تئاتر شهر در محاصره سازه ها

نمای بصری بنای تاریخی تئاتر شهر با وجود داشتن حریم ثبت شده در میان سازه‌های ساختمانی و بتنی گم شد به طوریکه رهگذران چهار راه ولیعصر به سختی می توانند این بنای تاریخی را در میان خروجی های متعدد مترو، ستون های هواکش ایجاد شده و بنای مسجد تازه تاسیس ببینند.

تیرماه سال ۹۱ فعالان میراث فرهنگی در تهران گزارش دادند یک کارگردان تئاتر با قصد اجرای نمایشی در تئاترشهر و به سبب ایجاد مشکل در پیدا کردن سالن مناسب، مصمم به اجرای نمایش بر پشت‌بام تئاتر شهر شده و به همین منظور، سازه‌ای با نام «لابیرنت» و با لوله‌های پلاستیکی طراحی کرده که ۹ در ۲۰ متر مساحت دارد و ارتفاع آن ۶ متر است و می‌تواند سه تن وزن بر سقف ساختمان ۴۱ ساله تئاتر شهر تحمیل کند. اما از آنجا که نصب چنین سازه ای روی بنای تاریخی و ثبت شده تئاتر شهر موجب آسیب و تخریب این میراث فرهنگی می شد، مسئولان میراث فرهنگی استان تهران اعلام کردند که از مسئولان تئاتر شهر برای ارائه مجوز ساخت چنین سازه ای شکایت می کنند.

ماههای زیادی گذشت تا سازمان میراث فرهنگی به متولیان تئاتر شهر فرصت داد این سازه را از روی بنا بردارند، ساخت و ساز این سازه متوقف شد اما همچنان بخش هایی از آن روی بام ماند.

این موضوع باعث شد تا حساسیتها به این بنای میراثی بیشتر و پس از آن موضوع احداث مترو تهدیدی جدی برای استحکام بنای تئاتر شهر شود. بسیاری از کارشناسان میراث فرهنگی اعلام کردند این بنا در فهرست میراث ملی ثبت شده و دارای حریم است اما شرکت بهره برداری مترو در نزدیکی این بنای تاریخی و درست در عرصه و حریم آن اقدام به ساخت و ساز کرده و زیرگذری را در جوارش احداث کرده است. اگرچه پیگیری میراث دوستان و هنرمندان باعث شد تا ورودی مترو دورتر در فاصله دورتری از بنا انتقال یابد اما همچنان یکی از خروجیهای متعدد چهارراه ولیعصر در فاصله صد متری بنای تئاتر شهر وجود دارد.

ساخت بنای مسجد نیز در ضلع دیگری این بنای تاریخی باعث شد تا در ۵۰ قدمی این میراث فرهنگی سازه ای جدید ساخته شود که مدرن بودن آن هیچ تناسبی با قدمت و معماری ساختمان تئاتر شهر ندارد. از سوی دیگر از ضلع جنوبی نیز به سختی می توان فهمید یک بنای تاریخی در مهمترین چهار راه تهران وجود دارد.

به تازگی نیز ستون هایی در اطراف تئاتر شهر قد کشیده اند که کارشان هواکشی به مترو و زیرگذر است. ایجاد این ستون ها نیز عامل دیگری برای از بین بردن منظر بصری تئاتر شهر است. اکنون اگر کسی نشانی این بنای تاریخی را نداند نمی تواند به راحتی آن را از میان انبوه سازه های بتنی پیدا کند.

رجبعلی خسروآبادی، مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران درباره اینکه چطور می‌توان دوباره برای این بنا حریم تعیین کرد گفته است که با شرایط فعلی بنای ثبت شده تئاتر شهر، دیگر تعیین و تصویب حریم، دردی را دوا نمی کند بلکه باید تلاش کرد میزان لطمات وارده به بنا را کاهش داد.

مهدی حجت، قائم مقام سابق سازمان میراث فرهنگی نیز که از اواخر سال ۱۳۵۷ تا اوسط سال ۱۳۵۹ مدیریت تئاتر شهر را برعهده داشته است گفته بود: معتقدم با توجه به میزان ازدحامی که در اطراف مجموعه‌ تئاتر شهر وجود دارد، باید تعداد نگهبان‌های اطراف این بنای تاریخی را زیادتر کنیم، تا مراقبت از این بنا بیشتر شود. همچنین مدیریت تئاتر شهر باید هر سال اعتبار و بودجه‌ای را برای رسیدگی و سامان‌دهی این بنا اختصاص دهد.

در این مدت هنرمندان زیادی نسبت به اقدامات عمرانی انجام شده در حاشیه تئاتر شهر اعتراض کردند اما در واکنش به این اعتراض ها مرتضی طلایی نایب رییس شورای اسلامی شهر تهران وعده داد که حد فاصل میان مجموعه تئاتر شهر و تالار وحدت به گذر هنرمندان تبدیل خواهد شد تا فضای بین این دو مجموعه هنری، سر و شکلی فرهنگی داشته باشد.

در همین حال، علی نصر از کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران بیان کرد: اکنون آنطور که به نظر می رسد شرکت بهره برداری مترو همچنان درحال ساخت و ساز هواکش های متعدد در محوطه بیرونی تئاتر شهر است. چنانکه یکی از این هواکش ها نیز ساخته شده و منظر این اثر ملی را از بین برده است.

نصر همچنان به آسیبی که سازه پشت بام تئاتر شهر به این بنای تاریخی وارد کرده تاکید دارد و گفت: سازه ایجاد شده روی بام تئاتر شهر باعث شد تا سنگینی آن به شاکله بنا آسیب بزند و بعد از مدتی شاهد ترک برداشتن دیواره های آن باشیم. وی همچنین درباره ساخت خروجی مترو در فاصله ای بیشتر از ساختمان تئاتر شهر نیز گفت: این اقدام باید انجام می شد. ایجاد خروجی با کمی فاصله دورتر از ساختمان مثال همان کاچی بهتر از هیچی است!

امید است وعده مسوولان برای بازسازی و بهسازی فضای تئاتر شهر زودتر محقق شود و این بنا که دیگر امیدی به بازیابی فضای بصری اش نیست، حداقل با تبدیل فضای بین این بنا و تالار وحدت به گذرگاه فرهنگی در شان شهر تاریخی تهران باشد.