شیز: تحلیلی تاریخی و کالبدی؛ و بررسی انطباق مکانی آن با تخت سلیمان

چکیده:
 شیز به عنوان یک شهر مهم مذهبی در دوران قبل از اسلام مطرح است. تخت سلیمان نیز محل آثار باقیمانده ای از همان دوران می باشد که امروزه در جنوب استان آذربایجان غربی واقع است. این مطالعه در دو بخش صورت می گیرد؛ یکی بحث تطبیق مکانی شیز با محل کنونی تخت سلیمان و دیگری تحلیلی تاریخی و کالبدی از شیز می باشد. در بحث تطبیق مکانی از آتشکده ای به نام آذرگشنسب به عنوان واسطه استفاده شده است. با استفاده از منابع و اسناد تاریخی در دو قسمت جداگانه، یعنی یک بار تطبیق مکانی آتشکده آذرگشنسب با تخت سلیمان کنونی و یک بار تطبیق مکانی آتشکده با شهر شیز انجام گرفت. تحلیل تاریخی شیز در دوره های هخامنشی، پارتی، ساسانی و اسلامی انجام گرفت. نظر به اینکه تنها آثار دوره های ساسانی و ایلخانی در تخت سلیمان بر جای مانده است، برای این دو دوره تحلیل کالبدی نیز صورت گرفت. بعد از بررسی های انجام گرفته نتیجه گرفته شد که محل کنونی تخت سلیمان منطبق بر شهر شیز است.

تخت سلیمان نامی است که بر ویرانه های بر جای مانـده در ۴۲کیلومتری شمال شرقی شهر تکاب و جنوب استان آذربایجان غربـی در ۱ اطلاق می شود. غربی ها اولین بار توسـط سـر روبـرت کرپـورتر اوت ۱۸۱۹ میلادی با تخت سلیمان آشنا شدند؛ بعـدها توسـط سـر هنری راولینسون مورد بازدید قرار گرفت؛ او در سال ۱۸۳۸ میلادی ۲ (ناومان،۱۲۵،۱۳۸۲) اریک ۳ توصیفی جامع از تخت سلیمان ارائه کرد. اولین عکس های هوایی را در جولای ۱۹۳۷ از تخـت ۴ ف. اشمیدت ســــلیمان و کــــوه زنــــدان( ۱/۵ کیلــــومتری تخــــت) تهیــــه کرد(اشمیدت،۱۸۳،۱۳۷۶و۱۸۴).  اولین حفاری ها در سال ۱۹۵۸ با سرپرسـتی هـانس هینینـگ این حفاری ها چهره ناشـناخته ویرانـه ۶ شروع گردید. ۵ فون دراوستن ها را آشکار ساخت. آنچه ویرانـه هـای تخـت سـلیمان را اهمیـت واعتبار بخشیده، تطبیق آن با آتشکده آذرگشنسب یکی از سه آتشکده اصلی دوره ساسانی و شهر شیز باستانی است. شیز در نوشـته هـای مورخینی چون گیرشمن، پیگولوسکایا، مینورسکی، کریـستین سـن و … و همچنین مورخین اسلامی چون ابن الفقیه، ابودلف و … به عنوان یکی از شهرهای مهم ایران ( و حتی گاهی به عنوان پایتخت) مطرح بوده است. برای اثبات منطبق بودن شهر شیز و تخت سلیمان کنونی از آتشکده آذرگشنسب به عنوان واسط استفاده خواهیم کرد و در واقع با اثبات وجود این آتشکده در شهر شیز و همچنین در تخت سـلیمان کنونی، سعی در اثبات انطباق دو محل بر هم خواهیم بـود. در مـورد وجود آتشکده در تخت سلیمان از توصـیف هـای منـابع تـاریخی در مورد معماری و خصوصیات طبیعی، کالبدی و محیطی محل آتشکده و مقایسه آن با وضعیت کنونی محل تخت سلیمان اسـتفاده خـواهیم کرد.

دریافت متن کامل مقاله