لوئیس مامفورد-سیر اندیشه های شهرسازی

سیری در اندیشه های لوئیس مامفورد

شهر انسان (Anthropopolis)

دانشجو : مهسا بنی عامریان

استاد: دکتر محسن حبیبی

نیمسال اول ۱۳۸۶-۱۳۸۷

مقدمه

بحران شهری:

قرن بیستم، عصر تسریع در پیشرفت های علمی بر راستاهای غیراجتماعی است و هدفی جز توسعه علم و فن آوری را دنبال نمی کند. در حقیقت دنیا، دنیای اختراع ماشین و الکترونیک است. دنیایی که اجزایش همانند آنکه انفجاری رخ داده باشد با شتاب زیاد از مرکز انسانی و از هرگونه مقصود منطقی و مستقل در جهت انسانیت فاصله می گیرد . اکنون پذیرش نابجای “مدرن” با مفهومی صرفا مثبت، انسان معاصر را به ستایشگر مطلق ماشین ها بدل کرده است.

هیچیک از ساکنین مادرشهرها از شکل حاضر شهر خود نه به عنوان “ماشین کارا” رضایت دارند و نه به عنوان “اثر هنری”. شهر هرگونه هویت زیبایی شناختی و جذابیت انسانی خود را از دست داده و در مقابل با سطح رفیع بهداشت و نظام خشک و بی روح ماشین شناخته می شود. کالبد غول آسای مادر شهر مدرن، با مقیاس ضد انسانی اش زندگی را بوجود آورده که انسان ناخرسند بدون داشتن هرگونه حق گزینش دوران محکومیت زندگی و کاری اش را در آن می گذراند. جامعه عملکرد سابق خود را از دست داده است. به موازات کاهش تماسهای حضوری بین آدمیان، که ناشی از توسعه وسائل پبشرفت ارتباطات از راه دور است، با گسترش فواصل فیزیکی مابین شهرها افزایش می یابد. از سوی دیگر ازدحام جمعیتی مادرشهر و حضور همه جانبه دیگران آنان را از حق داشتن عرصه خصوصی محروم شده اند. برای نخستین بار در تاریخ تمدن شهرنشینان فکرفرار همیشگی از شهر را به مخیله راه داده اند و مسکن خود را در نواحی حومه ای و روستاهای اطراف آن جستجو می کند.

شهرسازی ترقی گرا نقد ریشه ای را برانگیخت. نقدی که هم مطلق بودن اصول شهرسازی و هم کم بها دادن به واقعیات عینی را نشانه رفته است. این نقد برآن است که برمبنای اطلاعات داده شده بوسیله انسان شناختی توصیفی مسئله شهر را در محتوای کلی خویش جمع آوری کند. این نقد، نحله فکری دیگری را علم می کند که “شهر انسانگرا” را شعار خود قرار می دهد. این نحله نقدهای بشردوستانه ای ارائه می دهد که عموما ورای محیط تخصصی شان است. اینان گرفتاری قرن بیستم را در این می دانند که آمایش انسانی در این قرن مطرح نبوده است.

لوئیس مامفورد (Lewis Mumford )

لوئیس مامفورد(۱۸۹۵-۱۹۹۰) منتقد معماری، طراح شهر و تاریخنگار فرهنگی آمریکایی بود. در هنرستان فنی درس خواند و در هفده سالگی به نویسندگی دل بست و در کنار کارهای فنی مانند نقشه برداری، برای آموزش نویسندگی به کالج رفت. در همین هنگام با نوشته های پاتریک گدس آشنا شد و آراء و نظریات وی را پی گرفت.

با نگاهی گذرا بر نگرش دیدگاه های مامفورد می توان سه دوره را بازشناخت:

الف)دوره نخست:

در این دوره که مصادف با جنگ جهانی اول (۱۹۱۸-۱۹۱۴) و دوره جوانی وی می باشد. مامفورد بیشتر آرمانگرا و علاقمند به کارهای هنر و معماری بود.

