پایان نامه چالشهای توسعه پایدار شهری در کلانشهر تهران

نویسنده:  ایرج تیموری
استاد راهنما: دکتر رحمت اله فرهودی
استاد مشاور: دکتر محمد تقی رهنمایی – دکتر مهدی قرخلو
تاریخ شروع: ۱۳۸۹/۹/۱
دانشگاه: تهران
مقطع: دکتری
رشته تحصیلی: جغرافیا

این پایان نامه مورد حمایت مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران قرار گرفته است.

چکیده :
از دهه ۱۹۸۰ به بعد توسعه پایدار به عنوان مفهوم اصلی و بنیادی در استراتژی حفاظت جهانی سازمان ملل و در گزارش برانت لند قرار گرفت. توسعه شهری پایدار نیز اهمیت بسزائی را در دل مفهوم توسعه پایدار دارد . شهرنشینی شتابان ، مقارن با ظهور و تکامل کاپیتالیسم در ایران ، انباشت سرمایه ، تمرکز فضایی ابزار تولید ؛ عمدتا در چند شهر بزرگ کشورعلی الخصوص تهران ، صورت پذیرفت که نتیجه ای به جز توسعه ناپایدار شهری در بر نداشت.  هدف این مقاله استفاده از روش تلفیقی منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیائی به منظور سنجش میزان پایداری در سطح محلات شهری تهران می باشد، به دلیل وسعت زیاد محدوده مورد مطالعه ، محلات منطقه ۱۷ شهرداری تهران برای مطالعه موردی انتخاب شد. بدین منظور، ۲۰   شاخص مختلف  اقتصادی- اجتماعی و کالبدی برای سنجش پایداری استفاده شد، در ابتدا شاخصها به صورت لایه اطلاعاتی وارد سیستم اطلاعات جغرافیائی گردید. بخاطر تفاوت در مقیاس اندازه گیری ، شاخصها بی مقیاس شدند. سپس با استفاده از تابع عضویت مثلثی، هر شاخص جداگانه در داخل سیستم اطلاعات جغرافیائی فازی شد. پس از آن با استفاده از استدلال اولیه و نهایی ممدانی وضعیت پایداری منطقه در ۹ طبقه ( کاملا بد ، خیلی بد ، بد ، نسبتا بد ، متوسط ، نسبتا بالا ، بالا ، خیلی بالا ، کاملا بالا ) دسته بندی گردید ودر پایان شاخصها نافازی شدند. یافته های تحقیق نشان می دهد که استفاده از روش ترکیبی منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی تحلیل فضائی مطلوبی را از وضعیت پایداری در سطح محلات نشان می دهد. نتیجه مطالعه نشان می دهد که وضعیت پایداری محلات شهری منطقه ۱۷  در سطوح متوسط و پایین از آن قرار دارند. به لحاظ پایداری محله فلاح در وضعیت متوسط قرار دارد که بهترین وضعیت را در بین محلات دارا می باشد و بدترین وضعیت به لحاظ پایداری برای محله بلورسازی می باشد.
واژگان کلیدی :
توسعه پایدار شهری ، سنجش پایداری ، منطق فازی ، استدلال ممدانی ، سیستم اطلاعات جغرافیائی

خلاصه پروژه:

از دهه ۱۹۸۰ به بعد توسعه پایدار به عنوان مفهوم اصلی و بنیادی در استراتژی حفاظت جهانی سازمان ملل و در گزارش برانت لند قرار گرفت. توسعه شهری پایدار نیز اهمیت بسزائی را در دل مفهوم توسعه پایدار دارد . شهرنشینی شتابان ، مقارن با ظهور و تکامل کاپیتالیسم در ایران ، انباشت سرمایه ، تمرکز فضایی ابزار تولید ؛ عمدتا در چند شهر بزرگ کشورعلی الخصوص تهران ، صورت پذیرفت که نتیجه ای به جز توسعه ناپایدار شهری در بر نداشت.  هدف این رساله  استفاده از روش تلفیقی منطق فازی شبکه های عصبی و سیستم اطلاعات جغرافیائی به منظور سنجش میزان پایداری در منطقه ۱۷ شهرداری و سطح محلات شهری این منطقه می باشد. برای سنجش وضعیت پایداری منطقه ۱۶ معرف توسط گروه دلفی انتخاب شد. و برای سنجش شاخص توسعه پایدار در سطح محلات ، ۲۰   شاخص مختلف  اقتصادی- اجتماعی و کالبدی برای سنجش پایداری استفاده شد، پس از فازی سازی شاخص توسعه پایدار در ابعاد ، اقتصادی ، اجتماعی ، محیطی و کالبدی از استدلال ممدانی بدست آمد. نهایتا شاخص نهایی توسعه پایدار در این مرحله با استفاده از شبکه های عصبی حساب شد. برای سنجش شاخص پایداری در سطح محلات ، در ابتدا شاخصها به صورت لایه اطلاعاتی وارد سیستم اطلاعات جغرافیائی گردید. بخاطر تفاوت در مقیاس اندازه گیری ، شاخصها بی مقیاس شدند. سپس با استفاده از تابع عضویت مثلثی، هر شاخص جداگانه در داخل سیستم اطلاعات جغرافیائی فازی شد. پس از آن با استفاده از استدلال اولیه و نهایی ممدانی وضعیت پایداری منطقه در ۹ طبقه ( کاملا بد ، خیلی بد ، بد ، نسبتا بد ، متوسط ، نسبتا بالا ، بالا ، خیلی بالا ، کاملا بالا ) دسته بندی گردید ودر پایان شاخصها نافازی شدند. یافته های تحقیق نشان می دهد که استفاده از روش ترکیبی منطق فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی تحلیل فضائی مطلوبی را از وضعیت پایداری در سطح محلات نشان می دهد. نتیجه مطالعه نشان می دهد که وضعیت پایداری محلات شهری منطقه ۱۷  در سطوح متوسط و پایین از آن قرار دارند. به لحاظ پایداری محله فلاح در وضعیت متوسط قرار دارد که بهترین وضعیت را در بین محلات دارا می باشد و بدترین وضعیت به لحاظ پایداری برای محله بلورسازی می باشد.

