«پرند» گزینه «پایتخت اداری»؟

معاون شرکت شهرهای جدید: مبنای تشکیل پرند «سبک‌سازی جمعیت تهران» و «انتقال‌پایتخت» بود

تاکید رئیس‌جمهور بر شروع مطالعه برای «کاهش بار سیاسی تهران از طریق انتقال پایتخت‌اداری»، بار دیگر نقاط از قبل نامزد‌شده برای پایتخت‌‌جدید را در صدر بررسی‌‌های کارشناسان و در عین‌حال گمانه‌زنی‌ها قرار داد.
روزگذشته دبیر شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور به همراه معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی و معاون شهرسازی شهرهای جدید از شهر جدید پرند بازدید کردند تا نسخه جدید و در حال‌تنظیم طرح جامع پرند را پیش‌از ابلاغ، با وضع موجود مطابقت دهند.
هر چند این سفر کاری صرفا به مباحث شهری و به ویژه مشاهده کاستی‌های موجود در محله‌های مسکن‌مهر اختصاص پیدا کرد، اما نقطه‌ای در منتهی‌الیه پرند که پیش‌تر به عنوان گزینه «پایتخت‌اداری»، مطرح بود نیز مقصد بازدید قرار گرفت.
سه سال پیش همزمان با اعلام طرح کاهش ۵ میلیون نفری جمعیت تهران، موضوع انتقال مجموعه‌ای از وزارتخانه‌ها به محدوده‌ای با مساحت حداقل ۵۰۰ هکتار در قسمتی از شهر جدید پرند مطرح شد و یکسال بعد، بحث انتقال پایتخت‌اداری به پرند تا سطح جلسات تخصصی در یکی از معاونت‌های ریاست‌جمهوری نیز پیش‌ رفت.
در حال‌حاضر با داغ‌شدن مجدد بحث انتقال، این منطقه دوباره مورد توجه قرار گرفته است.
حسن روحانی که گفته می‌شود زمان حضورش در شورای‌عالی امنیت ملی به‌عنوان دبیر شورا، مدیریت و راهبری چند تحقیق درباره انتقال پایتخت را برعهده داشته و حتی اسناد و گزارش‌های مکتوبی از نتایج این تحقیقات را در دبیرخانه شورا به ثبت رسانده است، سه روز پیش با حضور در وزارت راه‌وشهرسازی، از مسوولان این وزارتخانه خواست برنامه‌ریزی و مطالعه برای جابه‌جایی پایتخت را در دستور کار قرار دهند، به این صورت که تهران مرکز تجاری، اقتصادی و دانشگاهی کشور باقی بماند اما بار سیاسی این شهر کاسته شود.
اکنون کارشناسان شهری و صاحب‌نظران حوزه شهرسازی معتقدند: با منتفی‌شدن بحث «انتقال کامل پایتخت»، قابلیت شهرهای دوردست برای تشکیل پایتخت‌اداری به حداقل رسیده و «پایتخت ‌اداری» باید در نزدیکی تهران به‌عنوان پایتخت اقتصادی و مرکز سایر فعالیت‌ها، باشد تا امکان برقراری ارتباط و تعامل بین پایتخت اداری و پایتخت اصلی وجود داشته باشد.
این نظر کارشناسان با توجه به سابقه مطالعاتی درباره انتقال‌ بخشی از دستگاه‌های دولتی به پرند، در حال‌حاضر گمانه‌زنی‌ها درباره قرار گرفتن این شهر در لیست گزینه‌های انتقال را تقویت کرده است.
حبیب‌الله طاهرخانی عضو هیات‌مدیره و معاون توسعه مسکن و شهرسازی شرکت عمران شهرهای جدید روز گذشته در جریان بازدید از پرند به «دنیای‌اقتصاد» گفت: در طرح‌ریزی اولیه پرند و مکان‌یابی‌هایی که آن زمان برای ایجاد شهر جدید در اطراف تهران انجام شد، یکی از مبانی تشکیل پرند، ایجاد «پایتخت‌اداری» بود و قرار بود بخشی از بار سرریز جمعیتی تهران به این شهر منتقل شود. طاهرخانی با بیان اینکه برخی از جامعه‌شناسان و پژوهشگرانی که در حال‌حاضر مطالعه برای ارتقای شرایط اجتماعی شهرهای جدید را دارند انجام می‌دهند، این منطقه را مناسب انتقال پایتخت اداری عنوان می‌کنند،  گفت: اما تا پیش‌از مطالعات جامع، نمی‌توان هیچ نظر قطعی و کارشناسی در این باره اعلام کرد.