ب) دوره دوم :

از آغاز کار اصلی مامفورد نویسندگی و نقد دیدگاه های اجتماعی-فرهنگی بود. توجه ویژه ای به مفهوم و پدیده شهر به عنوان یک نهاد اجتماعی داشت. از این دیدگاه بیشتر فعالیت های او در این دوره بر مسائل شهر بویژه بر برنامه ریزی منطقه ای و شهری متمرکز بود. در این دوره همراه با هنری رایت، کلارنس اشتاین ” گروه برنامه ریزی منطقه ای” را برای ” مسکن نیویورک” و “شورای برنامه ریزی منطقه ای” و “شورای برنامه ریزی اجتماعی” را در “انستیتو آمریکایی معماری” تاسیس کرد. اهمیت کار او در این دوره تا اندازه ای است که صاحب نظران شهرسازی از آن به عنوان نظریه پرداز” انسانگرا ” و یا نظریه پردازان جامعه شناحتی شهری، “فرهنگرا “نام برده شده است.

ج) دوره سوم:

دورانی است که مامفورد به ارائه نظریه هایی درباره پدیده فن و فنآوری، تاثیر آن بر روابط اجتماعی مردم و تاثیر از آن می پردازد. در این دوره مامفورد با نوشتن کتاب شهر در تاریخ در جستجوی پدیدهای تاثیرگذار بر فرهنگ و تمدن شهری بود. فعالیت های او در این دوره منجر شد که در نزد اندیشمندان از او با نام “مورخ” و “جامعه شناس” یاد شود.

مامفورد در سال های دراز با مجله های تخصصی نظیر “روزنامه بنیاد آمریکایی معماری”، “گزارش معماری” و “منظر معماری” همکاری می کرد. او استاد برنامه ریزی شهری در دانشگاه پنسیلوانیا و استاد مدعو ام.ای.تی بود.(پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۳)

فلسفه برنامه ریزی مامفورد:

در فلسفه برنامه ریزی مامفورد به سه محور فکری بر می خوریم:

۱)طبیعت گرا:

مامفورد طبیعت گرا بود. زیرا به وحدت کیهان و نظام هستی باور داشت. باور به ماده، انرژی، روح و خداوند در نظر او مهم و به صورت یک حقیقت جلوه می کرد. اما همه آنها با یک پیوند درونی به یک سوگیری خاص نسبت می داد و از آن با عنوان مادر طبیعت نام می برد. مامفورد مانند همه اندیشمندان مکتب اکولوژیک، پیشرفت تمدن بشر و توسعه اجتماعی-اقتصادی جوامع انسانی را بصورت چرخه زندگی تحلیل می کرد. یعنی توسعه را نه به شکل مستقیم بکله منحنی وار        می دانست.  در درون این چرخه زندگی چهار فصل را شناسایی کرد:

1. دوره بهار یا دوره گل دادن کار توسعه
2. دوره تابستان یا دوره به بار نشستن توسعه
3. دوره پاییز یا دوره پژمردگی تدریجی توسعه
4. دوره زمستان یا دوره توقف توسعه(شکوهی،۱۳۷۳ : ۴۲۵)

۲) تکامل گرا:

بسیاری مامفورد را یک آنارشیست اجتماعی (باور به تعاون و همیاری میان انسان ها) میدانند. مامفورد بر همیاری، معیارهای انسانی، خانواده، محله و گروه های کوچک تاکید می کند. یعنی همیاری مردم و حذف هرگونه اقتدارگرایی و قدرت طلبی.

۳) انسان گرا:

زیرا اعتقاد داشت دنیا دارای چنان منابعی است که رفاه اجتماعی همه افراد بشر را تامین می کند و برنامه ریزان باید به جای راه های غیر انسانی سودگرای جهانی، با تفکر و اندیشه به ایجاد محیط گرم و صمیمانه اجتماعی میان مردم بپردازد.

آراء و نظریات مامفورد:

مامفورد مانند پاتریک گدس شهر را مکان حساس عصر ما می دانست، او برای مسائل شهرسازی همه ابعاد فرهنگی و تاریخی را منظور می داشت. و مسئله را تنها در چارچوب فنی نمی دید.

