احیای معماری ایرانی اسلامی

عبدالحمید نقره دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت در گفتگو با خبرنگار مهر درباره وضعیت شهرسازی ایران در دوران معاصر و فاصله ای که با معماری ایرانی و اسلامی وجود دارد، گفت: در موضوع شهرسازی ایران به ویژه تهران و کلان شهرها بسیار غلط عمل می شود، به طور مثال در همه کشورهای دنیا در زمینه شهرسازی ابتدا محاسبه می کنند که هر منطقه جغرافیایی چه اندازه ظرفیت پذیرش جمعیت را داراست و بر اساس آن تراکم ها و امور مسکونی، خدماتی، راه ها، فضای سبز و … را تعیین می کنند. یعنی در واقع بر اساس این ظرفیت هاست که طرح جامع تفصیلی را با ارائه پژوهش های علمی و فرهنگی کارشناسانی اعم از مهندسان مشاور، معماران و شهرسازان تهیه می کنند که این طرح، قانونی برای شهرداری ها می شود تا موظف باشند طبق این طرح های تصویبی عمل کنند.

شهرداری ها باید مجری مصوبات طرح تفصیلی در زمینه معماری وشهرسازی باشند

وی با بیان این که شهرداری ها مجری طرح های تصویبی در زمینه شهرسازی هستند، یادآور شد: قبل از انقلاب طرح جامعی در زمینه معماری و شهرسازی داشتیم که بعد از انقلاب کنار گذاشته شد و پس از آن شهرداری ها که باید تابع قانون باشند، خودشان تراکم ها را تغییر دادند، تغییر کاربری دادند و تمام جنبه های علمی یک شهرسازی را به دلایل اقتصادی نادیده گرفته و حقوق معنوی مردم شهرها را تضییع کردند.

نقره کار با بیان این که این مسیر انحرافی منجر به ایجاد مشکلات بسیار در کلان شهرهای ایران شده است، بیان کرد: وقتی تعداد خانوار یک شهر اضافه می شود، به همان میزان بر تعداد خانه ها، خودروها، آلودگی هوا، مصرف انرژی و … نیز افزوده می شود.

بازیافتن هویت ایرانی و اسلامی در شهرها نیاز به عزم ملی دارد

رییس پیشین دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت اظهار کرد: امکانات یک شهر محدود است و باید بر اساس تراکم جمعیتی مناسب آن، نسبت به تأمین این امکانات اقدام کرد اما با توجه به تراکم فروشی هایی که تاکنون صورت گرفته و همچنان هم ادامه دارد، این مشکلات را تا ۲۰ سال آینده نیز خواهیم داشت.

رییس پیشین کرسی نظریه پردازی معماری و شهرسازی درباره امکان بازیابی هویت معماری ایرانی و اسلامی در کلان شهرهای ایران پاسخ داد: در این راستا باید کار جدی و اساسی انجام شود و نیاز به یک عزم ملی دارد تا بتوان این خط مشی غیرعلمی را در زمینه شهرسازی و معماری اصلاح کرد.

وی با بیان این که همه این مشکلات راه حل هایی دارد، اضافه کرد: در همه جای دنیا شهرهای پرجمعیت تر از تهران هم دارند که بسیاری از آنها مهاجر هستند و برای همه این امور برنامه ریزی و راه حل های منطقی را دارند اما در ایران ساده ترین راه که کاری غیر منطقی و غیر علمی است در پیش گرفته شده است.

ممانعت از الگو شدن کلان شهرها برای شهرسازی دیگر مناطق کشور

نقره کار یکی از این راه حل ها را پرهیز از الگو شدن این مسیر غیر علمی برای دیگر شهرهای کوچکتر کشور ذکر کرد و متذکر شد: باید توجه شود که این مسیر غلط در شهرسازی کلان شهرها برای دیگر شهرهای کشورمان الگو نشود، چرا که این خلاف نیازهای واقعی مردم است.

این مدرس معماری اسلامی تأکید کرد: مدرنیسم تنها پیشرفت در ساختمان سازی و جاده سازی نیست بلکه معماری و آباد کردن محیط زیست مردم است و مردم شهرهای کوچکتر کشورمان باید این نکته را بدانند که تهران و سایر کلان شهرها الگوی شهرسازی آنها نشود.

