باغ‌های شهر، قربانی برج‌های دوقلو

شیراز، شهر گل و باغ و شعر و فرهنگ پارسی، این‌روزها دیگر خیلی آرام و زیبا به نظر نمی رسد، هر روز برج‌های بدقواره، جای باغ‌های زیبا را می گیرند و زیبایی های شهر که روزی، شاعرانی چون حافظ و سعدی را بر سر شوق می آورد، هر روز بیشتر به حاشیه رانده می شود.

شهری که روزگاری نه چندان دور، خبری از ترافیک و آلودگی هوا نداشت، و همه جاذبه‌اش به شاهچراغ، سعدی، حافظ، ارگ کریمخانی و باغهای زیبایش بود، اکنون با تمام توان به دنبال رسیدن به وضعیت شلوغ و آلوده و نابسامانی شبیه تهران است. از آنجایی که شیراز در قیاس با چندین استان همجوار خود، نوعی مرکزیت دارد، تمایل سرمایه داران برای ساخت و ساز نیز در آن بالا است، امری که به نظر می رسد مستلزم برنامه ریزی و آینده نگری است. مطلبی که در ادامه می آید، گریزی است به آخرین تصمیم بحث برانگیز بلند مرتبه سازی دراصلی ترین خیابان شهر شیراز، یعنی خیابان کریمخان زند(در حکم خیابان ولی عصر تهران)، که الف مروری دارد بر اصل و حاشیه های این تصمیم پرحاشیه.

موضوع احداث برج ۲۵ طبقه در مرکز شهر شیراز چند سالی است که دارای حاشیه های خاص خود است. برج هایی که باعث بلند شدن صدای اعتراض شیرازی‌ها شده است. این طرح که از شورای دوم تاکنون همواره روی میز شورانشینان بوده، با شرایطی تازه در شورای شهر دوره چهارم به تصویب رسید و بار دیگر صدای اعتراض را بلند کرد.

رئیس شورای شهر شیراز با اشاره به سابقه این طرح، می گوید: طرح تفکیک زمین برج تجاری در شورای دوم شهر، مطرح و به تصویب رسید. به این صورت که سهم شهرداری از زمین این پروژه ۳۰ درصد و سهم سرمایه گذار ۷۰ درصد تعیین شد، اما به دلایلی این طرح اجرا نشد. وی می افزاید: طرح در شورای سوم بار دیگر مطرح و این بار توافق معکوس شد و سهم شهرداری از زمین برج، ۷۰ درصد و سهم فرد سرمایه گذار ۳۰ درصد مصوب شد که با عدم امضای فرماندار مصوبه ساخت برج، اجرایی نشد تا اینکه فرد سرمایه گذار با شروع به کار شورای چهارم بار دیگر مراجعه و اعلام کرد: دادگاه، حکم شهرداری را ملغی کرده و از کمیسیون ماده ۵ مجوز دارد، لذا تصمیم به ساخت این مجتمع تجاری گرفته و نیاز به همکاری شورا دارد.

ظاهراً شورای شهر شیراز نیز با تشکیل کمیته ای و کسب موافقت استانداری، در نهایت در تاریخ ۹۲/۱۲/۲۴ به این شکل با ساخت برج ها موافقت می کند که؛ فرد سرمایه گذار در ۲۸۰۰ متر از زمین ۲۱۰۰۰ متری که خود مالک آن است، یک برج ۲۵ طبقه بسازد، و شهرداری نیز یک برج برای خودش بسازد که باید سرمایه گذار عوارض مربوطه را پرداخته و حقوق شهر را لحاظ کند و همچنین سرمایه گذار و شهرداری دو برابر نیاز ساختمان، در مجموعه، پارکینگ احداث کنند و مابقی زمین یعنی حدود ۱۵ هزار متر به فضای سبز تبدیل شود که در اختیار شهرداری قرار می گیرد.

باغی که قرار است قربانی دو برج ۲۵ طبقه شود
اما این همه داستان نیست، ساختن این برجها، مخالفان سرسختی دارد که از قضا اهل فن بوده و آشنا به ابن مباحث هستند. از جمله دکتر خلیل حاجی‌پور، مسئول گروه تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی فارس که در نشست خبری که با حضور اساتید دانشگاه و دانشجویان برای بررسی این برج سازی برگزار شده، گفته است: بعد از تصویب پروژه ساخت برج ۲۵ طبقه در شیراز، نظرات گروه‌های تخصصی استعلام شده که نشان می‌دهد این تصمیم‌گیری شفاف و روشن نبوده است و ابهاماتی درخصوص سطح اشغال و سقف تراکم این برج وجود دارد.

وی همچنین افزوده است: این برجها تناسب و تناسخی با محیط پیرامون، نقش هویتی محور زند و جایگاه و چشم انداز شهر شیراز ندارد، چراکه خیابان زند یکی از قوی‌ترین و تاثیرگذارترین محورهای تاریخی، هویتی و فرهنگی شهر شیراز است و این تصمیم با تضعیف این جایگاه، گسست و انقطاعی در نقش تاریخی این محور ایجاد می‌کند.