وی به درستی نشان داد که چگونه حضور نهاد های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در گذر تاریخ، در قالب کالبدی-فضایی هویدا می شود. او بیش از همه چیز شهر را در فرآیند تاریخی آن بررسی کرد. اجزاء و کارکردهای هر دوره را با مشاهده و استفاده دقیق از هر گونه اثر تاریخی، فرهنگی و فضایی مشخص ساخت و آن را با انسان ارگانیک پیوند داد. هرگاه این اجزاء و کارکردهایشان در راستای رفع نیازها و اهداف انسانی بوده و توسعه انسانی را پدید آورده آن را مثبت می دانست تا با بیرون کشیدن قواعد شهری گذشته، کاربرد آن را در شرایط کنونی بیابد. (پاکزاد، ۱۳۸۶ :۳۹۹)

مامفورد کاوش های باستان شناسی را به دلیل فاقد روح بودن آنها کافی نمی دانست. مگر آنکه این کاورش ها با قراین اجتماعی همساز شود، برپایه چنین کار روش شناختی، بازگشت به هر الگویی را منتفی می شود و در این حالت ما دارای هیچ نمونه ازلی نیستیم.(شوای،۱۳۸۴)

مامفورد در تشریح این موضوع، شهر را بیشتر از دو بعد آن – پوسته و هسته یا ظرف و مظروف- بررسی می کند. در بعد فیزیکی، شهر جایی است ثابت برای استقرار آدمی و دورنمایه اجتماعی آن، مقصدی است که انسان سر انجام برای رفع نیازهای فنی و .. آن را برگزیده اند. از دیگر سو، ظرف یا پوسته شهر باید آن قدر انعطاف داشته یاشد که بتواند واکنش ها و کنش های جامعه را برتابد و به پرورش مدنیت کمک کند. شهر باید هرزمان که لازم باشد پوست بیندازد و پوسته نو باید در خور محتوای متفاوت در زمان و مکان آن باشد. (پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۳)

از دید مامفورد، جامعه شهری نه منحصر به محتوای جمعیتی آن است و نه در پوسته فیزیکی آن محدود می شود. او اصل مطلب را در پویایی، تحول و تغییر شکل جامعه مدنی می دید. شهر در واقع دستگاه “خودکار فرهنگ سازی” است.

مامفورد نظم منطقی در توسعه جامعه شهری را متکی بر یکپارچگی تسهیلات فنی و نیازهای بیوکوژیکی زیستی و هنجارهای اجتماعی می دانست و در روند کشفیات خود به جنبه های مختلف توسعه انسانی در متن پویای مدنیت، با تکیه بر پبوند با روستا پرداخت. او به حق، پویایی جامعه مدنی را در تعامل شهر و روستا جستجو می کرد. بطور کلی مامفورد بر همبستگی اجتماعی و روابط چهره به چهره، تحرک فردی، اهمیت ابعاد زیبایی شناختی و وحدت با نیروی طبیعی در شهر تاکید داشت. او معتقد بود که برنامه ریزی شهری باید به روابط ارگانیک میان مردم و فضا زندگی مردم اهمیت دهد. مفهوم ارگانیک از دیدگاه مامفورد عبارتست از: جامعه منسجم و برخوردار از سازگاری کامل زندگی فردی در درون جامعه شهری.

قوانین زیست ارگانیکی که مامفورد تحت تاثیر آن مفهوم ارگانیک را درباره شهر به کار می برد:

–        همه موجودات زنده برپایه شرایطی که در آن زندگی می کنند، گرایش به ایجاد شکل های تازه دارند.

–        عمل خشونت آمیز برای ثبات و استحکام آن زیان آور است.

–        یک موجود زنده در حال رشد شامل یاخته هایی است که در موقعیت نسبتا مناسب خود قرار می گیرند.

–        موجود زنده در پی ترکیب یاخته ها رشد می کنند نه در گسترش آنها.

–        موجود زنده برای رشد خود دارای انعطاف است.

