیش از حد دی اکسید کربن به مسأله گازهای گلخانه ای و بحران گرم شدن زمین باز می گردد.

n    هیدروکربنها و ترکیبات آلی فرار:

   گازهای متصاعد شده از احتراق سوختهای فسیلی و مواد آلی شیمیایی می باشند که بسیاری از آنها خطرناک و سرطانزا می باشند و دارای انواع متفاوتی از قبیل استالدئید ، اسید فورمیک، بنزن، فرمالدئید،  فنل ، دی اتیل آمین، منو اتیل آمین، اتیل بنزن ،کلروفرم ، نفتالین، تولوئن، استون ، متانول و… می باشند.

n    ترکیبات فلوئور دار:

    فلوئور عنصر گازی است که در طبیعت بصورت خالص یافت نمی شود وبا رطوبت هوا ترکیب شده و اسید فلوئوریدریک (HF  ) را تولید  می کند که یکی از خطرناکترین مواد آلوده ساز محیط زیست است و منابع تولید آن عبارتند از کارخانجات تولید کودهای شیمیایی ، سرامیک سازی و ذوب آهن.

n    مواد جامد معلق:

    موادی شامل ذرات ریز خاک خاکستر آتشفشانها، ویروسها،باکتریها، گرده های گل،ویا ذراتی که از طریق صنایع توسط فرآیندی نظیر خردکردن ،آسیاب کردن، ساییدن و… ایجاد می شود و در نتیجه با هوایی که انسان تنفس می کند وارد دستگاه تنفس می گردد.

    مواد معلق بطور کلی یا از تجزیه و همپاشی تکه های بزرگ موادتشکیل می شوندویا از تراکم و تجمع ذرات کوچکتر شامل ملکول .

n    ذرات گرد وغبار(Dust) با قطر کمتر از ۱۰ میکرون:

     این ذرات بدلیل قطر بسیار کوچک ،توسط جریان هوا در سرتاسر مجاری ریوی انسان پراکنده شده و مواد شیمیایی همراه خود را مستقیماً در آنجا پخش می نماید.

n    ذرات گرد وغبار(Dust) با قطر بیشتر از ۱۰ میکرون:

    این ذرات درسطح جدار بافتهای مخاطی تنفسی فوقانی ته نشین شده و توسط حرکات موجی شکل پرزهای مخاطی و توسط عکس العملهای تنفسی نظیر:سرفه و عطسه به بیرون رانده می شوند.

n    دوده (Smog):

    ذرات معلق کربن که محصول احتراق ناقص است ویکی از متداولترین آلوده کننده های جامد هوا می باشد.بعلت نازک بودن ضخامت ذرات کربن،نسبت سطح این ذرات به وزنشان زیاد است .

    سطح این ذرات بسیار فعال بوده و شدیداً قابلیت جذب مواد شیمیایی و همچنین هیدروکربنهای سرطانزای موجود در هوا را دارد.

    ذرات دوده بعلت کوچک بودن قطرشان تا عمق زیاد در ریه پیشروی می کنند.

۶- سایر آلاینده ها

ترکیبات فلوئوردار(HF) ، فلزی از قبیل سرب ، بخار جیوه ، اکسیدهای آهن و سیلیس و…

 پدیده های مهم ناشی از آلودگی هوا :

۱- اثر گلخانه ای :

 -Co2          – بخار آب        – متان        – اکسیدهای نیتروژن      – CFC ها

افزایش غلظت گازهای گلخانه ای سبب اختلال در تبادل حرارتی کره زمین میگردد بدین ترتیب که این گازها و بخارات و بالاخص Co2 مانند لایه ای مانع از بازگشت پرتوهای حرارتی بازتاب شده توسط پوسته زمین می شوند . لذا دمای جو افزایش یافته و پدیده گرم شدن کره زمین را به دنبال خواهد داشت .

۲- سوراخ شدن لایه ازون :

O3 از عناصر حیاتی جو زمین می باشد که در ۹۰% آن در استراتوسفر متمرکز شده است.

ازون استراتوسفری لایه ای است محافظ برای جلوگیری از نفوذ پرتوهای زیان آور مافوق بنفش (UV) به جو زمین . ورود این اشعه سبب انواع خسارات بیولوژیکی ، سرطانهای پوستی ، بیماریها  و …. میگردد .

