تهران با تپه‌های عباس‌آباد بار دیگر نفس کشید

تهران با تپه‌های عباس‌آباد بار دیگر نفس کشیدبه جرات می‌توان گفت اراضی عباس آباد که اکنون به عنوان نگین سبز تهران شناخته می‌شود، هرچند در گذشته تنها تپه‌های خاکی‌ای بود که هیچ کاربری‌ای برای شهروندان تهرانی نداشت اما با تغییر رویکرد مدیریت شهر تهران از یک نهاد صرفا خدماتی به یک نهاد اجتماعی تبدیل به قطب گردشگری و فرهنگی پایتخت ایران اسلامی شد

اگر چه توسعه گردشگری در تهران به عنوان یکی از برنامه‌های موفق مدیریت شهری تهران در سال ۹۲ شناخته می‌شود، اما کارشناسان شهری بر این باورند که موفقیت اجرای این طرح در نوروز امسال مرهون تمامی تلاش‌های جهادی‌ای است که در طول ۸ سال اخیر شهرداری تهران در عمران و آبادانی پایتخت انجام داده است.

به جرات می‌توان گفت اراضی عباس آباد که اکنون به عنوان نگین سبز تهران شناخته می‌شود، هرچند در گذشته تنها تپه‌های خاکی‌ای بود که هیچ کاربری‌ای برای شهروندان تهرانی نداشت اما با تغییر رویکرد مدیریت شهر تهران از یک نهاد صرفا خدماتی به یک نهاد اجتماعی تبدیل به قطب گردشگری و فرهنگی پایتخت ایران اسلامی شد. حجت الله ملاصالحی در این باره به روزنامه تهران امروز می‌گوید:«اگر تدابیر شهردار تهران برای حفظ و احیای این اراضی نبود، با فروش این اراضی که در زمان شهرداران قبلی تهران بود، اراضی عباس آباد به جای تبدیل شدن به قطب فرهنگی و گردشگری، به قطب اداری و تجاری با برج‌های سر به فلک کشیده تبدیل می‌شد.»

هرچند این روزها بحث فروش قسمت‌هایی از اراضی عباس‌آباد در زمان یکی از شهرداران قبلی تهران مطرح است، اما نکته قابل تاملی که کارشناسان شهری را برای توقف این روند امیدوار کرده، تغییر نگرش مدیریت شهری تهران نسبت به این اراضی است. به جرات می‌توان گفت که در ۸ سال اخیر یکی از مهم‌ترین برنامه‌های مدیریت شهری تهران حفظ و احیای این اراضی به عنوان قلب و تنفس‌گاه تهران بود. رویکردی که با تمام مشکلاتی که در پیش روی اجرای دقیق آن وجود داشت، باعث شد تا درهای این اراضی به روی شهروندانی که در سال‌های قبل تنها هزینه نگهداری آن را می‌پرداختند؛ باز شود.

اگر در گذشته اراضی عباس آباد در اذهان عمومی اهالی تهران، تنها تپه‌های خاکی‌ای بود که دورتا دور آن را بزرگراه‌هایی چون مدرس و همت احاطه کرده بود، اما در طول ۷ سال اخیر این اراضی معنای دیگری در ذهن شهروندان پیدا کرده است. اکنون اراضی عباس آباد به نگین سبز انگشتری تهران تبدیل شده و عنوان بزرگترین قطب فرهنگی و گردشگری پایتخت و کشور را یدک می‌کشد. اما سوال اینجاست که چگونه در مدت ۸ سال اراضی ای که شهرداران تهران چوب حراج به آن زده بودند و بر سر قیمت گذاری آن برای فروش با خریداران چانه می‌زدند، به یکباره به قطب فرهنگی، تفریحی و گردشگری برای شهروندان تهران تبدیل شد؟ حجت الله ملاصالحی این تغییر نگرش را در تغییر رویکرد مدیریت فعلی شهر تهران می‌داند و در این باره به روزنامه تهران امروز می‌گوید:«مسئله اصلی در تغییر رویکرد شهرداری تهران نسبت به حفظ و احیای اراضی عباس آباد به جای فروش آن به تغییر رویکرد مدیریتی شهردار بر می‌گردد. به عبارت دیگر زمانی که دکتر قالیباف شهردار تهران شد، نگاه مدیریت شهری برای اداره شهر تغییرات زیادی کرد. مطرح‌شدن شهرداری تهران به مثابه یک نهاد اجتماعی، تبدیل تهران به شهری انسان محور، گسترش عدالت و کاهش فاصله بین شمال و جنوب تهران و مسائلی اینچنینی باعث شد تا نحوه مدیریت بر شهر تهران وارد مرحله جدیدی شود. مرحله ای که به غیر از توسعه کالبدی به اجتماع و شهروندان نیز توجه شد.»