–        موجود زنده در درون خود توان ایجاد پیوند میان یاخته ها را دارد. (پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۳)

از دید او از آنجایی که هر پدیده ارگانیک در رشد و توسعه خود موارد بالا را در بر دارد، شهر نیز باید از این     ویژگی ها برخوردار یاشد.

مامفورد با پیروی از افکار گدس، مادر شهر مدرن را نمونه ای آشکار از عقب ماندگی فرهنگی در مقابل پیشرفت های سریع فنی و مخلوقی ساخته اقتصاد درحال توسعه می دانست که به جای رفع نیازهای زندگی به خدمت منافع مالی درآمده باشد. به گفته او، مادر شهر مدرن یا توده انبوه شهری تنها بد یا دردآور نیست بلکه زیان بخش ، بی فایده و به زیان فن آوری از کار افتاده نیز می باشد. از دیدگاه منتقدانه مامفورد بیشتر شهرهای آمریکایی با پذیرش انگیزه گسترش مادرشهری انتظارات خود را برپایه رشد نامحدود جمعیت که ضامن حداکثر افزایش بهای زمین است، نهاده بود.(یار احمدی،۱۳۷۸ : ۱۶۰)

مامفورد در بین دستاوردهای جدید در زمینه  فن آوری، اتومبیل را وسیله می داند که در شکل گیری مادرشهرهای آمریکایی مخرب ترین نقش را بازی کرده است. به همین جهت مامفورد اتوبان را فضای ضد شهری، ضد انسانی و ضد فضای سبز می داند. او معتقد است برنامه ریزان شهری فراموش کرده اند که شهر نه برای تسهیل در حرکت اتومبیل بلکه برای پرورش انسان و فرهنگ است.

مامفورد برای غلبه بر بر این وضعیت ناشی از فراموشی، تاریخ را به یادآوری فرامی خواند. مامفورد در این فراخوان به شهر قرون وسطایی اشاره می کند و آن را مجموعه ای از شهرک ها، با درجه ای از خودکفایی و خودگردانی، به تصویر می آورد.

مامفورد از شهرهای قرون وسطایی فرامی گیرد که جلوگیری از تمرکز عملکردهای ضروری اجتماعی در شهر است که کل آن را در مقیاس نگه می دارد. (یار احمدی،۱۳۷۸ :۱۶۳  ) مامفورد با احترام به اصول و حقایق تاریخی، مرکز فعالیت های خود را به نگرانی های اصولی آدمی قرار می دهد. او در مخالفت با اقتصاد مبتنی بر ماشین و قدرت دنیای مدرن، از اقتصاد ارگانیک سخن می گوید که برپایه زندگی استوار و از ریشه تاریخی برخوردار است. او با توسل به دیدگاه انسانگرا و مبتنی بر زندگی در می یابد که راه حل مشکلات نهادهای انسانی و کنترل آن باید محتوایی انسانی داشته باشد. مامفورد برای رفع مشکلات مادر شهر مدرن برمی خیزد و در این راه به طور کلی از پذیرش راه حل ها مبتنی بر فن آوری شانه خالی می کند. او انسان را فرا می خواند تا بیش از هرگونه تلاش برای فائق آمدن بر نیروهای که هستی ایشان را تهدید می کند به تزکیه و استحاله جوهر نفس  بر راستای همکاری با نیروهای طبیعت و بالاتر از آن با همنوعان خویش یپردازند. برای نیل به این هدف، آدمیان مستلزم می شوند بر حماسه ماشین غلبه کنند و اسطوره ای جدید را جانشین آن سازند.