ضرورت ورود سه قوه در راستای اجرای قوانین معماری ایرانی و اسلامی

مولف کتاب «درآمدی بر هویت اسلامی در معماری و شهرسازی» در ادامه تصریح کرد: برای کلان شهرهای امروز ایران نیز که درگیر این فاجعه شهرسازی شده اند، باید طرحی اساسی و بنیادی برنامه ریزی شود و در این راستا هر سه قوه مقننه، مجریه و قضاییه نیز باید وارد عمل شوند تا طرح جامع و تفصیلی جدیدی بر مبنای نیازهای واقعی مردم این کلان شهرها تنظیم شود تا بتوان به تدریج بیماری شهرسازی را در کلان شهرهای ایران درمان کرد که در این شرایط نیز شاید تا ده ها سال کار ساماندهی این وضعیت به طول انجامد.

عبدالحمید نقره کار در پاسخ به اینکه تفاوت معماران امروز با معماران گذشته ایرانی چیست و چرا ثمره کار این دو گروه تا این اندازه با هم متفاوت است، به نقل قولی از امام خمینی (ره) اشاره کرد  و بر لزوم بازنگری در سرفصل دروس دانشگاهی نیز تأکید کرد.

ضرورت بازنگری سرفصل دروس معماری در دانشگاه ها

او افزود: امام راحل فرمودند که اگر دانشگاه های ما اصلاح شود، کشور اصلاح می شود. در دوران پهلوی دانشکده های جدید بوجود آمد و محتوای درسی ما نیز طرحی تقلیدی از فرهنگ غربی بود بنابراین لازم است در جهت ارتقای علوم انسانی، سرفصل دروس حوزه معماری و شهرسازی نیز بازنگری شود و تحول و ارتقای فرهنگ ایرانی و اسلامی را در مبانی این دروس در نظر بگیریم و از حضور استادانی که بر اساس این مبانی اسلامی و ایرانی می اندیشند، استفاده کنیم.

مدیر پیشین قطب علمی معماری (معماری اسلامی) در سال ۹۱ در ادامه سخنانش تصریح کرد: تمدن عظیم ایران در حوزه معماری که برای دنیا شاخص است، می تواند مثل ادبیات عرفانی ما دوباره شکل گیرد. دانشگاه های امروز ما در این راستا حرکت نمی کنند و به این منظور تحول انقلابی و اساسی در بازنگری سرفصل دروس دانشگاهی معماری و دانش افزایی استادان این رشته مورد نیاز است.

بسیاری از مسئولان ما در این حوزه نه معمار و نه شهرسازند

نقره کار با بیان این که مدیران و کارشناسان حوزه شهرسازی و معماری کشور، معمار و شهرساز نیستند، اظهار کرد: باید در بخش های مختلف مرتبط با معماری و شهرسازی شامل شهرداری ها، شورای شهر، وزارت مسکن، شورای عالی شهرسازی و … از حضور متخصصان متعهد بهره گیری شود اما متأسفانه اکثر مسئولان ما در حوزه معماری و شهرسازی، نه معمارند و نه شهرساز و همین مشکل بزرگ و اساسی در حوزه معماری و شهرسازی ماست.

وی تأکید کرد: در حوزه معماری و شهرسازی یک مهندس مکانیک و عمران نمی تواند کار کارشناسی انجام دهد، اگر چه این رشته ها جزئی از معماری هستند اما برای ایده پردازی در این حوزه باید از معماران و شهرسازان استفاده کرد.

این استاد دانشگاه به افزایش جمعیت بساز و بفروش ها در شهرهای مختلف کشور اشاره کرد و یادآور شد: باید قوانین به گونه ای تنظیم شود که هر کسی به محض بیکار شدن سراغ بساز و بفروشی نرود و هر طور که دلش خواست، ساخت و ساز نکند.

عبدالحمید نقره کار در پایان سخنانش گفت: در مجموع در راستای بهبود وضعیت معماری و شهرسازی امروز ایران و سوق دادن آن به سمت معماری ایرانی و اسلامی باید هم سرفصل دروس دانشگاه را بازنگری کرد و تحول اساسی در این زمینه بوجود آورد تا معماران و شهرسازان آشنا با فرهنگ ایرانی و اسلامی را در آینده داشته باشیم و هم از حضور مسئولان متخصص و متعهد در این راستا استفاده کرد.

منبع : مهر