اهداف اصلی:

۱-      چالشهای توسعه پایدار فراروی منطقه ۱۷ شهرداری تهران

۲-      سنجش پایداری محدوده مورد مطالعه

۳-      ارائه مدلی مفهومی برای توسعه پایدار شهری در این منطقه

۴-      بررسی رابطه بین مولفه های سیاسی ، اقتصادی ، اجتماعی و مذهبی با برقراری توسعه پایدار شهری در این محدوده

اهداف خرد :

۱-      بررسی نقش ساختارهای سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی جامعه در برقراری توسعه پایدار شهری

۲-      بررسی نقش حرفه فرهنگ  ( به اصطلاح صنعت فرهنگی) در برقراری توسعه پایدار شهری

۳-      بررسی نقش وارتباط بین درآمد اقتصادی ، منزلت و پایگاه اجتماعی با توسعه پایدار شهری

۴-      بررسی و تعیین نوع مشارکت مردم محلی در برقراری توسعه پایدار شهری

۵-      بررسی ویزگیهای جمعیتی ، اقتصادی ، اجتماعی و زیست محیطی  محدوده مورد مطالعه در ارتباط با توسعه پایدار

۶-      ارائه راه حلی برای برقراری توسعه پایدار شهری در منطقه ۱۷ شهرداری تهران

۷-      بررسی رابطه بین برقراری عدالت اجتماعی و توسعه پایدار شهری در محدوده مورد مطالعه

۸-      بررسی مبانی نظری و فلسفی موجود در ارتباط با توسعه پایدار شهری

۹-      بررسی روشهای ارزیابی و سنجش توسعه پایدار شهری

پیشنهادات :

پیشنهادات در سطح کلان :

  – عدالت در توزیع قدرت و تصمیم گیری های کلان به همراه عدالت اجتماعی
   – تفویض اختیار به مردم از طریق حکومت های کوچک محلی ، که به صورت خودیار و  با تعاون  و مشارکت مردم اداره شود. حوزه عملکرد سیاسی این نوع حکومتهای محلی می تواند محدوده شهرستان باشد. این اقدام  در راستای بالا بردن مشارکت سیاسی ، اجتماعی  و دموکراسی می تواند گام سازنده به شمار آید
– تلاش در بالا بردن هویت ملی ، هویت محلی ، اعتماد اجتماعی و سیاسی
– تلاش در بالا بردن کیفیت زندگی  و برابر سازی کیفیت زندگی در سطح کشور
– سرمایه گذاری در بالا بردن کیفیت و کمیت زیرساختهای مهم اقتصادی ؛ مهم ترین مقوله می تواند ارتباطات ( هم در فضای واقعی و هم در فضای مجازی) باشد.
– همسویی با طبیعت ، حفاظت از ذخایر جنگلی ، گونه های گیاهی و جانوری و سرمایه گذاری در راستای احیاء زیست بوم های تخریب شده
– تلاش در ایجاد عدالت بین منطقه ای از طریق شناخت پتانسیل های مناطق محروم و سرمایه گذاری و ارائه سیاستهای تشویقی در بهبود وضعیت آن منطقه
– سرمایه گذاری در منابع انسانی برای بالابردن تخصص و کارآیی
– جذب  سرمایه های خارجی
– برابر سازی فرصتهای رشد و توسعه در بین افراد جامعه و مناط
– سرمایه گذاری در تولید انرژی های سبز   سرمایه گذاری در تکنولوژیهای سبز و برتر
 -محوریت انسان در برنامه ها و سیاستهای توسعه

پیشنهادات در سطح خرد

1.       بهینه سازی مکان استقرار تاسیسات ، تجهیزات و خدمات شهری
2.        برنامه ریزی محله مبنا در سطح شهر تهران
3.       سرمایه گذاری در بالا بردن کیفیت حمل و نقل عمومی شهر
4.      بالا بردن کیفیت زندگی در سطح شهر تهران
5.      کاهش سفرهای زائد درون شهری با کمک راهکارهای شهر هوشمند و دولت الکترونیک
6.      افزایش سرانه فضای سبز شهری به منظور جذب برخی گازهای گلخانه ای
7.      بر قراری عدالت فضایی در سطح شهر تهران
8.      برابر سازی فرصتهای رشد و تعالی در بین افراد مناطق مختلف شهری
9.      استفاده از ان‍رژی سبز به جایی منابع انرژی فسیلی
10.      برنامه ریزی های بوم محور و اکولوژیک
11.       تمرکز و تراکم زدائی از شهر تهران
12.      بالا بردن امنیت شهری و اعتماد اجتماعی افراد