کتاب مدیریت پروژه و اخلاق

دانشگاه معماری و هنر پارس، نخستین کتاب خود را با عنوان «مدیریت پروژه و اخلاق» به قلم مشترک محمود گلابچی و مجتبی امیری، منتشر کرد.

مقدمه
اخلاق مجموعه ای از صفات روحی و باطنی انسان است که در اعمال و رفتاری که از خلقیات درونی انسان ناشی میشود، بروز و ظهور پیدا میکند. بدین سبب باید اخلاق را بر اساس آثار آن تعریف کرد.

استمرار یک نوع رفتار خاص، نشاندهنده آن است که این رفتار یک ریشه درونی و باطنی در عمق جان و روح فرد دارد که آن ریشه را خلق و اخلاق مینامند. دامنه اخلاق ابتدا در حد رفتارهای فردی تصور میشود، اما رفتارهای فردی وقتی که در سطح جامعه یا نهادهای اجتماعی تسری پیدا میکنند و شیوع مییابند، به نوعی به اخلاق جمعی تبدیل میشوند . اخلاق جمعی بهتدریج در فرهنگ جامعه ریشه میدواند و خود نوعی وجه غالب مییابد؛ به نحوی که ویژگیهای یک جامعه را میتوان با آن به خوبی شناخت.

یک نظام اجتماعی، مبتنی بر زنجیرهای از اصول، هنجارها، ارزشها و الگوهاست که اخلاق نامیده میشود. به تعبیر جامعه شناسان، اخلاق همانند خونی است که به صورت پنهان در پیکر جامعه و نهادهای اجتماعی در جریان است. از این دیدگاه هیچ نهاد، حرفه و قلمرویی نیست که قادر باشد فارغ از اخلاق که مرزهای سلوک و رفتار به هنجار را معین میکند به حیات مشروع خود ادامه دهد.

اخلاق هر جامعه ملاک و معیار بایدها و نبایدهای آن را تعیین کرده و انسان اجتماعی را در مسیر زندگی هدفدار و غایتمند خود در مسیر کمال، فضیلت و سعادت هدایت میکند. آگاهی انسان از مبانی و اعتبار قواعد و معیارهای اخلاقی که جهت و روش زندگی او را تعیین میکند، مهمترین نیاز درون ذاتی هر فرد است.

مدیریت پروژه و اخلاق
امروز در تجزیه و تحلیل رفتار سازمانها، پرداختن به اخلاق و ارزشهای اخلاقی یکی از الزامات است.

نماد بیرونی سازمانها را رفتارهای اخلاقی آنها تشکیل میدهد که خود حاصل جمع ارزشهای گوناگون اخلاقی است که در آن سازمانها، ظهور و بروز یافته است. در شرایط کنونی رعایت نشدن برخی معیارهای اخلاقی، نگرانیهای زیادی را در بخشهای دولتی و غیردولتی به وجود آورده است. سقوط معیارهای رفتاری در بخش دولتی، پژوهشگران را وا داشته تا در جستجوی مبناهای نظری در این رابطه بوده تا بتوانند مسیر مناسب اجرایی آن را فراهم سازند. بنابراین یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارامد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفهها است تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسائل در جامعه و حرفه خود به کار بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفه خود را رعایت کنند.

هنگامی که سخن از مدیریت پروژه u1576 به میان میآید، به ندرت کسی موضوع اخلاق را در رأس فهرست گفتگوی خود قرار میدهد. مدیریت تدارکات، ریسک، زمانبندی و ارتباطات و … همواره قبل از موضوع اخلاق مورد توجه قرار گرفته اند. هیچ الگوریتمی وجود ندارد تا به یک مدیر پروژه کمک کند تا با تضمین قطعی اثربخشی، به موضوعات اخلاقی بپردازد. بیشترین نتیجه ای که میتوان به آن امیدوار بود، قضاوت کردن و عملکردن به گونه ای است که موضوع عادلانه و صادقانه حل و فصل شود. لغزش اخلاقی میتواند هزینه ها و خسارتهای میلیونی و حتی میلیاردی برای شرکت و پروژه به همراه داشته باشد، که تمام این موارد به علت تصمیم ها و اقدامهای غیراخلاقی کارکنان است. اگر بخواهیم اخلاق موثر واقع شود، باید مبانی آن کام ا لا در فکر و عمل افراد مورد توجه قرار گیرد؛ هر امری کمتر از این، مصالحه و سازش تلقی میشود.

