نقدی بر پیاده روهای شهرهای بزرگ

دکتر «بهزاد دماری» رییس مرکز مدیریت بیماری های غیرواگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این خصوص از عدم تحرک فیزیکی کافی ۳۳ درصد مردم می گوید و اینکه ۴۸/۱۶ درصد – ۹ میلیون نفر – ۱۵ تا ۶۴ ساله های کشور دچار چاقی هستند که اگر افراد مبتلا به اضافه وزن را هم به آن بیافزایم، شمار آنها به ۲۶ میلیون نفر می رسد.

۲۶ میلیون نفر ایرانی با گوشت و چربی های آویزان به بدنشان؛ آدم هایی با شکم و پهلوهای چاق که هر کاری می کنند، نمی توانند شکم بزرگ و پهلوهای بیرون زده خود را کوچک جلوه دهند.

اگر هم بخواهند با رژیم غذایی خود را لاغر کنند، این بار پوستی آویزان از چربی آب شده دارند که نه تنها زیبا، جلوه نمی کند که تناسب اندام هم ندارد.

تن آنها در لباس، زار می زد و تقریبا همه می فهمند که فرد لاغر شده، قبلا چاق بوده و اکنون گوشت آویزان به تنش مانده است.

اگر در ایران قدیم، چاقی نوعی ارزش برای جامعه به شمار می آمد و هر کس چاق بود به احتمال بسیار زیاد وضع خوبی هم داشت و بنابراین فرد چاق و دارای اضافه وزن از نظر مردم سالم هم بود.

اما در ایران مدرن، امروز چاقی، دیگر نه نشانه وضعیت مالی خوب است و نه سلامت، بلکه امروز خود چاقی را هم بیماری می دانند و علل بیماری های غیرواگیر دیگر.

**کارشناسان به افراد چاق و دارای اضافه وزن چه می گویند؟

کارشناسان به چاق ها و افراد دارای اضافه وزن تاکید می کنند که در کنار رژیم های لاغری ورزش کنند و تحرک فیزیکی داشته باشند. اگر هم به امکانات ورزشی دسترسی ندارند حداقل پیاده روی داشته باشند.

دکتر دماری ۳۳ درصد جمعیت کشور را که تحرک کافی ندارند، ۱۸ میلیون نفر برآورد کرده و می گوید: این تعداد جمعیت ۱۸ میلیونی خیلی زیاد است، باید تحرک آنها را زیاد کنیم.

دماری سپس می افزاید، افراد بالای ۱۸ سال باید روزی نیم ساعت فعالیت متوسط بمنظور تحرک داشته باشند.

** فعالیت متوسط، چه نوع فعالیتی است؟

دماری در توضیح فعالیت متوسط می گوید: فعالیت متوسط یعنی پیاده روی که موقع راه رفتن، ضربان قلب شما به میزان ۲۰ درصد در حالت عادی زیاد باشد. یعنی حالت دویدن و ندویدن.

** اگر ساکن شهر بزرگی هستیم، کجا می توانیم پیاده روی کنیم؟

شهرهای بزرگ با هیاهوی خاص خود. بوق ماشین ها و صدای بلند کاسب ها برای تبلیغ و فروش جنس هایشان، بساط پهن دست فروش ها و مغازه دارها، ویرا‍ژ موتورسیکلت ها در پیاده روها و در عین حال طلبکار بودن آنها از عابران که چرا عابر راه را برایشان باز نمی کند و به کناری نمی رود.

اینها وی‍‍‍ژگی های نه چندان زیبایی شهرهای بزرگ ایران هستند.

با این ویژگی که کلان شهرهایی همچون تهران دارند، آیا می توان برای حفظ سلامتی خود به راحتی و با آرامش به پیاده روی پرداخت؟

قدر مسلم آنکه به عنوان نمونه همه تهران نشین ها برای پیاده روی به بوستان ملت، لاله، چیتگر و دریاچه خلیج فارس دسترسی ندارند.

همه نمی توانند چند کیلومتری از ساحل دریاچه خلیج فارس را بپیمایند و بازگردند. البته معلوم نیست وقتی به دریاچه رسیدند از نیش پشه هایش آیا در امان باشند یا نه!