استفاده بشر از برخی مواد مخرب لایه اوزن موجبات کاهش ضخامت و اصطلاحأ سوراخ شدن آن را فراهم می نماید . در این میان می توان هالونها ، CFC ها را از جمله مهمترین مواد شیمیایی  نام برد . در حال حاضر با مزاکرات بین المللی و ممنوعیت تولید و استفاده از مواد خورنده لایه ازون ، مجموعه ای از ترکیبات ، جایگزین آنها شده است .

۳- بارانهای اسیدی :

علت اصلی بوجود آمدن بارانهای اسیدی ، وجود اکسیدهای  گوگرد و نیتروژن می باشد  .این مواد بعد از تغییراتی به اسید سولفوریک و اسید نیتریک تبدیل شده و به صورت باران و برفهای اسیدی به زمین می بارند و باعث از بین رفتن گیاهان و آبزیان شده و به جنگلها آسیب می رسانند ، حتی ساختمانها را مورد فرسایش قرار می دهد .

SO2 یا دی اکسید گوگرد عامل اصلی تولید در اکثر نقاط دنیا بوده و یکی از دلایل اصلی تولید این گاز نیروگاههای برق میباشد.

۴- وارونگی (Inversion) و تشدید آلودگی هوا :

پدیده وارونگی ناشی از قرار گرفتن هوای سرد و سنگین در سطح زمین و ماندگاری آن می باشد . به این ترتیب که تبادل حرارتی دما مختل شده و آلاینده های هوای محیط قادر در شرایط ایستا باقی می مانند و سبب تشدید آلودگی هوا می گردند .

 آلودگی آب :

تا قبل از دهه ۱۹۷۰ توجه اکثر محققین و مجامع علمی محیط زیست به اثرات ظاهری آلودگی آب ، هوا و خاک معطوف بود برای مثال از دریاچه ایی در ایالت میشیگان به عنوان  یک دریاچه مرده نامبرده می شد و یا رودخانه سویا هوگا به وسیله مواد نفتی به قدری آلوده شده بود که آتش گرفت .علاوه بر موارد مذکور فاضلاب حدود ۵۰ میلیون نفر در سراسر آمریکا بدون عملیات تصفیه یا با تصفیه جزئی وارد رودخانه ها و سایر آبهای سطحی می شد . این روند تا سال ۱۹۷۰ بطور گسترده ای ادامه داشت تا اینکه در این سال قوانین پاکسازی آبها ، بسیاری از ناهنجاری های زیست محیطی را عوض کرد . با صرف ۵۰ میلیارد دلار ارزش تصفیه فاضلاب شناخته شد و تصفیه فاضلاب یکی از ملزومات زندگی شهری ومراکز صنعتی گردید .

اگرچه هزاره دوم میلادی به پایان رسیده است ولی مسئله بهبود کمیت و کیفیت آب پس گردی فاحش داشته است . با آنکه انسان به هدف خود در پاکسازی دریاچه ها و رودخانه نزدیک شده لیکن مسئله آلودگی سواحل دریاچه ها و رود خانه به مواد دارویی ، نفتی و پسماند های لجن تصفیه خانه های فاضلاب را در پیش رو دارد . اعتماد نسبی انسان قرن بیستم در مورد کیفیت آب آشامیدنی با توجه به پتانسیل سرطان زایی مواد در آبهای زیر زمینی و یا تولید عوامل سرطان زا در فرآیند کلریناسیون آبهای سطحی ، بطور جدی متزلزل گردیده است . افزایش آگاهی ما در مورد تغییر آب و هوای جهانی وخشکسالی های دهه های ۸۰ و ۹۰ باعث شده که مسئله کیفیت آب در مقایسه با کمیت آن در آینده نگران کننده تر به نظر برسد .

انواع آبهای پذیرنده :

n    آبهای سطحی

                   مثل آبهای حاصل از باران ، برف و تگرگ

n    آبهای جاری

                     مثل رودخانه ها

n    آبهای راکد

                   مثل اقیانوسها ، دریاها ، دریاچه ها و تالاب ها

n    آبهای زیرزمینی

                  مثل چشمه، چاه و قنات

آلودگی آب :

آب به طریقه مستقیم و غیر مستقیم سبب بیماری های مختلف نظیر حصبه ، وبا و ….
می گردد .

