مدیریت شهری در زمان حاضر

مدیریت شهری در زمان حاضر (پس از پیروزی انقلاب)

انقلاب اسلامی ۲۷ تغییرات عمیقی در تمامی شئون جامعه ما به وجود آورد. عرصه مدیریت شهری نیز از این تغییرات مستثنی نبود زیرا برای هماهنگی درنحوه اداره امور کشور ، تغییر در این عرصه ضروری می‌نمود. چنین بود که نهادهای قانونگذاری جمهوری اسلامی از اوان پیروزی انقلاب قوانین بسیاری را در ارتباط با شهرداریها و سازمانهای وابسته به آنها به تصویب رساندند.
از جمله آن می‌توان به لایحه قانونی راجع به تمرکز امور مربوط به تاکسیرانی شهر تهران زیرنظرشهرداری تهران و نیز لایحه قانون احداث ترمینالهای مسافربری وممنوعیت تردد اتومبیلهای مسافربری بین شهری درداخل شهر تهران که به ترتیب در تاریخهای ۲۸ خرداد ۵۹ و ۹ اردیبهشت ۵۹ یعنی کمتر از دو سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توسط شورای انقلاب به تصویب رسیدند، اشاره نمود.

اکنون به برخی از تغییرات مهمی که بعد از انقلاب اسلامی در مدیریت شهری به وجود آمد اشاره می‌کنیم :

۱- به موجب قانون شهرداری مصوب ۳۴ درهر محل که جمعیت آن حداقل به ۵ هزار نفر می‌رسد شهرداری تاسیس می‌شد اما براساس آیین‌نامه اجرایی قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب ۶۳ هیات‌وزیران،در نقاطی که شهرشناخته می شود شهرداری تاسیس‌می‌گردد.به موجب ماده ۴ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب ۶۲ مجلس شورای اسلامی شهر محلی است با حدودقانونی که در محدوده جغرافیایی بخش واقع شده ازنظر بافت ساختمانی اشتغال و سایر عوامل دارای سیمایی با ویژگیهای خاص خود بوده ، به طوری که اکثریت ساکنان دائمی آن در مشاغل کسب، تجارت،صنعت،کشاورزی ،خدمات و فعالیت‌های اداری اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری از خودکفایی نسبی برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود بوده و حداقل دارای ۱۰ هزار نفر جمعیت باشد.

البته به موجب دستورالعمل نحوه اجرای تبصره ۵ الحاقی مصوب ۲۳/۲/۷۱ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری مصوب ۶۲ تاسیس شهرداری در روستاهای مرکز بخش با هر میزان جمعیت و همچنین روستاهای واجد شرایط درتراکم کم با حداقل ۴ هزار نفر جمعیت ودرتراکم متوسط با حداقل ۶ هزار نفر جمعیت امکان‌پذیر گردید بدین ترتیب حداقل جمعیت مورد نیاز برای تاسیس شهرداری کاهش یافت و این در حالی بود که تعداد روستاهای پرجمعیت و تقاضا برای تاسیس شهرداری افزایش پیدا کرده بود و در نتیجه تعداد شهرداریها از ۴۵۳ شهرداری در پایان سال ۵۷ به ۵۷۸ شهرداری در اردیبهشت سال ۷۳ افزایش یافت. به این ترتیب در مدت ۱۶ سال ۱۲۵ شهرداری جدید تاسیس ایجاد شد که رشدی معادل ۲۷ درصد را نشان می دهد. از سوی دیگر تعداد کلانشهرهای بیش از یک میلیون نفر از یک شهر (تهران ) در سال ۵۵ به ۴ شهر در سال ۷۰ رسید این شهرها عبارت بودند از تهران، مشهد، اصفهان،تبریز بنابراین مدیریت شهری بعد از پیروزی انقلاب با دو پدیده مواجه شد:

۱-افزایش تعداد شهرهای کوچک و به عبارت دیگر روستا-شهرهایی که تحت پوشش مدیریت شهری قرار گرفتند.

۲-افزایش جمعیت شهری و مسائل آنها تا حدی متفاوت از شهرهای کوچک و متوسط است .

به هر حال بر اساس سرشماری سال ۷۰ حدود۳/۳۲ میلیون نفر از جمعیت کشور که حدود۵۵ درصدکل جمعیت کشور را شامل می‌شود در شهرها زندگی می‌کنند و از خدمات ارائه شده توسط مدیریت شهری بهره‌مند می‌گردند و این مساله وسعت عرصه عملکرد مدیریت شهری را بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نشان‌می‌دهد.

۳- بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شورای اسلامی شهر جایگزین انجمن شهر شد و تقریبا همان وظایف انجمن شهر برای شورای اسلامی شهر تعیین گردید. از جمله به موجب لایحه تشکیلات ، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران،انتخاب شهردار به عهده شورای اسلامی شهر و صدور حکم آن در شهرهای کوچکتر از ۲۰۰ هزار نفر بر عهده استاندار و در شهرهای بزرگتر بر عهده وزیر کشور می‌باشد. البته شوراهای شهر تاکنون تشکیل نشده اند و وزیر کشور و استانداران به قائم مقامی از شورای شهر وظایف محوله را انجام‌می‌دهند.

به عبارت دیگر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وابستگی شهرداریها به دولت تاکنون کاهش نیافته است البته ناگفته نماند که در قانون فوق‌الذکر پیش‌بینی شده است که این شوراها به مدت یک سال تشکیل شوند که در این صورت شاهد مهمترین تحول در نظام مدیریت شهری بعد از انقلاب اسلامی خواهیم بود.

بعد از پیروزی انقلاب گرچه تغییرمهمی در قانون شهرداری رخ نداد و تجدیدنظر کلی در آن صورت نگرفت اما به موجب سایر قوانین تغییراتی در وظایف شهرداریها به وجود آمد. در قانون تاسیس شرکتهای آب و فاضلاب از وظایف شهرداریها به این شرکتها منتقل شد.

۴- در برنامه دوم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، توجه ویژه ای به شهرداریها معطوف شد از جمله بالا بردن توان مدیریتی ، برنامه ریزی ،‌فنی و اجرایی شهرداریها و سوق دادن شهرداریها به سمت خودکفایی باایجاد شوراهای اسلامی شهر در شهرهای کشور به عنوان یکی از اهداف مهم کیفی تعیین شد. درخط‌مشی های اساسی و سیاستها نیز حرکت از جهت واگذاری اداره امورشهرها به مدیریت های انتخابی و توسعه اختیارات و وظایف و تقویت نقش سازمانهای محلی(شهرداریها) بازنگری در قوانین و مقررات و تشکیل روشهای آنها و برقراری نظام نوین مدیریت شهری و نظارت بر فعالیت های محلی توسط منتخبین مردم در نظر گرفته شد.

سیرتحول مدیریت شهری در ایران/ مولف:علی‌مزینی/ناشر: مرکزمطالعات و برنامه‌ریزی وزارت‌کشور

منبع:پایگاه اطلاع رسانی شهرداری مشهد