عضو هیات‌مدیره شرکت عمران شهرهای جدید در پاسخ به پرسش «دنیای‌اقتصاد» مبنی بر اینکه آیا پرند به لحاظ زمین امکان‌پذیرش پایتخت‌اداری را دارد؟ گفت: برای انتقال پایتخت‌اداری به پرند حداقل چیزی در حدود یک هزار هکتار زمین مورد نیاز است که ظاهرا بنا به گفته مسوولان شهر، چنین زمینی وجود دارد، اما در محدوده شهرستان شهریار قرار گرفته و اگر قرار باشد چنین طرحی بعد از انجام مطالعات اجرایی شود، لازم است محدوده شهری پرند در قالب تقسیمات کشوری از طریق وزارت کشور اصلاح شود.  چون حتی در طرح جامع پرند و نسخه‌ای که قبلا تهیه شده بود، بخشی از آن در محدوده شهریار واقع شده است.

ساز و کار پیشنهادی برای انتقال
عضو هیات‌مدیره شهرهای جدید در ادامه گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با تاکید براینکه با سازوکارهای اداری، نباید به دنبال انتقال «پایتخت‌اداری» رفت، افزود: برای ایجاد «پایتخت‌اداری» باید مدل خاص تامین مالی در نظر گرفت. به نظر من اگر این تصمیم در سطح کلان دولت اتخاذ شود، در این صورت پایتخت‌اداری نیازمند «خدمات سطح‌برتر» است.طاهرخانی درباره مدل پیشنهادی استفاده از «خدمات سطح‌ برتر» برای طرح انتقال پایتخت اداری گفت: خدمات سطح‌ برتر، بخش‌های اقتصادی طرح انتقال را شامل می‌شود. با این مدل بدون نیاز و وابستگی شدید به بودجه دولت، می‌شود برای انتقال پایتخت‌اداری برنامه‌ریزی کرد.
در حقیقت بخش‌خصوصی از طریق این مدل، از قسمت‌های انتفاعی موضوع انتقال نفع می‌برد و در مقابل، منابع لازم برای انتقال را برای دولت فراهم می‌سازد.
وی همچنین درباره دستگاه‌هایی که مشمول انتقال پایتخت‌اداری می‌شوند، گفت: مجموعه‌های دولتی و اداری و سایر قسمت‌ها همچون سفارتخانه‌ها می‌توانند مشمول شوند. عضو هیات‌مدیره شرکت عمران شهرهای جدید با تاکید براینکه برای انتقال پایتخت باید به‌صورت جامع و دقیق، مطالعات کارشناسی صورت بگیرد، پروسه جابه‌جایی پایتخت‌اداری از تهران به نقطه‌ای دیگر را در یک دوره زمانی حداقل ۱۰ساله ارزیابی کرد و در عین حال افزود: متاسفانه برخی‌ها با اتکا به این موضوع، تصور می‌کنند مشکلات شهر تهران در اثر انتقال بخشی از پایتخت، حل می‌شود درحالی که نباید از مشکلات این کلان‌شهر غافل شد. تهران مسائل خاص خود را دارد.

تالمات اجتماعی پرند باید کاهش یابد
پیروز حناچی دبیر شورای‌عالی شهرسازی‌ومعماری کشور به عنوان یکی از منتقدین اصلی طرح مسکن‌مهر، دیروز در ورودی شهر جدید پرند، با اطلاق واژه «کلان‌شهر» به این شهر، بلافاصله پس‌از مشاهده فاز صفر و یک پرند گفت: اگر این ساختمان‌ها مسکن‌مهر هستند، من نظرم را درباره طرح عوض می‌کنم!
حناچی در سال‌های اخیر با وارد کردن حداقل دو اشکال جدی به پروژه‌های مسکن‌مهر، چنین ساخت‌وسازهایی را محل تمرکز آسیب‌های اجتماعی عنوان کرده بود.