بدین منظور کنترل شیرابه زباله و تصفیه فاضلابهای شهری و صنعتی در تمامی شهرها و اماکن مسکونی اهمیت خاصی داشته و باید در اولویت قرار گیرد .

آب یکی از فراوانترین و پایدارترین ترکیباتی است که در طبیعت یافت می شود و از آن به عنوان بزرگترین حلال شیمیایی یاد می شود .

منابع آب شامل : منابع سطحی و زیرزمینی و اتمسفری

آب وقتی آلوده می شود که بر اثر فعالیتهای انسانی در ترکیب یا خواص آن بطور مستقیم یا غیر مستقیم تغییراتی حاصل میشود تا حدی که بر اثر این تغییرات آب برای مصارفی که قبلا در حالت طبیعی بکار می رفت نا مطلوب گردد .

بحران آب در واقع عدم توازن و تناسب بین منابع و مصارف بصورت بالقوه و نیز در عمل است . بنابراین این بحران براثر دو عامل ایجاد می شود :

– آلوده شدن منابع آب

– اختلاط  در مدیریت تامین و توزیع آب

تعریف فاضلاب :

هر آبی که برای مصرف خاص تهیه شده باشد و به هردلیلی کیفیت خود را برای مصرف قبلی از دست بدهد .

انواع فاضلاب :

فاضلاب صنعتی

فاضلاب شهری و خانگی

فاضلاب کشاورزی

هدف از تصفیه فاضلاب :

۱- تامین شرایط بهداشتی برای زندگی مردم

۲- پاک نگهداشتن محیط زیست

۳- بازیابی فاضلاب

روشهای کلی برای کاهش فاضلابهای صنعتی :

۱- طبقه بندی فاضلاب

– فاضلاب ناشی از تولید a

– فاضلاب ناشی از خنک کردن سیستم b

–فاضلاب ناشی از شستشو c

۲- استفاده مجدد از فاضلاب (روشهای سیرکوله کردن )

۳- تغییر در تولید برای کم کردن فاضلاب ( ایجاد سیستم بسته و یا استفاده کمتر از آب )

در مجموع کلیه فرایندهایی که در تصفیه فاضلاب شهری و خانگی کاربرد دارد در فاضلاب صنعتی نیز وجود دارد با این تفاوت که برای حذف و یا پالایش فاضلاب صنعتی از بعضی از فاکتورهایی که معمولا در فاضلاب صنعتی وجود دارد  کارهای اضافه تری صورت می گیرد .

 بعنوان مثال :

استفاده از روشهایی جهت خنثی سازی آب اسیدی ویا قلیایی در کارخانجات تولید مواد شیمیایی و …

استفاده از روشهای جذب و جداسازی فلزات سنگین در کارخانجات آبکاری فلزات و …

استفاده کردن از روشهای تصفیه بیولوژیکی کاملتر در کارخانجات مواد غذایی و فساد پذیر …

آلودگی خاک :

هرگونه تغییر در ویژگیهای اجزاء متشکله خاک به طوری که استفاده از آن نا ممکن گردد ، آلودگی خاک نامیده میشود . اخیراٌ خارج کردن ضایعات به طریق ایمنی از محیط زیست انسان برای ادامه تمدن به عنوان ضرورت شناخته شده است . برای به حداقل رساندن آلودگی ، ضایعات باید سریعاٌ به چرخه طبیعی خود برگردانده شوند .خاک یک واسطه برگشت مجدد این ضایعات محسوب می گردد . قابلیت خاک برای جذب سطحی ، تبادل ، اکسید کنندگی و رسوب دادن مواد ، به همان اندازه که برای دفع مواد آلوده با ارزش است ، برای تغذیه گیاهان نیز اهمیت دارد .آلودگی شیمیایی از یک نظر به معنی انحراف عناصر شیمیایی از چرخه های طبیعی خود است . کربن نیتروژن و فسفات هایی که از زباله های شهر ها به آبهای روان منتقل می شوند در حقیقت از چرخه خاک و گیاه خارج شده اند . هنگامی که از هوا و آب به عنوان محل تخلیه فاضلاب ها استفاده شود ، آلودگی ایجاد می گردد ، زیرا هوا و آب می توانند به آهستگی اجزای زباله را به چرخه های طبیعی خود بازگردانند . از سوی دیگر ذرات خاک با وسعت سطوح و فهالیت های کاتالیزوری خود همراه با آب و اکسیژن موجود می توانند آلوده کننده ها را بی اثر کنند . خاکها زباله و پس مانده را سریعاٌ تجزیه میکنند و اجزای آنها را به چرخه های طبیعی خود باز می گردانند و در نتیجه اختلال و به هم خوردگی محیطی حاصل از فعالیت انسان را به حداقل کاهش می دهند .