از دهه ۱۹۵۰ به بعد مامفورد نظریه های بدبینانه ای درباره سازمان های بزرگ سیاسی مطرح نمود. مامفورد با گرایش به چپ آمریکایی، موجب پیدایش احزاب سبز در اروپای غربی شد و برای سالم سازی محیط شهری، ارائه حمل و نقل ارزان قیمت، ایجاد دبیرستان، دبستان، درمانگاه و بیمارستان رایگان را پیشنهاد می کند و برساخت باغشهرها و ایجاد تعادل در محیط و فناوری انسانی و مناسب پافشاری می کند. او برای نجات دنیا از انواع آلودگی ها فدرالیسم اکولوژیک یا تقسیم دنیا به نواحی اکولوژیک را توصیه می کند. (پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۵)

شهر آرمانی مامفورد:

  مامفورد شهر را مجموعه ای متشکل از گروه های نخستین و اتحادهای هدفمند جمعی می داند. مورد اول را می توان در اشکالی چون خانواده و محله مشاهده کرد که در تمام جماعت ها دیده می شوند، در حالی که مورد دوم ویژه و خاص شهر است. این گروه های مختلف از خلال سازمان هایی که کمابیش ساختی بنگاه مانند دارند یا لااقل به شکل عمومی تنظیم و شخصیت یافته اند، خود را تضمین می کنند. ابزار فیزیکی اساسی برای وجود شهر عبارت است از یک کالبد ثابت، مسکن پایدار، تاسیساتی دائم برای گردآوردن، تبادل و ذخیره سازی و ابزار اجتماعی اساسی عبارت است از تقسیم اجتماعی کار که نه فقط زندگی اقتصادی بلکه فرآیند های فرهنگی را تضمین می کند. بنابراین شهر در معنای کامل از دیدگاه مامفورد عبارت است از یک شبکه جغرافیایی، یک سازمان اقتصادی، یک فرآیند صنعتی، صحنه ای برای کنش اجتماعی و نمادی زیبایی شناختی از واحد جمعی. (فکوهی،۱۳۸۳: ۲۰۶)

به عقیده مامفورد رسیدن به شهر در چنین معنایی ممکن نیست مگر آنکه ساختن آن را از پایین ترین واحد های آغاز کرد، به آنها زندگی دوباره بخشید و به هریک با عنوانی مشخص نگریست: به فرد به عنوان انسان متعهد ، به محله به عنوان نهاد اولیه و به شهر به عنوان تجلی ارگانیک زندگی اجتماعی در توازن زیست محیطی با شهرهای کوچک و بزرگ  دیگر در محدوده منطقه ای وسیعتر که تمامی آن را در بر می گیرد. بدین ترتیب شکل جدیدی از شهر در مقیاس منطقه ای مجسم می شود. برنامه ریزی شهری از این پس پرداختن به مرکزی مسلط و واحد نیست بلکه شبکه ای از شهرهای کوچک و بزرگ  با اشکال متفاوت را شامل می شود. این تجسم یادآور زیست گرایی ارسطویی و آموزه های قرون وسطایی در مقیاس کلان است. علاوه بر این، مامفورد ضمن تحلیل نکات مثبت که در تصور از باغشهر دارد نتیجه می گیرد که شهر مناسب، مدیرپذیر، مریی، ثمربخشی و مورد علاقه آدمی برای متناسب نگه داشتن اجزای تشکیل دهنده اش می یابد برای جمعیت و ناحیه تحت اشغال خود حدودی را مشخص نماید. مامفورد در نظریه “شهر اجتماعی هاوراد” شکل جنینی گونه ای از شهر را می دید که نه تنها می توانست بر شهر تاریخی و محدودیت ها فضایی آن برتری یابد بلکه با غلبه بر گسترش بی پایان و از هم گسیختگی بی برنامه کلان شهری، تفوق خود را بر ماردشهر به اثبات رساند. او معتقد بود که رفتن از تراکم و تمرکز مادرشهری به سوی پراکندگی منطقه ای را تنها از راه ساخت شهرهای نوین، به صورت جوامع متوازن در مقیاس گسترده می توان تحقق بخشید نه با پرداختن به آبادی های حومه ای. این همان روشی بود که کلارنس اشتاین پیشبردش را فرضیه قرار می داد و در طرح مقدماتی هنری رایت برای گسترش آتی نیویورک مشاهده می گردد. مامفورد انگاره هنری رایت از “شهر متوازن” را گسترش داد و به “منطقه متوازن” که با سنجیدگی تمام در قالب اثری هنری آمده بهبود بخشید. مامفورد معتقد بود که تنها در صورت جدایی بیش از بیش و جلوگیری از تداخل شهرهای موجود در یکدیگر می شد گسترش آتی آنان را به سوی جامعه متوازن سوق داد. (یار احمدی،۱۳۷۸ :۱۶۷  )