اکثر مردم کلان شهری همچون تهران از آنجا که به فضای سبز دسترسی ندارند، مجبور هستند از پیاده روهای شهر استفاده کنند، اما آیا می توان به راحتی آن هم با حداقل پوشیدن یک جفت کفش کتانی به مدت نیم ساعت پیاده روی کنند؟

آیا پیاده روها برای عابران، امن و ایمن است؟

دکتر دماری به این سووال پاسخ منفی می دهد و می گوید: واحد بیمارهای غیر واگیر وزارت بهداشت، درمان وآموزش پزشکی ۶۶ مانع پیاده روی در پیاده روهای تهران را شناسایی کرده است. به عبارت دیگر اگر کسی بخواهد در پیاده روها راه برود احتمالا با ۶۶ مانع مواجه می شود.

اینکه هر کسی به خود اجازه می دهد تا خودروی خود را جلوی در خانه اش و در پیاده رو پارک کند.

موتور سوارها به خود اجازه می دهند تا وارد پیاده روها شوند و این اقدام آنها در ساعات شلوغی و ترافیک زیاد خیابان ها بیشتر هم می شود. آنوقت پشت سر پیاده رو آنقدر بوق می زنند تا عابر به کناری رود و راه را برای سلطان صاحبقران – موتور سوار – باز کند. اگر هم عابر به این اقدام موتور سیکلت سوارها اعتراضی کند، ممکن است با توهین آنها نیز مواجه شود.

تمام بقالی ها و میوه فروشی ها به جز اجناس داخل مغازه، جعبه های میوه و سبزی، جارو دستی، توپ پلاستیکی راه راه، طبقات اسنک های مختلف و رنگارنگ را یکی پس از دیگری جلوی مغازه خود بساط می کنند.

این اقدام فقط به بقالی ها و میوه فروشی ها محدود نمی شود؛ مثلا سه راه جمهوری یکی از قطب های لوازم پزشکی و توانبخشی است. از توالت فرنگی قابل جابجایی گرفته تا ویلچر را می توان جلوی هر مغازه سه راه جمهوری مشاهده کرد. گاهی اوقات هم مغازه دارها که با هم گپ وگفتی دارند، در حالیکه روی ویلچرها می نشینند و پاهایشان را به سمت پیاده رو دراز می کنند، نصف بیشتر پیاده رو را می گیرند، البته اگر عابر از آنجا رد شود پایشان را خم می کنند اما تا عابر بعدی پای آنها همچنان در پهنای پیاده رو دراز است.

ایرانی ها به سرچراغی هم خیلی علاقه مند هستند. نزدیک های غروب که می رسد، لامپ های بزرگ با سیم های بلند را جلوی مغازه روشن می کنند که گاهی باید به شدت مواظب بود چون ممکن است سر به لامپ روشن داغ اصابت کند.

دکه روزنامه فروشی ها هم که آنقدر بساط می کنند که فقط جا برای گذر یک عابر پیاده وجود دارد و سایر عابران باید بایستند تا عابر رو به رو از جاده باریکه ساخت دکه روزنامه فروشی عبور کند.

بناهای در حال ساخت که سازندگان آنها داربست هایی در پیاده روها نصب می کنند و امنیت عابران را به خطر می اندازد، یکی دیگر از موانع آن هم از نوع پر خطر برای پیاده روی است. مثل مرگ عابری در همین نزدیکی ها که بر اثر افتادن آجری بر سر او رخ داد.

باران که می بارد، پیاده روها جور دیگر برای پیاده روی نامناسب می شود و آن جمع شدن آب و کثافت زیر موزاییک شل پیاده روها است که با هر قدم، کثافتی بر روی پاچه شلوار هر عابری پاشیده می شود.

رییس واحد بیماری های غیر واگیر وزارت بهداشت در این خصوص می گوید : به همین علت است که موقع بارندگی که می شود خیلی ها به دلیل نا امن بودن پیاده روها و خیابان ها، از ترس پاشیده شدن آب به آنها به جای پیاده روی در هوای ابری و بارانی ، سوار خودرو می شوند و آن وقت است که یکی از علل ترافیک سنگین خیابان های شهر تهران در زمان بارش ها ایجاد می شود.

دماری درباره برخی خیابان های تهران می گوید و به عنوان نمونه به فاصله بالای خیابان امیر آباد تا فاطمی اشاره می کند که چهار تا پنج خط عابر پیاده بیشتر ندارد. آنوقت هم اگر راننده خودرویی برای عابر ترمز بگیرد، خیلی از عابران از راننده تشکر می کنند، اما معنایی ندارد که تشکر کنند، چون حق تقدم با عابر پیاده است.