در همین راستا و بر اساس چنین ضرورتی کتاب حاضر با عنوان مدیریت پروژه و اخلاق، در ده فصل تألیف شده است.

فصل اول به مبانی و مفاهیم اخلاق می پردازد. در این فصل سعی شده است تا موضوع هایی از قبیل اهمیت و ضرورت اخلاق و جایگاه آن در اسلام، تعاریف مختلف، بنیانهای نظری و دیدگاه فلاسفه درباره اخلاق و تعابیر نادرست آن بیان شود.

در فصل دوم با عنوان اخلاق در سازمان به اهمیت موضوع اخلاق و فواید آن برای سازمان، عوامل تأثیرگذار بر رفتار اخلاقی در سازمان، اخلاق حرفه ای و اخلاق کسب و کار و ابعاد آن، مدیریت اخلاق در سازمان و سازمان اخلاقگرا پرداخته شده است.

فصل سوم به ابزارهای مدیریت اخلاق اختصاص یافته است. در این فصل موضوعهایی از قبیل چهار ابزار مدیریت اخلاق) تدابیر ساختاری، خط و مشی، آموزش و منشور (و توضیحات تفصیلی هر یک از آنها، نظام نامه اخلاقی مدیریت پروژه و مزایا و معایب آن، ساختار کلی نظامنامه مطرح میشود.

عنوان فصل چهارم، ضرورت اخلاق برای مدیران پروژه است. این فصل به شرایط منحصر به فرد مدیران مقدمه پروژه، مسائل سخت و نرم اخلاقی و توضیحات هر یک از آنها، پیامدهای شکست اخلاقی، مدل تصمیم- گیری اخلاقی، تنگنای اخلاقی و … میپردازد.

در فصل پنجم با عنوان عوامل اصلی بروز معضل های اخلاقی، عوامل کلیدی تأثیرگذار بر مدیران پروژه و تیمشان، چالشهای پیشروی مدیران پروژه و گزینههای متعدد رسیدگی به هر یک از چالشها و عوامل زمینهای پیرامون پروژهها برای بروز معضل های اخلاقی بیان میشوند.

فصل ششم به تأثیر اخلاق بر پروژه اختصاص یافته است. این فصل شامل موضوعاتی از قبیل تعریف پروژه و چرخه حیات پروژه، پنج فرایند اصلی مدیریت پروژه، دسته بندی معضلهای اخلاقی، اخلاق و فرایندهای مدیریت پروژه و مشکلات اخلاقی رایج است.

فصل هفتم با عنوان حاکمیت پروژه و اخلاق، به تعریف موضوع حاکمیت، دسته بندی انواع کنترل ها، کنترلهای رایجی که باید در مواجهه با معضلهای اخلاقی به کار برد و تعریف ریسک، انواع ریسک و مدیریت کارآمد ریسک در برابر معضلهای اخلاقی پرداخته است.

فصل هشتم با عنوان پروژه های بین المللی و اخلاق، در برگیرنده مباحثی از قبیل تعریف پروژه های بین المللی، فاکتورهای مهم میان مدیریت پروژه- اخلاق- جهانی شدن، ابعاد اخلاقی در محیط بین المللی، چالش های رویارویی با اخلاق در حوزه بین المللی، مشکلات اخلاقی محیط بین المللی، اقدامهای کلیدی مدیران پروژه است.

در فصل نهم با عنوان اخلاق و قوانین، رابطه میان اخلاق و قانون، اصطلاحات کلیدی قانونی، اصول و مفاهیم مهم حقوقی، انواع قرارداد، قوانین و مقررات متعدد مطرح شدهاند.

و در انتها فصل دهم با عنوان پیاده سازی اخلاق در مدیریت پروژه، به موضوعاتی همچون دلیل کم اهمیت بودن جایگاه اخلاق، راه کارهای مقابله با بیاخلاقی در سازمان، تحقق بخشیدن به اخلاق در پروژهها و نشانه یک مدیر پروژۀ اخلاق مدار پرداخته است.

با توجه به نقش تعیین کننده اخلاق در فعالیتهای مهندسی و موفقیت طرحها، رعایت مباحث این کتاب میتواند موجب حاکمیت اخلاق در مراحل مختلف طراحی و اجرای پروژه ها و در نتیجه ارتقاء فعالیتهای مهندسی و بهبود شرایط انسانی و اقتصادی پروژه های اجرایی کشور شود.