مصرف آب ، چوب ، فلزات و سوخت توسط انسان نیز انحراف از چرخه های طبیعی است .

خاک لایه بسیار نازکی از کره زمین را تشکیل می دهد .وجود و تغذیه موجودات زنده به آن وابسته است .خاک از مواد متنوعی نظیر مواد معدنی جامد ، مواد آلی و آب و هوا و میکرو ارگانیسم تشکیل شده است . در قسمت معدنی آن فرسایش ها و سایر تغییرات فیزیکی دوران مختلف زمین شناسی ، صخره ها را به خاک تبدیل نموده است . قسمت آلی موجود در خاک از بازمانده های گیاهی و حیوانی در پی عمل تخریب ، حتی شامل باکتری ها و قارچ ها و موجوداتی نظیر کرم خاکی می شود . یک خاک نمونه که تولید محصول بنماید حدوداٌ حاوی ۵ درصد مواد آلی و ۹۵ درصد مواد معدنی است .خاک برای پرورش گیاهان احتیاج به آب دارد . این آب از خاک به گیاه می رسد.مقداری از آّب خاک توسط تعریق مستقیم و زمین و یا تعریق گیاهان به اتمسفر وارد
می شود .قدرت از دست دادن آب از طرف زمین بستگی به وسعت ، مقدار اندازه خللو فرج خاک و بالاخره ساختار زمین منطقه دارد . علاوه بر آب ، خاک خوب دارای نسبت قابل ملاحظه ایی از هواست . در حالی که زمین منطقه خشک نسبت درصد حجمی اکسیژن کمتری دارد . هوای خاک نسبت به هوای اتمسفر ، از اکسیژن کمتری برخوردار است .ولی نسبت درصد حجمی CO2 آن نسبت به اتمسفر فزونی دارد . از تخریب مواد آلی بر میزان CO2 افزوده که می تواند به طرق مختلف از جمله بارش باران ها در آن حل شده به اعماق پایین تر رسوخ و بعد از یک سلسله واکنش های شیمیایی ، رسوب های زمین را ایجاد نماید که از نظر ژئوشیمیایی بسیار مهم و حائز اهمیت است .

پس از آب و هوا ، خاک مهمترین بخش محیط زیست است .ایران با داشتن خاک فراوان درکنار بحران آب با مشکلات آلودگی خاک روبرو است.خاک منبع تولید زمین است و کیفیت آن بر زیست موجودات تاثیر مستقیم دارد . تغذیه گیاه ، استقامت وتداوم رشد آن وابسته به خاک است .

آلودگی خاک عمدتا در نتیجه زباله ایجاد می شود  و اثر مستقیم در آلودگی آب دارد و می تواند در انتقال انواع و اقسام باکتریها و ویروسها ، انگل ها و از همه مهمتر مواد سمی موثر واقع شده و از عوامل اصلی انتشار بیماریهای عفونی و انگلی بحساب می آید . و اما …

Û      انواع آلاینده های خاک

Û           دورریز ضایعات به خاک

۳              زباله های صنعتی ، خانگی یا بهداشتی

۳           ضایعات فلزی

۳              مواد جامد خطرناک مثل آزبست ، سرب ، روی ، نیکل (VI) و…

Û               مایعات شامل

۳              پساب صنعتی

۳         مواد شیمیایی مانند اسیدها و بازها ، انواع مواد شوینده(دترجنتها)

۳       مواد خطرناک مثل انواع سموم شیمیایی ، حشره کش ها ، هگزان و…

۳      مواد سوختی و نفتی (گازوئیل ، مازوت و…)

۳     شیرابه زباله ها و زنگاب فلزات

زباله :

زباله ها مهمترین و شاید بتوان گفت تنها آلاینده خاک می باشند .