مامفورد شهر نوین آمریکایی را “اتوپیای منطقه ای” خواند و ایجاد چنین شهری را بر پایه انسانی و در مطابقت با نیازهای بشری درخواست نمود. بنابراین طراحان و برنامه ریزان می بایست تمام کوشش خود را حول اندیشه آفرینش پوسته ای مناسب برای پوشش دادن به بهترین نحوه زندگی متمرکز نمود.

از دیدگاه مامفورد معماران می بایست تمام منظر شهری را به گونه ای بیارایند که شهر بدون ایجاد مزاحمت برای گردش روزانه اقتصاد، دسترس عموم بر تمام زوایای طبیعت محیط بیرون شهری را میسر سازد.بنابراین سیمای نوین و ارگانیک شهر علاوه بر نمایش شکل گیری تاریخ و فرهنگ انسانی، همراه با روابط جامع و متقابل بین گروه های اجتماعی، سازمان ها و نهادها و افراد به ارائه طبیعت نیز پرداختند. او برای ادغام طبیعت و محیط شهری به گونه ای وسیع از تاریخ آمایش قرون وسطی الهام گرفته است.

مامفورد یک فضای گذران اوقات فارغت گسترده در خارج از حوزه نفوذ شهرها پیشنهاد می کند. او معتقد بود این فضا نیاز های گذران اوقات فراغت به سبکی جدید را برآورده خواهد ساخت. در اطراف و یا ورای هر مرکز شهری در حال گسترش، مناطق آزاد مشخص تعیین شوند که قادر باشند به کشاورزی، باغداری و گلکاری تخصیص یافته و با صنایع روستایی مرتبط گردند.  او یک کمربند سبز دائمی را در شهرها پیشنهاد می کند که از به هم پیوستن و جوش خوردن واحدهای درونشان جلوگیری کند.

او دو حرکت مکمل را برای بازسازی شهرها پیشنهاد می کند. یکی مربوط به جمع کردن ساخت هرزه و پراکنده حومه است. خوابگاه باید به اجتماعی متعادل با گرایشی به سوی باغ-شهر واقعی تغییر شکل داده شود، باغ-شهری با تنوع خاص خود، خودگردانی نسبی، با جمعیتی بسیار متفاوت و یک صنعت بازرگانی محلی کم و بیش مهم برای حیات بخشیدن به آن . حرکت دیگر بر مبنای کاهش متناسب تراکم کلانشهر قرار دراد، مسئله ای که در ارتباط با تخلیه بخشی از جمعیت شهر و ایجاد پارک ها، زمین بازی ، گذرهای سرپوشیده و باغ های خصوصی در مناطق همراه است. (شوای،۱۳۸۴: ۳۶۴)

فن و فناوری:

مامفورد در بیشتر آثارش توجه زیادی به مفهوم و پدیده فن و تمایز آن با مفهوم فناوری داشت. او فناوری را بخشی از فن می دانست و معتقد بود که فن حاصل اثر دو سویه محیط اجتماعی و نوآوری های فناورانه، که در قالب خواسته ها، هدف ها، ایده ها و همچنین فرآیند صنعتی است، می باشد.

مامفورد مفهوم فن/تکنیک را گسترش داده و مفاهیم زیر را ارائه می دهد:

مگاتکنیک /کلان فن :                                                                                  Megatechnics

مامفورد گرایش نوین فن را که اهداف “ثابت و همیشگی”،” توسعه”، “تولید” و “جایگزین” را دنبال می کند، مورد انتقاد قرار می دهد. و توضیح می دهد این اهداف بر خلاف بهره برداران از  فن است. آنان بیشتر به دنبال فناوری “پایدار”،” تحول زا” ،”تکامل محور” با کاربرد اجتماعی هستند که روی هم رفته باعث رضایتمندی انسان ها          می شود. (پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۵)