وی دیروز نیز بعد از آنکه از قسمت اصلی شهر پرند (ورودی شهر) که در دهه۷۰ ساخته شده است، پا به محله‌های مسکن‌مهر در فازهای ۵ و ۶ گذاشت، معماری این ساختمان‌ها را محل نقد قرار داد و در عین‌‌حال از مسوولان پرند خواست حداقل امکانات مورد نیاز ساکنان این شهر را که حمل‌ونقل عمومی است زودتر مهیا کنند.
حناچی در حاشیه این بازدید در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» اعلام کرد: پرند در وضعیت ناپایداری به سر می‌برد به این معنا که به تناسب جمعیتی که پذیرفته، توسعه پیدا نکرده و امکانات و تجهیزاتی که مردم در همه شهرها برای زندگی راحت نیاز دارند، به تناسب در این شهر شکل پیدا نکرده است. مثل خدمات رفاهی، فضای سبز، مکان‌هایی برای گذراندن اوقات فراغت، آموزش شهروندان و کودکان. الان در پرند چنین فضاهایی به لحاظ سرانه خدمات سکونتی، ناچیز است.
معاون وزیر راه‌وشهرسازی افزود: در مجموعه شهری تهران یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، حمل‌ونقل کم‌درآمدهای ساکن در شهرهای اطراف پایتخت است. چون این افراد کسانی هستند که عمدتا در داخل کلان‌شهر تهران شاغل هستند و برای تردد آنها اگر برنامه‌ریزی نشود و هزینه‌هایشان کاهش پیدا نکند، مشکلات بعدی را به وجود می‌آورد.
حناچی تصریح کرد: معمولا در دنیا قبل از آنکه چنین جمعیتی را در نقطه جدیدی ساکن ‌کنند، خدمات عمومی و رفاهی در مقیاس محله شکل پیدا می‌کند. حتی کاری می‌کنند که این خدمات ارزان‌تر به دست‌شان برسد، یعنی دولت‌‌ها کاری می‌کنند که مردم تشویق شوند از داخل کلان‌شهر و مرکز اصلی خارج شوند.
وی افزود: در تهران اگر یک خانواده تصمیم بگیرد از تهران به پرند مهاجرت کند و در آنجا ساکن شود باید ۲۵درصد در هزینه‌های زندگی‌اش صرفه‌جویی و کاهش اتفاق بیفتد. اما الان هزینه‌های زندگی ساکنان پرند به مراتب گران‌تر از ساکنان تهران است چه به جهت حمل‌ونقل و رفت‌وآمد و چه به جهت خرید مایحتاج زندگی. حتی اگر کسی خودرو شخصی نداشته باشد، زندگی‌اش در شهر جدید مختل می‌شود.
حناچی با اشاره به آستانه جمعیتی بالای پرند، اعلام کرد: موضوع تامین حمل‌ونقل عمومی این شهر را وزارت کشور پیگیری می‌کند. وی افزود: اگر می‌خواهیم پرند بالنده و سرزنده باشد باید چند نکته را در دستور کار قرار دهیم، خدمات عمومی و حمل‌ونقل محله‌ای، اقداماتی که به کاهش تالمات اجتماعی می‌انجامد و در نهایت کاهش هزینه‌های زندگی.
حناچی درباره علت اطلاق «کلان‌شهر» به شهر جدید پرند گفت: معمولا به شهرهایی که جمعیت آنها به آستانه ۸۰۰ هزار نفر می‌رسد، کلان‌شهر گفته می‌شود.
در پرند ۹۷ هزار واحد مسکونی‌مهر در کنار حداقل ۳۰ هزار واحد مسکونی از قبل ساخته شده، در دست احداث است که جمعیت شهر را از مرز ۷۰۰ هزار نفر عبور می‌دهد. در سال‌های اخیر، عمده بارگذاری ساختمانی در این شهر، با کاربری مسکونی بوده و سایر سرانه‌های خدماتی در سطح پایینی در پرند وجود دارد.
حناچی از سیاست‌گذاری‌های ویژه در شورای‌عالی شهرسازی برای افزایش سرانه‌های خدماتی پرند خبر داد و گفت: اجرای این سیاست‌ها با شرکت عمران شهرهای جدید است.