اینها از جمله موانعی است که دکتر دماری از پیاده روهای تهران بر می شمرد و تاکید می کند که تسهیلات پیاده روی در شهرها باید رعایت شود تا مردم «نشسته» حرکتی کنند.

این تحقیقی است که وزارت بهداشت انجام داده است، اما آیا وزارت بهداشت مجری امن کردن پیاده رو ها است؟ مسلما نه. و قدر مسلم آنکه شهرداری در تیررس نگاه هر عابری است و اگر هم مشکلی در پیاد رو باشد، این شهرداری است که باید جوابگو باشد.

از قرار معلوم، شهرداری در رابطه با رفع موانع بر سر پیاده روها قانون دارد.

مدیر اداره کل خدمات شهری شهرداری تهران می گوید: در بند ۲ ماده ۵۵ قانون شهرداری، استفاده از معابر برای کسب و سکونت ممنوع است.

«فضل الله اندرزی» می افزاید: شهرداری ها در بحث پیاده روها مکلف به آزادسازی معابر هستند و در این رابطه حداقل در ۱۲۳ ناحیه در شهر تهران ماموران با خودروهایی برای جمع آوری موانع در پیاده روها در حال گشت زنی هستند، اما باز هم شاهد موانع در معابر هستیم.

وی همچنین درمورد شماره تلفن ۱۳۷ نیز می گوید، شهروندان می توانند با این شماره تماس بگیرند و برای رفع مشکلات شهری، مسوولان را مطلع کنند.

اندرزی حتی به شهروندان تاکید می کند که مسوولیت موانع معابر در هر منطقه بر عهده معاون خدمات شهری آن منطقه است و این مسوول است که باید در این راستا به مردم پاسخ دهد.

وی در خصوص اینکه چرا معابر از موانع پر می شود، می گوید: به رغم فعالیت شهرداری ها، این موضوع دلایل دیگری دارد.

این مقام مسوول در شهرداری تهران به عملکرد برخی دستگاه های خدماتی از جمله شرکت گاز یا آب و فاضلاب اشاره می کند که برای خدمات رسانی به شهروندان ممکن است گاهی مواقع معابر را گودبرداری کنند.

وی می گوید: این فعالیت از سوی برخی دستگاه ها در حوزه خدمات شهری شهرداری تعریف نشده و آنها باید کار خود را انجام دهند.

مدیر اداره کل خدمات شهری در خصوص یکی دیگر از موانع خالی کردن پیاده روها از مانع، به فشارهای اجتماعی از سوی مردم نیز اشاره کرده و می گوید: اکنون برخی با توجه به فشار اقتصادی و بیکاری، به دستفروشی در سطح معابر اقدام می کنند که اگر ماموران نیز اقدام به جمع آوری مانع کنند، اطرافیان مثل کسبه محل، از فردی که مانع ایجاد کرده، حمایت می کنند.

هر چند اندرزی سخنان خود را ادامه نداد اما به نظر می رسد که منظورش این بوده که گاهی اوقات احساسات انسانی و عاطفی مانع از اجرای دقیق قانون با توجه به وجود بیکاری و فشارهای اقتصادی است.

به رغم اینکه پیاده روها و پاکسازی آنها از موانع فقط برعهده شهرداری ها نیست، اما آیا احساسات و عواطف می تواند مانع از اجرای قانون شود؟

در کشورهای توسعه یافته این ضابطه و قانون است که حرف اول را می زند و هنگامی که قانون می خواهد اجرا شود، روابط انسانی یا رنگ می بازد یا به حداقل می رسد.

به هر حال ایران دارد چاق و بیمار می شود، اگر این حداقل امکانات یعنی پیاده روی امن و ایمن را از شهروندش بگیرد که روزنه های کوچک پیشگیری از چاقی و اضافه وزن جهت ارتقا سلامت را بسته است.

برخی می گویند، وزارت بهداشت مسوول سلامت مردم است این در حالیست که مطالعات انجام شده بر روی عوامل اجتماعی موثر بر سلامت نشان داده که وزارت بهداشت فقط ۲۵ درصد سلامت را بر عهده دارد و ۷۵ درصد دیگر بر عهده دستگاه های دیگر است.

به عنوان نمونه، بحث پیاده رو ها و امن و ایمن کردن آنها برای عابرانی که می خواهند به پیاده روی بپردازند که بر عهده وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیست و این را باید دستگاه های دیگر پاسخ دهند.

گزارش از لیلا خطیب زاده