بیوتکنیک/زیست فن:                                                                                                Biotechnics          مامفورد در یک مدل ارگانیکی از فناوری در برابر کلان فن، مفهوم زیست فن را ارائه  می دهد . او معتقد بود که سیستم ارگانیک خودشان را به موازین کیفی، فراوانی، وسعت و آزادی انبوه و ازدحام ومعیارهای کمی  سوق          می دهد. خودگردانی، خودتنظیمی، خودترمیمی و خودمحرکی از ویژگی های سیستم ارگانیک است. (پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۹)

پلی تکنیک/چند فنی در برابر مونوتکنیک/تک فنی:   

مامفورد چند فنی را مجموعه ای از شیوه های مختلف فناوری می دانست که در درون شبکه ای واحد، مسائل و مشکلات مردم را از میان می برد، وی همچنین تک فنی را گونه ای از فناوری می دانست که در مسیر خود و تنها در راستای پیشرفت خود گام بر می دارد و حتی به مردم تعرض می کند. در این باره وی شبکه حمل و نقل آمریکایی را که بر محور خود پدید آمده گونه ای تک فن می خواند.

مگا ماشین/کلان ماشین:                                                                       Megamachins                       مامفورد روی سازمان ها و تشکیلات بزرگی در دوره ها و شرایط کلان ماشین که انسان را به عنوان بخشی از یک ماشین می داند بحث کرده و معتقد است که ساختن اهرام، امپراطوری رم و ارتش جنگ های جهانی نمونه ای از چنین کلان ماشین هستند. مامفورد تمدن انسانی را به سه دوره تاریخی تقسیم می کند:

–       اتوتکنیک Etotechnic /آغاز فنی-سده های میانی

–       پالئوتکنیک Paleotechnic / دیرینه فنی- انقلاب صنعتی

–        نئوتکنیک Neotechnic  / نوفنی – دوران متاخر کنونی(پاکزاد، ۱۳۸۶ :۴۰۹)

نتیجه گیری:

شهرسازان انسانگرا با بررسی در حوزه تاریخ دریافتند که برای حل معضلات و مشکلات کنونی، می باید شهر آینده را دوباره با مردم معادل قرار داد. این مردمان نه تنها به طبیعت سازمان می دهند و آن را می سازند، بکله توان ساخت خویش رانیز دارند. این آدمی خساراتی را که بر اثر غیبت نظم ارگانیک، نبودن مشارکت مردمی و فقدان مقاصد آرمانی پدیده آمده بود جبران می نماید. “شهر انسانگرا” به آفرینش عیان ساختاری شهری و منطقه ای می انجامد که با نیت نهادن انسان با وجودی ژرف تر و در جهانی بزرگتر از خانه طراحی شده. این تنها از طریق به کاربردن اصول جاوردانه و جهانی شهرسازی یعنی کاربرد اصولی که فرهنگ مبتنی بر زندگی را پایه گذاری کرده و شهر را به “آبادی انسانگرا” مبدل می سازد، شدنی است.

منابع و ماخذ

• پاکزاد، جهانشاه، سیراندیشه ها در شهرسازی، ناشر شرکت عمران شهرهای جدید ، تهران، ۱۳۸۶٫
• شوای، فرانسوا، شهرسازی واقعیات و تخیلات، ترجمه سیدمحسن حبیبی، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، چاپ دوم، ۱۳۸۴٫
• شکوهی، حسین، دیدگاه های نو در جغرافیای شهری، سازمان مطالعات و تدوین کتب دانشگاهی ، ۱۳۷۳٫
•  فکوهی، ناصر، انسان شناسی شهری، نشر نی، تهران، ۱۳۸۳٫
• مزینی، منوچهر، مقالاتی در باب شهر و شهرسازی، انتشارات دانشگاه ملی ایران، ۱۳۵۵٫
• یار احمدی، امیر، به سوی شهرسازی انسانگرا، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، تهران، ۱۳۷۸٫

• http://www.nd.edu/Lewis Mumford a Brief Biography.htm
• http://en.wikipedia.org/wiki/Lewis_Mumford