معرفی استان ایلام

استان ایلام با مساحتی حدود ۱۹۰۸۶ کیلومتر مربع در یک منطقه کوهستانی و مرتفع واقع شده است. این استان در غرب و جنوب غربی کشور در میان رشته کوه های کبیرکوه از سلسله جبال زاگرس قرار دارد و از شمال به کرمانشاه، از جنوب به خوزستان، از شرق به لرستان و از غرب به کشور عراق محدود شده است.
ایلام به لحاظ آب و هوایی دارای ویژگی های خاصی نسبت به دیگر مناطق کشور است؛ به عبارت دیگر، فصول سال در ایلام چنان به هم آمیخته شده اند که نقاط گرمسیری و سرد سیری و معتدلش در آغوش هم بوده و از یکدیگر جدا نیستند. در حالی که در مناطق شمالی استان هوا سرد و کوه ها سفیدپوشند؛ هوای گرم و طبیعت بکر و سرسبز مناطق جنوبی استان پذیرای گردشگران و مسافران طبیعت است. با توجه به اینکه تا سه دهه پیش در حدود ۵۰ درصد مردم ایلام به صورت عشایری زندگی کرده و اکنون نیز بافت قابل توجهی از ترکیب جمعیتی ایلام به زندگی عشایری اختصاص دارد؛ زمینه های گسترش توریسم عشایری و روستایی به صورت بالقوه در استان مطرح است.

غار طبیعی مژاره، غار طبیعی خفاش، چشمه های آب گرم دهلران، مناظر طبیعی سراب آبدانان، تنگ بهرام چوبینه، آبشار ماربره و دره ییلاقی کلم بدره در دره شهر، طبیعت شیروان چرداول، تفرجگاه های جنگلی کنارسر مهران و شکارگاه شرازول ایوان و طبیعت کنار آن، دیگر جلوه ها و مناطق طبیعی استان ایلام هستند که نمونه های آنرا کمتر می توان در غرب کشور جستجو کرد. اگر تفرجگاه های جنگلی چغاسبز، مله پنجاو، خوران، تنگه دالاو، ابزا، چم گردلان، کبیرکوه و تجریان را هم به لیست جاذبه های طبیعی ایلام اضافه کنیم؛ آنگاه خواهیم دیدی که طبیعت هیچ چیز را از این استان دریغ نکرده است.
از آثار تاریخی و باستانی استان ایلام می توان به تپه باستانی علی کش با قدمت ۹۰۰۰ ساله، آثار خرابه های شهر سیمره، غار کول کنی ماژین، آتشکده چهار طاقی، قلعه جهانگیر آباد، آثار قلعه تاریخی و آتشکده سام، ۱۶۰ تپه و آثار باستانی هلیلان، آتشکده سه پا، غار طلسم؛ طاق شیرین و فرهاد، آتشکده سیاهکل و غیره اشاره کرد. اهمیت میراث فرهنگی ایلام که جزو جاذبه های اصلی توریستی ایلام محسوب می شوند، آنجا نمایان است که بدانیم از دوره تاریخی معاصر نیز آثاری در ایلام وجود دارند که جزء بناهای ثبت شده به شمار می آیند. قلعه والی واقع در شهر ایلام که بر روی تپه تاریخی چقا میرگ ساخته شده در نوع خود یکی از قلاع زیبای استان به شمار می آید. از دیگر آثار دوره معاصر می توان به سنگ نوشته تنگ قوچعلی اشاره کرد. این سنگ نوشته به ابعاد ۱۲۰*۶۰ سانتیمتر در عهد ناصری و به دستور حسین قلی خان والی بر دیواره سنگی به بلندای ۲۰ متر پیرامون حفر نهر امیر آباد در سال ۱۳۰۵ به نگارش درآمده است.

ایلام

شهر ایلام، مرکز استان ایلام است که در حصاری از کوه‌ها و ارتفاعات جنگلی استقرار یافته و آب و هوای معتدل کوهستانی و بهاری دلپذیر دارد. از سه قرن پیش، حکومت خود مختار والیان در منطقه ایلام و پشتکوه برقرار بوده است. از معروف‌ترین این والیان می‌توان از حسین خان، غلامرضا خان و حسین قلی خان ابوقداره نام برد. این افراد با یک سلسله روابط خاص به حکومت مرکزی ایران وابسته بودند و سالانه به میزان معینی مالیات و تعدادی تفتگچی در اختیار حکومت مرکزی قرار می‌دادند. آنان بدین وسیله از شاهان قاجار حکم والیگری منطقه را دریافت می‌کردند و به صورت خود مختار بر عشایر منطقه حکومت می‌راندند. مرکز حکم فرمایی والیان تحت تأثیر حیات اجتماعی منطقه مکان ثابتی نداشت. آخرین والی منطقه در سال ۱۳۰۹ شمسی توسط رضاشاه، سرکوب و به عراق پناهنده شد. از آن پس حسین آباد با نام جدید ایلام در تقسیمات کشوری جای گرفت. در حال حاضر شهر ایلام به عنوان مرکز سیاسی- اداری استان ایلام از شهرهای توسعه یافته غرب کشور است و به لحاظ دارا بودن تفرجگاه‌های جنگلی و آثار تاریخی و باستانی متعدد از زیباترین شهرهای استان نیز محسوب می‌شود.

