پایان نامه بررسی تأثیر روحی و روانی بدنه‌های شهری بر شهروندان

نویسنده:  سمیه بیکی
استاد راهنما: محمدرضا پورجعفر
استاد مشاور: محسن ایمانی
تاریخ شروع: ۱۳۸۹/۸/۱
دانشگاه: تربیت مدرس
مقطع: کارشناسی ارشد
رشته تحصیلی: طراحی شهری

خلاصه پایان نامه

در دنیای معاصر، معماران، طراحان شهری، شکل دهندگان فضا و فرم و تاثیرگذاران بر محیط، سعی وافری در شناخت رفتارهای انسانی بر پایه دانش روانشناسی دارند. این تلاش از این جهت است که فکر می شود بین رفتارهای انسان و ویژگیهای محیط و فضا رابطه متقابل و غیر قابل انکاری وجود دارد. به عبارت دیگر، امروزه تاثیر متقابل محیط و انسان بر یکدیگر امری مشخص است. گسترش سریع شهرها و ساخت و سازهایی که به جای قوانین مناسب شهرسازی، سلیقه طراح و سازنده بنا بر آن حاکم است، چیزی جز نابسامانی و آشفتگی برای سیما و بافت شهری ما در برنداشت.

امروزه ما به نابسامانی و آشفتگی ایجاد شده در نماهای شهری عادت کرده ایم و به یک زندگی مسالمت‌آمیز با تمام این حشو و زواید شهری تن داده‌ایم اما بی‌خبر هستیم که این آشفتگی‌ها و ناهماهنگی‌های چه میزان می‌تواند اثر مخرب بر جسم و روح ما داشته باشد و می‌تواند موجب شود شهرنشین‌ها دو برابر بیشتر پرخاشگر و تحریک‌پذیرتر نسبت به افرادی که در محیط‌هایی دور از آلودگی صوتی و بصری زندگی می‌کنند، باشند.

بنابراین در اینجا مسئله، ایجاد ارتباط بین کالبد و ابعاد روانی انسان و پرداختن به تاثیرات روحی و روانی است که نماهای شهری بر ناظران خود می گذارند. این تحقیق به دنبال بررسی تاثیرات محیط بصری بر روان انسان و یافتن توقعات روحی ناظران از نماهای شهری و بدست آوردن شاخص هایی است که نماهای شهری را برای بیننده خود خوشایند جلوه کند.

محور اصلی بررسی نماهای شهری در این تحقیق دیدگاه ناظران جداره ها می باشد. آنچه که بیننده می بیند و تاثیری که از این جداره ها بر خود احساس می کند. تا از این منظر دلایل کالبدی این تاثیرات ( چه مثبت و چه منفی ) شناسایی شود و در نهایت راهگشای ما در تدوین معیارهای ایجاد جداره ای خوشایند گردد.

فصل دوم: مبانی نظری

این فصل شامل ۳ بخش می­باشد. بخش اول مبانی روانشناسی ادراک، فصل دوم شناخت کالبدی جداره های شهری و اجزاء آن، بخش سوم: بررسی اغتشاشات کالبدی و تاثیرات روحی آن بر افراد

در بخش اول به تعریف ادراک، عوامل موثر بر ادراک، تعریف احساس و عوامل آن، تعریف هیجان و انواع آن و دیدگاه بلاک در رابطه با آن هیجان ها پرداخته شد. بخش دوم، شامل تعریف جداره، ضرورت توجه به جداره شهری، تعریف عناصر و اجزاء نما می­باشد. در بخش سوم به اغتشاشات نما پرداخته شده است. اغتشاشات کالبدی، عوامل ایجاد کننده اغتشاشات کالبدی و تاثیر این اغتشاشات بر روح شهروندان بررسی شده است.

فصل سوم: مطالعات میدانی

فصل سوم به بررسی جداره های شهری از دیدگاه شهروندان به عنوان ناظران این بدنه ها و اصلی ترین تاثیرپذیران از نماهای شهری پرداخته است. بررسی جداره ها از دیدگاه شهروندان محور اصلی این تحقیق می باشد. رسیدن به این نکات که، ناظر نما را چگونه درک می کند و بدنه ها چه تاثیری بر او دارند؛ و خوشایندی و ناخوشایندی را با چه معیارهایی برای خود ارزیابی می کنند.  

