پایان نامه جهانی شدن اقتصاد و توسعه پایدار مناطق کلانشهری (مطالعه موردی : مجموعه شهری تهران)

چکیده :

جهانی شدن اقتصاد واقعیت زندگی معاصر است . گردش جهانی سرمایه، کالا و اطلاعات بعنوان مهمترین عوامل تولید و نیروهای جهانی شدن صورت بندی جدیدی از روابط اقتصادی، اجتماعی و فضایی را شکل داده است. در این میان پیدایش شهرهای جهانی به عنوان مراکز اصلی استقرار کارکرد های نوین و اتصال و پیوند اقتصاد ملی به اقتصاد جهانی از مهمترین پیامدهای فضایی جهانی شدن می باش د. این مراکز علاوه بر کمک به استقرار و بالندگی تجدید ساختارهای اقتصادی- اجتماعی ناشی از جهانی شدن، زمینه پویایی اقتصادی و کارکردی بستر های محلی، منطقه ای و حتی ملی را فراهم می کنند . این بدین مفهوم است که شهرها بویژه مناطق کلانشهری برای رسیدن به رشد و توسعه پایدار اقتصادی نیازمند برقراری پیوندها و تعاملات مثبت با تحولات جهانی شدن و الزامات ناشی از آن هستند.
استدلال بر این است که یکی از عوامل ناپایداری مجموعه ش هری تهران در دو دهه اخیر فقدان ارتباط و تعامل مثبت با جهانی شدن و شبکه شهرهای جهانی بوده است. از اینرو تحقیق حاضر، به بررسی موضوع جهانی شدن اقتصاد و توسعه پایدار مناطق کلانشهری در ارتباط با مجموعه شهری تهران پرداخته است. بدین منظور ابتدا متغیرهای سنجش جهانی شدن اقتصاد و شهرهای جهانی از نظریات مرتبط با موضوع شناسایی و جایگاه مجموعه شهری تهران بصورت ت طبیقی با تعدادی از مناطق کلانشهری جهان مورد ارزیابی قرار گرفت . در مرحله بعد با جمع آوری اطلاعات شاخصهای پایداری ۱۴ منطقه کلانشهری جهانی همراه با منطقه کلانشهر ی بنگلور و تهران با کمترین شواهد از جهانی بودن و تعیین اهمیت شاخصها از نظر ۲۰ نفر از کارشناسان داخلی، پایداری آنها با استفاده از تکنیک تاپسیس رتبه بندی گردید .
نتایج حاصله از این مطالعه نشان داد که مجموعه شهری تهران هنوز وارد فرایند جهانی شدن اقتصاد نگر دیده و خارج از شبکه شهرهای جهانی قرار دارد . بطوریکه بررسی شاخص میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی (سال ۸۶ -۱۳۷۲) و حجم تجارت خارجی (سال ۸۳ -۱۳۷۸) بعنوان دو مولفه اصلی جهانی شدن اقتصاد و مقایسه تطبیقی آن با برخی از مناطق کلانشهری کشورهای درحال توسعه سهم اندک مجموعه شهری تهران در شاخصهای فوق الذکر را نشان می دهد. همینطور بررسی نتایج تحقیقات جهانی انجام شده در مورد شهرهای جهانی نشان می دهد ، که منطقه کلانشهری تهران خارج از شبکه شهرهای جهانی قرار دارد. همچنین نتایج رتبه بندی پایداری مناطق کلانشهری جها نی با مجموعه شهری تهران نشان داد که مناطق کلانشهری جهانی از رتبه بالای پایداری نسبت به مناطق کلانشهری غیر جهانی همچون تهران برخوردار هستند، بطوریکه به موازات افزایش رتبه جهانی شدن، رتبه پایداری نیز افزایش می یابد . نتایج آزمون همبستگی بین متغیر جهانی شدن و پایداری ضریب معناداری مثبت ۵۴/. را نشان می دهد .
در مجموع میتوان گفت که امروزه با فرایند جهانی شدن، شهرها و از آن جمله مناطق کلانشهری بدل به واحدهای بهم پیوسته و متعامل در یک سیستم شهری یکپارچه و منسجم گردیده اند . این موضوع هر گونه انزوا زیستن، مجزا بود ن از تبادلات و بده بستان های گوناگون و جریانات ناشی از اقتصاد جهانی شده برای مجموهای شهری بزرگی همچون تهران را غیر ممکن می گرداند. تخصیص نقش فعال در اقتصاد منطقه ای و جهانی برای این مجموعه منوط به درک عمیق روند جهانی شدن ، شناخت مکانیزمهای هدایت گر در شبکه شهرهای جهانی ، اتخاذ رویکردهای مناسب در برنامه های کلان ملی و تدوین استراتژی توسعه فضایی در راستای استفاده از فرصتهای بین المللی می باشد .
کلمات کلیدی : جهانی شدن اقتصاد، توسعه پایدار، شهرهای جهانی، مجموعه شهری تهران