ایوان

شهرستان ایوان غرب در موقعیت جغرافیایی غرب کشور و در شمال غربی استان ایلام واقع شده که متوسط ارتفاع آن از سطح دریا ۱۱۷۰ متر است. این منطقه از شمال به گیلان غرب کرمانشاه، از جنوب به بخش چوار، از شرق به شیروان چرداول و از غرب به کشور عراق منتهی و محدود می شود. این شهرستان دارای دو بخش مرکزی و زرنه است. این شهرستان از نظر مطالعات باستان شناسی عصر برنز، عصر آهن ۱، ۲ و ۳ دارای اهمیت زیادی است. سایت های مربوط به این دوره ها بیشتر به صورت قبرستان است. آثار متعددی همچون آتشکده سیاه گل، طاق شیرین و فرهاد، منطقه تفریحی خوران، منطقه تفریحی پلنگرد، منطقه تفریحی شیرپناه، امام زاده سید عبدالله، تنگه رنو و تنگه کوشک نشان از دیدنی بودن این سرزمین از ایران عزیز دارد.

دهلران

این شهر که در دامنه جنوب و جنوب غربی دینار کوه قرار دارد، از قدیم الایام به “ده لُران” مشهور بوده است. بقایای آثار تاریخی و باستانی و مجموعه اشیاء باستانی کشف شده، نشانگر این حقیقت است که قدمت این منطقه با دوره قبل از تاریخ و بعد از آن، به ویژه با دوره ساسانیان مرتبط است. بقایای شهرهای باستانی و وجود ده‌ها ناحیه و تپه باستانی هریک بیانگر بخشی از سرگذشت دیرینه این سرزمین است. دهلران به لحاظ موقعیت جغرافیایی از مناطق مهم استان ایلام است و همین موقعیت جغرافیایی نیز باعث آسیب آن در طول تاریخ شده است. در جریان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران این منطقه آسیب فراوانی دید، طوری که بازسازی و مرمت آن اعتبارات قابل توجهی را ضروری ساخت. این شهر بعد از خاتمه جنگ بازسازی شد و به عنوان یک شهر توریستی مورد توجه ویژه قرار گرفت. شهر دهلران در حال حاضر نیز علاوه بر موقعیت توریستی دارای منابع عظیم نفت و اراضی مستعد کشاورزی است که اهمیت اقتصادی و جغرافیایی آن را دو چندان ساخته است.

دره‌شهر

شهر تاریخی و باستانی دره شهر در ادوار مختلف بارها ویران و آباد گشته است. از جمله عوامل ویرانی آن تاخت و تاز سپاهیان آشور و عرب‌ها بوده است. بنابر نظری، دره شهر محل شهر باستانی “ماداکتو” پایتخت عیلامی است. عیلامیان که در دوره عهد باستان فرمانروای کوه‌های لرستان بودند؛ دره رودخانه و راه بزرگ ارتباطی منطقه ومرز شمالی را متصرف شدند و اماکن مستحکمی تأسیس نمودند که ماداکتو پایتخت دوم آنان از آن جمله است. ظاهرا دره شهر اولین شهر عیلامی بوده که در حمله آشور بانی پال ویران و مردم آن قتل عام شده‌اند. در دره سیمره بقایای خرابه‌های عهد ساسانی به جا مانده‌اند. ظاهرا دره شهر در دوره اعتلای هخامنشیان هنوز هم ویران بوده و یا اهمیت گذشته را نداشته است، ولی عهد اشکانیان دوره تجدید حیات آن بوده است که در عهد ساسانی نیز مجددا رونق یافته و آباد گردیده است. در خرابه‌های دره شهر که بازمانده یک شهر از زمان ساسانیان است، آثار چهار راه‌ها، کوچه‌ها و معابر با نظم ویژه‌ای که در شهرسازی آن دوره معمول بود، باقی مانده است. سکه‌هایی که در خرابه‌های دره شهر پیدا شده‌اند به خسرو سوم و جانشینان او تعلق دارند. گفته می‌شود که دره شهر در هنگام آبادانی متجاوز از ۵۰۰۰ خانه داشته است. در میان خرابه‌های آن اثری از ساختمانی که شاید روزی مسجد و یا عبادتگاه دوره اسلامی بوده باشد، یافت نشده است.
درحال حاضر شهر دره شهر که در دامنه کبیر کوه و در کنار خرابه‌های شهر باستانی دوره ساسانی و رودخانه خروشان سیمره قرار دارد، با استعداد کشاورزی وافر، منابع آب غنی، مراتع سبز و جنگل‌های انبوه یکی از شهرهای باستانی و مهم استان ایلام محسوب می‌شود.

شیروان‌وچرداول

این شهرستان از کانون‌های تاریخی استان ایلام است که قدمت تاریخی آن به دوره ساسانیان می‌رسد. بقایای آثار تاریخی و باستانی مانند آثار شهر سراب کلان، قلعه تاریخی و آتشکده سام، تل توبره ریز، معروف به للر یا تل سه پا، تعداد ۱۶۰ تپه و آثار تمدن باستانی در بخش هلیلان و… مبین این پیشینه تاریخی و قدمت است. از شیروان قدیم که شهری در طرف شمال رودخانه سیمره بود؛ آثار و ویرانه‌های زیادی باقی مانده است. در بقایای این ویرانه‌های سنگی و گچی، آثار متعلّق به دوره ساسانیان نیز مشاهده شده است.

منابع:
ilambastan (dot) blogfa (dot) com
ilamtoday (dot) com