برای پی بردن به دیدگاه ناظران لازم بود که مصاحبه ای با آن ها انجام شود. بدین منظور خیابان میرداماد واقع در منطقه ۳ تهران انتخاب شد و استفاده کنندگان و ناظران نماهای این خیان مورد پرسش قرار گرفتند. پرسش های باز مصاحبه به منظور سنجش نظر شهروندان درباره نماهای شهری، به ویژه بررسی تاثیر این نماها و خوشایندی و ناخوشایندی این تاثیر بر آن ها، طراحی گردید.

این مصاحبه با تعداد ۳۵ نفر از افراد حاضر در این خیابان انجام شده و سعی بر این بود که مصاحبه با افرادی در سنین مختلف و با وضعیت حضور متفاوت ( ساکن در محل، کاسب در محل، رهگذر و … ) انجام گردد.

اولین سوال در مورد میزان توجه به نماهای شهری بود. چند سوال بعدی درباره چگونگی تاثیر روحی و روانی این بدنه ها بر افراد، پرسش شد؛ از آن ها خواسته شد احساسی را که از دیدن این جداره ها و دریافت اطلاعاتی از نماها پس از ادراک، ایجاد می شود را بیان کنند. در ادامه تعاریف آنها طبقه بندی شده و با تعاریف بلاک در غالب جداولی مقایسه شده است. یکی دیگر از سوال هایی که در گفت و گو با افراد، از ایشان پرسش شد، میزان اهمیت اجزاء نما از دیدگاه آنها بود. هدف از این سوال، پیدا کردن عناصری از نما است که بیشتر توجه افراد را جلب می کند.

بر اساس گفته ایشان مهم ترین قسمتی که در جداره شهری به چشم می آید هماهنگ نبودن فرم های کلی تک بناها است. و این مورد بیشترین تاثیر منفی را بر آن ها می گذارد. وقتی که هر بنا با فرمی خاص طراحی می شود، و طراحی انجام شده بدون توجه به فرم ساختمان های مجاورش است، آشفتگی در جداره بوجود آمده و موجب اذیت ناظر می شود.

فصل چهارم: معیارها و پیشنهادات طراحی

این فصل شامل دو بخش است. بخش اول به سازماندهی اجزاء مختلف و درک جداره به صورت یک کل می­پردازد و در بخش دوم معیارهای رسیدن به کلیت در یک جداره شهری تبیین شده است. در این بخش راهنمای طراحی جداره بر اساس اصول کلیت بخشی به جداره ها بیان شده است.

فصل پنجم: ارائه طرح پیشنهادی برای نمونه موردی

این بخش شامل، شناخت وضع موجود محدوده، تحلیل نقاط قوت و ضعف محدوده به وسیله جدول سوات، شناخت و تحلیل جداره خیابان، ارائه ایده ها و راهکارهای طراحی و در نهایت ارائه طرح پیشنهادی می­باشد.

بخش مورد مطالعاتی این پروژه حدفاصل پل مدرس تا میدان مادر در خیابان میرداماد می باشد. از نظر کاربری محدوده پل روگذر مدرس و ادامه آن تا موقعیت بانک مرکزی، عملکرد صرفا ترافیک عبوری دارد؛ و بخش شرقی از موقعیت بانک مرکزی تا میدان مادر، عملکرد تجاری لوکس دارد

برای تحلیل جداره شهری میرداماد، این جداره به ۲ سکانس تقسیم شده است. و در هر سکانس، ارکان نما که در فصل دوم تعریف شده است مورد تحلیل قرار گرفته است. این تحلیل به صورت تصویری انجام شده است.

در بخش طراحی نیز هر دو سکانس را بر اساس همان ارکان مورد تحلیل در بخش قبل، طراحی شده است.

خلاصه بررسی تأثیر روحی و روانی بدنه‌های شهری بر شهروندان