تغییر نگرش مدیریت شهری در پایتخت که اولین قدم اجرای آن تبدیل شهرداری تهران به یک نهاد اجتماعی بود؛ باعث شد تا نوع مدیریت در این کلانشهر نیز که در بیشتر موارد امکانات شهر به منبع درآمدی برای شهرداران قبلی تبدیل شده بود به فرصتی برای استفاده شهروندان تبدیل شود. زمانی که محمدباقر قالیباف، شهردار تهران زمام امور شهر تهران را به دست گرفت، توزیع عادلانه عدالت اجتماعی یکی از ایده‌هایی بود که از همان ابتدا به اجرایی شدن آن تاکید داشت. بر اساس این تفکر، شهردار تهران عقیده داشت تا به جای فروش شهر، امکانات شهری به صورت مساوی در اختیار شهروندان در شمال و جنوب شهر قرار بگیرد. ملاصالحی اجرای مدیریت جهادی در دوره فعلی مدیریت شهری تهران را یکی دیگر از دلایل حفظ و احیای اراضی عباس آباد می‌داند و بیان می‌کند:«اجرای طرح مدیریت جهادی در شهر تهران که یکی از شاخصه‌های مدیریتی دکتر قالیباف است در طول ۸ سال اخیر باعث شد تا اجرای پروژه‌های بزرگ شهری که در دوره‌های قبلی غیر ممکن بود؛ در این دوره امکان پذیر باشد. به همین خاطر است که می‌بینیم تا قبل از سال ۸۵ انجام پروژه‌های عمرانی بزرگ در اراضی عباس آباد غیر ممکن بود اما از این سال به بعد بر اساس طرح جامع اراضی عباس آباد، این فضا در کمتر از ۷ سال به قطب فرهنگی و گردشگری تهران تبدیل شد.» به‌جرات می‌توان گفت که اگر احمدی‌نژاد در دوره یکساله‌ای که مدیریت شهر تهران را برعهده داشت تنها توانست اراضی عباس آباد را حفظ کند و توسعه فضای سبز در دوره او و شهرداران قبلی در این محدوده تنها ایجاد فضای سبز در حاشیه بزرگراه‌های منتهی به اراضی عباس آباد بود اما در دوره مدیریت قالیباف، زمین‌های خاکی اراضی به نگین سبزی برای شهر تهران تبدیل شد.

به گزارش بلدیه هرچند قدمت فعالیت شرکت نوسازی عباس آباد به بیش از ۴۰ سال می‌رسد. اما مدیران این شرکت به صراحت اعلام می‌کنند که فعالیت‌های تاثیرگذار آن در تبدیل تپه‌های عباس آباد به قطب فرهنگی و گردشگری به دوره فعلی مدیریت شهری تهران باز می‌گردد. در واقع شرکت نوسازی عباس آباد در ۸ سال اخیر با تاکیدات شهردار تهران و بر مبنای طرح جامع اراضی که توسط میرمیران یکی از معماران بزرگ و برجسته ایرانی تهیه شده بود، پروژه‌های فرهنگی، تفریحی را تعریف و در کمتر از ۷ سال به طور کامل اجرایی کردند. ملاصالحی در این باره نیز به روزنامه تهران‌امروز می‌گوید:«ساخت بوستان‌های مفهومی مانند بوستان بنادر (سفرهای دریایی)، آب و آتش (حضرت ابراهیم (ع))، منظومه شمسی، نوروز و همچنین مراکز فرهنگی مانند باغ کتاب، باغ هنر، باغ موزه دفاع مقدس، پل طبیعت و … در دوره دکتر قالیباف طراحی و اجرا شد؛ طرح‌های بزرگی که شهرداران قبلی تهران اجرایی شدن آن را بعید می‌دانستند.» مطابق اسنادی که از اراضی عباس آباد موجود است، مساحت این اراضی ۵۷۰ هکتار تخمین زده شده است که در پهنه غربی آن در طول سال‌های اخیر به مساحت ۶۵ هکتار بوستان‌های مفهومی ساخته و به بهره‌برداری رسیده است که می‌توان گفت که آخرین بوستان مفهومی‌ای که در این راضی به بهره برداری رسید، بوستان نوروز بود. مدیرعامل شرکت نوسازی عباس آباد در این باره یادآور می‌شود: «نکته قابل تامل در ساخت و به بهره برداری رساندن این بوستان‌ها و مجموعه‌های فرهنگی و تفریحی در این است که به غیر از آنکه بعد ملی داشته و مورد استفاده پایتخت نشینان قرار گرفته است، بعد فراملی و منطقه ای نیز دارد. به عنوان مثال می‌توان از بوستان نوروز نام برد که با توجه به نام آن تمامی کشورهای فارسی زبان می‌توانند مراسم نوروز را در آن جشن بگیرند. در واقع می‌توان گفت که بوستان نوروز به نوعی شاخصه دیپلماسی فرهنگی شهر تهران و کشورمان است.»