از مهمترین اقلام زباله که آلودگی خاک را بدنبال دارد  پلاستیک می باشد .

انواع زباله :

–       زباله های صنعتی

–       زباله های شهری

زباله به نوبه خود می تواند منشا آلودگی های مختلف باشد .

آلودگی هوا :

 سوزاندن زباله با روش نامناسب بطوری که در بسیاری از اماکن و یا محل های دفن رایج است موجب آلودگی هوا می شود .

انتشار گازهای خطرناک حاصل از سوخت مواد سمی و خطرناک و دود حاصل از دستگاههای زباله سوز غیر استاندارد و همچنین آتش سوزی خود به خود زباله های شهری و سوزاندن

عمدی این مواد از عوامل اصلی آلودگی هوای شهرهای پرجمعیت است که باید شدیدا کنترل شود .

بازیافت :

عمل بازیابی دارای دو معنی است .

نخست ، استفاده مجدد (Reuse) از مواد همچنین کاربرد دوباره به همان طریقه اولیه  . مانند شیشه های نوشابه که پس از شستشو دوباره پر شده و به دست مصرف کنندگان
می رسد .

دوم ، بازیافت (Recycling) که در آن مواد زائد طی مراحل و عملیات مختلف به محصول جدید تبدیل شده و به مصرف می رسد . در بعضی موارد از فرایندهای بازیافت از مواد کهنه و زائد ، مواد کاملا جدید بوجد می آورند ؛ مثل لاستیک کهنه که پس از خرد کردن و انجام

پروسه های ویژه برای روکش خیابانها بکار برده میشود و یا قوطی های فلزی زائد که پس از طی مراحلی برای اتومبیل و برخی از وسائل ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرد .

افزایش چشمگیر و موثر قیمت نفت و محصولات نفتی از سال ۱۹۷۳  محرکی شد تا کشورهای صنعتی نسبت به کشف امکانات بازیافت به عنوان جلوگیری از افزایش قیمت نفت اقدام کنند .

تکنولوژی پالایش مواد زاید خطرناک :

تکنولوژی پالایش مواد زاید خطرناک در بر گیرنده پالایش فیزیکی ، شیمیایی ، بیولوژیک ، حرارتی ، پایداری و تثبیت می باشد و تقریباٌ به همین ترتیب نیز گروه بندی می شوند .

پالایش های فیزیکی ، بیولوژیکی و شیمیایی فاضلاب از جمله عمده ترین روش های تصفیه فاضلاب های خطرناک به شمار می آید . در پالایش شیمیایی مواد خطرناک موجود در فاضلاب به موادی با درجه خطر آفرینی کمتر تبدیل می شوند ، در این راستا از فرآیند های مختلفی به منظور پالایش شیمیایی فاضلاب استفاده می شود که عبارتند از : عامل Ph وتغییرات آن ، اکسیداسیون و احیا ، ته نشینی و رسوب . در تصفیه بیولوژیک ازمیکروارگانیسمهابرای تجزیه مواد آلی موجود در فاضلاب و در تصفیه فیزیکی از روشهای ی مانند جداسازی بر اساس جرم حجمی مواد ، تغییر فاز سیستم مانند رها ساز ی مواد فرار از پساب به وسیله تزریق هوا و بخار ، صافی های مختلف و جذب سطحی استفاده می شود .

در پالایش حرارتی مواد قابل اشتعال فاضلاب به وسیله حرارت تخریب و تجزیه می شوند ، در این حالت فاضلاب های خطرناک از طریق تبدیل به خاکستر یا تغییر ماهیت شیمیایی
( تجزیه مواد به وسیله حرارت در غیاب اکسیژن ) به مواد کم خطر تری تبدیل می شوند .

