معماری هرمزگان دستخوش واردات

معماری بومی هرمزگان در دهه های اخیر به دلیل بی توجهی از سوی مسئولان استانی و سرازیر شدن فارغ التحصیلان از دانشگاه های خارجی مورد بی مهری قرار گرفت و فراموشی از این معماری منحصر بفرد موجب شد تا ظاهر شهر بندرعباس متفاوت و به نوعی در هم و ناموزون شود.

معماری ایرانی همواره در طول تاریخ دارای ویژگیهایی بوده که با وجود تغییرات گاه اندک و گاه بسیار هنوز از هویت و شمایلی برخوردار بوده که از آن به عنوان معماری برتر یاد شده است.

با ورود اسلام و تاثیر پذیری از فرهنگ آن شکل نوینی از معماری ایرانی – اسلامی عرضه شد که در آن به فراخور اقلیم، شرایط اجتماعی، شکل امرار و معاش و اقتصاد و همچنین در تک بناهای خصوصی، عمومی، مذهبی بناهایی منحصر بفرد بنا شد. معماری ایرانی در روزگاران دور چه در اجزاء و عناصر مثل گنبد، مناره، طاق، و تزئینات نظیر گره چینی، آینه کاری و… الگوی کشور های دور و نزدیک بوده است.

بناها و مجموعه های تاریخی و حتی شهرهایی که امروزه بخشی از میراث فرهنگی ما را تشکیل می دهند در گذشته به عنوان منبع و مرجع ساخت و ساز بودند و نمونه های بسیاری الگوبرداری از هنر معماری ایرانی حتی در اروپا وجود دارد اما همچنان حکایت ما؛ مرغ همسایه غاز است. بی توجه به گنجینه پر ارزشی که در جای جای شهرها و روستاهای سرزمینمان وجود دارد دست نیاز به آن سوی مرزها دراز کرده ایم و معماری وارداتی را ترجیح می دهیم.

همواره با گذشت زمان این ابنیه و عناصر که وجودشان ناگزیر بود، با پیشرفتهای تکنولوژی و تکنیکهای ساخت نوین تجدید شدند و گسترش یافتند و عمده ترین صفتی که به این نوع گسترش می توان داد، گسترش و توسعه ارگانیک است، یعنی معماری اندام وار؛ معماری که به نیازهای مختلفی مثل نیاز به توسعه، اقتصادی بودن، همسازی با محیط و طبیعت توجه دارد. تا پیش از این تغییرات معماری ما یا بر اساس تجارب پیشین در همین سرزمین یا تآثیر پذیری سنجیده از تجارب فناوری های دیگر بود.

رئیس حوزه هنری استان هرمزگان تغییرات اجتماعی و فرهنگی، کاهش سطح زیبایی شناسی در سطوح عام اجتماعی، کم توجهی به معیارهایی که معماری اصیل استان متاثر از آن است همچون اقلیم و فرهنگ، حرکت رو به گسترش جهانی شدن و برداشته شدن مرزهای فرهنگی را از جمله علت عدم تطابق معماری امروز ما با شیوه زندگی ایرانی بیان کرد.

علی رضایی در ادامه یکی دیگر از عوامل موثر بر معماری افسار گسیخته امروز استان را وزنه سنگین مسائل مالی و اولویتهای اقتصادی در ساخت و سازها برشمرد و اذعان کرد: مسائل مالی، معماری ایرانی از اقلیم گرفته تا مصالح ساختمانی همه را تحت تآثیر قرار داده است.

وی بیان داشت: امام علی (ع) نیز در بحار الانوار علامه مجلسی بیان داشته برای خانه شرافت و برکتی است، شرافت آن در وسیع بودن جلوی حیاط منزل و صالح بودن خانواده است و برکت آن در برتری نشیمن گاه، وسعت، صحن و حیاط و نیکو بودن همسایه هایش نهفته است.

حمید مایلی یکی از اعضاء آتلیه طراحی سرای معماری استان هرمزگان در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: متاسفانه ساخت و سازهای معاصر استان شاخص نبوده و تنها تک بناهایی در استان برای الگو پذیری دانشجویان وجود دارد و بسیاری از کارها توسط شهرداری سلیقه ای اجرا می شود.

مایلی افزود : فقدان انسجام بین معماران باعث جلوه زشت مبلمان شهری موجود در سطح شهر بندرعباس و کلان شهرهای استان شده است. وی از جمله دلایل این موضوع را عدم تبادل تجربه و نظر بین معماران و همچنین ورود بخش خصوصی به پیکره معماری برشمرد.

معمار صرفا به منظور طراحی معماری نیست و بخش اندکی از ساخت و سازها هم که توسط معماران طراحی می شود بخاطر خوانش های متفاوت از بعد نظری معماری و عدم اشتراکات لازم بین آنها باعث می شود که ما شاهد طرح های بسیار متفاوتی در شهر باشیم که این متفاوت بودن بیش از حد، منجر به آشفتگی جداره شهر و برهم خوردن مبلمان شهری می شود.

وی با اشاره به سلیقه ای بودن بسیاری از کارها توسط شهرداری اذعان کرد: متاسفانه فرهنگ به اشتراک گذاشتن تجربه هنوز وجود ندارد این در حالی است که برای رسیدن به مطلوب باید معماران و مشاهیر طراحی استان که دارای شهرت ملی بوده ولی پروسه های آنها برای استان شناخته شده نیست بیشتر مشارکت کنند.

مایلی خاطرنشان کرد: سالهاست که در ساخت و سازهای ما دیگر معماری روال مندی نداریم و گسست عجیبی در معماری پیوسته ما به چشم می خورد و گاه تک بناهای فاخری ساخته شده اما دیگر آن امتداد فاخر به چشم نمی خورد.

به گفته وی، برخلاف بسیاری از هنرهای اصیل ایرانی که افراد ناآگاه و بی مهارت جرات ورود به آن را ندارند دروازه های معماری و شهرسازی به روی همه باز است و محدودیت حضور کسانی که تنها با اتکا به منابع قدرت و ثروت خود و کسب سود اقتصادی وارد این حوزه می شوند و در مبانی علمی و عملی آن دخالت می کنند می تواند این آشفته بازار را سر وسامان بخشد. به گفته وی، اگر قفلی که بر اندیشه و توانایی ماست باز شود خود به خود قفل های دیگر باز می شود.