به‌طور کلی مطالعات انجام شده و همچنین اسنادی که از اراضی عباس‌آباد در نیم قرن اخیر در دست است تعاریفی که مسئولان دولتی در دوره‌های پیشین و اکنون نسبت به انجام ساخت و ساز در این اراضی داشته‌اند را به سه‌دوره کاملا مجزا تقسیم می‌کند. براساس اسناد موجود، در قبل از انقلاب قرار بود که این محدوده تبدیل به یک ارگ سلطنتی برای استفاده مسئولان دولتی، حکومتی و در نهایت یک مجموعه گردشگری خاص برای مهمانان خارجی شود. این در حالی است که در همان زمان طرح‌های آن تهیه شده بود اما با پیروزی انقلاب اسلامی عملا این طرح فرصت اجرایی شدن پیدا نکرد. بعد از انقلاب با توجه به تاکید امام خمینی(ره) بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران بر معماری ایرانی- اسلامی مبنی بر اینکه مسجد باید در محوریت شهرها قرار گیرد، تصمیم بر این شد تا مجموعه فرهنگی و مذهبی مصلای امام خمینی(ره) در اراضی عباس‌آباد ساخته شود. اما دور سوم تحول اراضی عباس‌آباد به فرمایشات مقام معظم رهبری برمی گردد که ایشان به صراحت طی نامه‌ای به مسئولان شهری اعلام کردند که کاربری اراضی عباس‌آباد به عنوان تنفسگاه پایتخت باید فرهنگی و با حفظ فضای سبز باشد.

در واقع به دلیل تاکید مقام معظم رهبری به حفظ این اراضی، یکی از تلاش‌های مدیریت شهری تهران جلوگیری از ساخت‌ و سازهای غیرمجازی بود که احتمال داشت در این قسمت انجام شود. حجت‌الله ملاصالحی، مدیرعامل شرکت نوسازی عباس‌آباد با اشاره به طرح جامع و تفصیلی این اراضی به روزنامه تهران امروز می‌گوید: «طبق آخرین تجدید نظر در طرح تفصیلی و جامع اراضی عباس‌آباد، کاربری اصلی این مجموعه فضای آزاد، سبز و کاربری فرهنگی در نظر گرفته شد.همچنین در این طرح تاکید شده است، چنانچه ساخت و‌سازی در این محدوده انجام شود نباید به طبیعت اراضی آسیب بزند.» در واقع آنطور که ملاصالحی توضیح می‌دهد، مدیریت شهری تهران در تمامی مجموعه‌های فرهنگی و گردشگری‌ مانند باغ موزه دفاع‌مقدس، باغ هنر، باغ کتاب، باغ موزه شعر‌و… که در این اراضی ایجاد کرده است با رعایت این اصل مهم در طرح جامع و تفصیلی اراضی عباس‌آباد بوده است. تاکید به حفظ ۹۵ درصد از مجموعه ۵۶۰ هکتاری اراضی عباس‌آباد به عنوان فضای آزاد و سبز، یکی دیگر از مفادی است که در طرح تفصیلی این اراضی به آن اشاره شده است.