پایداری و تثبیت روشی است که پس از آبگیری فاضلاب ، آن را با یک ماده پایدار کننده مانند  سیمان مخلوط میکنند و یا اینکه تحت فرآیند شیشه ای کردن آن را به مواد شیشه مانند تبدیل می کنند . فرآیند جامد ساز ی اصولاٌ به منظور دفع ضایعات معدنی بکار گرفته می شود .

با توجه به مطالب فوق مشخص می شود که انتخاب روش و نوع تصفیه ، بستگی تام به نوع مواد زاید دارد . برای مثال استفاده از یک تکنولوژی تصفیه ممکن است برای تصفیه فاضلاب های آلوده به PCB مناسب باشد ولی برای پالایش و جداسازی همان مواد از خاک مناسب نباشد .

 آلودگی صوتی :

در مقدمه بررسی آلودگی صوت ، صدا و آلودگی صدا تشریح می شود . صدا یا انرژی اکوستیک به طور اساسی  با دو ویژگی کمی و کیفی سنجیده می شود . کمیت صدا عبارت است از انرژی موجود در نمایه صدا ، در حالیکه کیفیت آن ، پراکندگی انرژی در فرکانس اکوستیک است .صدا به صورت امواج در حال حرکت نوسان های فشار هوا از فرستنده به گیرنده ، در فضا ایجاد می شود . انتشار صدا با وضعیت باد و درجه حرارت تاثیر پذیر است .فرستنده صدا چیزی است که بتواند یک واسطه نظیر هوا را بلرزاند و این لرزش در حد فرکانس قابل شنیدن است بین ۲۰ تا ۲۰هزار هرتز ( تعداد چرخش در ثانیه )باشد . افزایش نوسان میزان صدا ، به منزله افزایش صدای مزاحم است .

در یک تعریف ساده از این آلودگی ،  می توان به این مورد اشاره کرد :

 هر گونه صدای ناخواسته ای را که در زمان نابجا و مکانی نادرست تولید شود ، آلودگی صوتی خواهد بود .

انواع آلودگی صوتی به سه قسمت اصلی تقسیم می شوند :

۱-  آلودگی صوتی ناشی از تاسیسات صنعتی

۲-  آلودگی صوتی ناشی از ترافیک شهری

۳-  آلودگی صوتی ناشی از صدای داخل منازل .

از آنجا که آلودگی صوتی از دیدگاه زیست محیطی مد نظر است ؛ در این خصوص می توان به نتیجه آلودگی بر روی عوامل محیط طبیعی توجه نمود .

صوت با فرکانسها و آستانه های مختلف تاثیرات متفاوتی نیز دارد . خارج شدن صوت از آستانه تحمل گیاه می تواند سبب کندی و حتی توقف رشد گیاه گردد. و یا سبب اختلال در سیستمهای زیستی جانوران و حتی انسان شود .

به طور مثال صوت بالا می تواند موجبات اختلالات سیستم گوارش ، گردش خون ، اعصاب و حتی تولید مثل در انسان را فراهم نماید .

 ( افزایش ضربان قلب ، تنفس بالا ، اختلال در ترشح بعضی از هورمونها و همچنین اثر بر سیستم گوارشی به صورت  زخم معده ).

همان طور که گفته شد نباتات  نیز نسبت به صوت عکس العمل نشان می دهند ، ولی در عین حال از آنها می توان بعنوان مانعی فیزیکی برای کنترل انتشار صوت نیز استفاده نمود . لذا اخیرا پیشنهاد می شود در مکانهای دارای آلودگی صوتی درختکاری صورت گیرد .

سایر آلودگی ها :

þ   آلودگی صوتی

þ   آلودگی تصویری

þ   آلودگی رادیو اکتیو

þ   آلودگی نفتی

þ   آلودگی حرارتی

þ   ارتعاشات و…

Û   مشکلات عمده زیست محیطی جهان

• o      سوراخ شدن لایه ازن
• o      باران های اسیدی
• o      گرم شدن زمین
• o      آب شدن یخهای قطبی و بالا آمدن سطح آبهای آزاد
• o      از بین رفتن زیستگاهها
• o      از بین رفتن ذخایر ژنتیکی

Û   بهینه سازی مصرف

• o      انرژی
• o      مواد اولیه