گروه مطالعات شهری فاطر نیز به عنوان یک مرکز علمی و متخصص در این زمینه، بیانیه ای داده است که فرازهایی از بیانیه ایشان در ادامه می آید:
آنچه که امروزه از بدیهی ترین مقولات دانش شهرسازی معاصر محسوب می گردد، رابطه متقابل کاربری اراضی از یک سو و ترافیک و حمل و نقل از سوی دیگر است. بدین ترتیب که تغییر کاربری ها و ایجاد کاربری های جاذب سفر، افزایش ترافیک را به دنبال خواهد داشت و افزایش ترافیک نیز موجب الزام مداخله شهرداری در جهت بهبود وضعیت عبور و مرور و اصلاح شبکه دسترسی و حمل و نقل خواهد شد. افزایش تراکم ساختمانی نیز از دیگر عوامل جاذب سفر است. به بیانی دیگر افزایش تراکم ساختمانی و ایجاد کاربری های با شمار زیاد مراجعین مانند تجاری، اداری و تفریحی، موجب افزایش تعداد سفرهای درون شهری خواهد شد. تمرکز و افزایش تراکم ساختمان های دارای کاربری های مذکور در محدوده مرکزی شهرها، ضمن افزایش طول پیمایش به خصوص در شهرهای با گسترش خطی مانند شیراز، به دلیل محدودیت شبکه معابر و سیستم حمل و نقل عمومی، با افزایش تردد خودروها، به کاهش سطح سرویس معابر و در بسیاری موارد به مختل شدن جریان عبور و مرور منجر خواهد شد.

همچنان که در حال حاضر شاهد بروز عوارض عدم توجه به این مسئله و تمرکز کاربری های جاذب سفر در هسته مرکزی شهر شیراز و به دنبال آن گره کور ترافیک هستیم. تمرکز کاربری های جاذب سفر در این محدوده و عدم تناسب میان کاربری زمین و تراکم ساختمانی از یک سو و ظرفیت معابر از سوی دیگر، مهمترین و تاثیرگذارترین عوامل ایجاد کننده گره کور ترافیک محدودۀ مرکزی شهر شیراز است. یکی از سیاست های متداول در جهت کاهش ترافیک در بافت مرکزی کلان شهرها، تمرکززدایی از مرکز شهر و انتقال کاربری های جاذب سفر به حاشیه شهر است.

بر اساس طرح ساختاری- راهبردی که سند مصوب توسعه شهر شیراز است الگوی توسعه شیراز، دوقطبی تعادل بخش باید باشد. بدین معنی که برای ایجاد توازن در توسعه شهر و پیشگیری از گسترشِ توسعه به سمت شمال غرب و همچنین تمرکز زدایی از منطقه مرکزی، ایجاد قطب تعادل بخش در منطقه جنوبی شهر پیش بینی شده است. توزیع کاربری های جاذب سفر در قالب مراکز متعدد در سطح شهر و در مجاورت معابر شریانی و یا نزدیکی با سیستم های حمل و نقل عمومیِ کارآمد مانند مترو و همچنین در مجاورت کاربری های سازگار و هم سنخ، می تواند بدون ایجاد مزاحمت های احتمالی برای مجاورین، مانع از تجمع و تمرکز سفرهای درون شهری شده و با کاهش طول پیمایش و زمان سفر و به دنبال آن کاهش مصرف سوخت، از آلودگی های زیست محیطی جلوگیری نماید. با کمال تأسف شهرداری و شورای شهر شیراز با علم به اسناد بالادستی شهر شیراز و تبعات و عوارض جبران ناپذیر افزایش تراکم تجاری در هسته مرکزی، نه تنها همچنان بر سبیل پیشین می پویند و بر هسته مرکزی شهر متمرکز شده اند، بلکه گوی سبقتت را در تخلف از اسناد مصوبی که خود نیز تهیه کننده آن بوده اند از گذشتگان خویش ربوده اند.

نمایی شماتیک از برجهایی که قرار است حیات یک باغ را بگیرند
از سوی دیگر تبعات فرهنگی غیر قابل تفکیکِ این جریان تجاری سازی بیش از نیم دهه است که در شهر شیراز کاملا نمایان شده. ترویج روحیه تفاخر و تظاهر و اسراف و تبذیر و تبرّج و برهنگی و خود نمایی در این مجتمع های تجاری تصادفی نبوده و با روح لیبرال- سرمایه داری منضم به این مجتمع ها سنخیت دارد. اساسا حیات این گونه مجتمع های عظیم تجاری به مصرف گرایی وابسته است. از این رو است که متعلقان به این نوع مجتمع ها برای ادامه حیات خود بر آتش خودنمایی و تفاخر می دمند و سبک زندگی مسرفانه را ترویج می نمایند و به تعبیری از تغییر سبک زندگی مردم امرار معاش می کنند.

اینکه شورای شهر شیراز به مصداق چک سفید امضا مجوز پر ابهامی را به شهرداری و مالک زمین داده است، اینکه در جلسه فوق العاده شبانه و با تعجیل و قید دو فوریت و بدون بررسی های کارشناسی متناسب با حساسیت های این قبیل مداخلات، موضوع در شورا مطرح می شود، اینکه احتمالاً برای کاستن از واکنش گروه های مردمی و رسانه ای، موضوع پس از سه سال مجدداً در روزهای پایانی سال و در سکوت رسانه ای به جریان می افتد؛ همه ابهاماتی است که بایستی شورای شهر پاسخگوی آن باشد.

الف، برای جلوگیری از اطاله کلام، به این حد از بحث اکتفا می کند و این امیدواری وجود دارد که با درنظر گرفتن تعهدات بین نسلی که به آیندگان داریم و همچنین قربانی نکردن فضای سبز و عافیت مردم به پای منافع مالی و مادی، بگذاریم شهری همچون شیراز، که به باغهای زیبا و گل و بلبل شهره است، همچنان زیبایی طبیعی داشته باشد و الا این برجهای سربه فلک کشیده را در دل کویر و بیابان هم می توان ساخت و فراموش نکنیم که درختان هم جان دارند، پس راضی نشویم که این باغ‌ها را یکی یکی به پای این برج‌ها قربانی کنند، چه در شیراز و چه در هر جای دیگری از کشورمان.