آنچه در ۷ سال اخیر در اراضی عباس‌آباد از سوی مدیریت شهری تهران اجرایی شده، در آخرین تصاویر هوایی‌ای که از این اراضی گرفته شده کاملا مشهود است. حجت‌الله ملاصالحی، مدیرعامل شرکت نوسازی عباس‌آباد به روزنامه تهران امروز یادآور می‌شود: «براساس آخرین تصاویر هوایی‌ای که در سال ۸۹ از اراضی عباس‌آباد گرفته شده با در نظر گرفتن بوستان‌های آب و آتش، بنادر، مجموعه باغ‌موزه دفاع‌مقدس و… ۲۰ درصد به فضای سبز این اراضی نسبت به سال ۸۵ افزوده شده است. این در حالی است که تمامی طرح‌های فرهنگی‌ای که در طول ۷ سال اخیر در مجموعه عباس‌آباد اجرایی شده با توجه به رویکرد طبیعی و زیست‌محیطی این منطقه بوده است.»

اسناد موجود در خصوص ساخت و سازهای دولتی در اراضی عباس‌آباد نشان می‌دهد که براساس تصمیم‌گیری‌هایی که در دهه هفتاد در خصوص اراضی عباس‌آباد گرفته شده، قرار بوده که ۳۸ سازمان و شرکت دولتی در این منطقه ساخته شود. سازمان‌هایی مانند خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، سازمان ثبت اسناد و املاک، استانداری تهران، ‌سازمان‌برنامه و بودجه،‌ سازمان نقشه برداری، مرکز آمار ایران، سازمان بورس و اوراق بهادار، دادگستری، قوه قضائیه،مرکز آموزش مدیریت دولتی، وزارت راه، بانک توسعه صادرات، شرکت سرمایه‌گذاری خارجی ایران، بانک رفاه، سازمان تامین اجتماعی، دفتر فن‌آوری ریاست‌جمهوری، وزارت نفت، شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی، بانک مرکزی، سازمان بنادر و کشتیرانی و… از جمله سازمان‌هایی بودند که قرار بود ساختمان اداری آنها در اراضی عباس‌آباد ساخته شود. اما آنچه تاکنون به رغم مخالفت‌های مدیریت شهری اتفاق افتاده این است که از این ۳۸ سازمان دولتی تنها وزارت راه در ۶ هزار متر مربع، استانداری تهران در ۵ هزار متر مربع، بانک سپه ۴۸۰۰ متر مربع، راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در ۱۳‌هزار و ۶۵۷ متر مربع و بانک مرکزی در ۱۲۰ هزار متر مربع موفق به دریافت مصوبه‌های لازم از شورای عالی شهرسازی و ساخت و ساز در این اراضی شده‌اند.

البته لازم به ذکر است که ساختمانی که اکنون در اختیار استانداری تهران قرار دارد قبلا برای مرکز آموزش مدیریت دولتی ساخته شده بود که اکنون در اختیار استانداری قرار دارد. همچنین قرار بود که وزارت راه اقدام به راه‌اندازی موزه در این محدوده کند که در نهایت تغییر کاربری داد و ساختمان اداری خود را در اراضی عباس‌آباد ساخت و مهم‌تر اینکه ساختمانی که اکنون سازمان بنادر و کشتیرانی در آن قرار دارد با کاربری هتل قرار بود ساخته شود که بعدها با یک تغییر کاربری به ساختمان اداری تبدیل شد. حجت‌الله‌ملاصالحی در این باره نیز به روزنامه تهران امروز می‌گوید: «تمامی ساختمان‌های دولتی‌ای که در این مجموعه ساخته شده است به دلیل تخلفاتی که انجام داده‌اند پایان کار ندارند و محل اختلاف بین شهرداری و دولت است. از سوی دیگر قرار بود که این سازمان‌ها در طول ۸ سال گذشته برای ساخت و سازهایی که انجام داده‌اند مصوبه هیات وزیران را بگیرند که همچنان نیز موفق به این کار نشده‌اند.» آنچه تاکنون در خصوص ساخت و سازهای دولتی در اراضی عباس‌آباد اتفاق افتاده، به دلیل نبود مدیریت یکپارچه در این اراضی بوده است؛ مسئله‌ای که مقام معظم رهبری به آن اشاره داشتند.»