پایان نامه ارزیابی روند تغییرات فضای سبز منطقه ۲ تهران با استفاده از عکس‌های هوایی و داده‌های ماهواره‌ای

حسین دومیری گنجی
دانشگاه آزاد
کارشناسی ارشد
مهندسی کشاورزی
دکتر ساسان بابایی

چکیده

فضای سبز از ارکان مهم هر شهری، بخصوص کلان شهرهایی چون تهران به شمار می¬آید. با توجه به کارکرد بسیار زیاد فضای سبز شهری، ضرورت مدیریت این منابع روز به روز بیشتر احساس می¬شود. به منظور مدیریت صحیح هر منبعی ارزیابی روند تغییرات آن و اینکه در سالهای گذشته چه سیری را پشت سر نهاده تا به شکل امروزی خود رسیده است، حائز اهمیت بوده و می-توان بر این اساس از تکرار اشتباهات گذشته اجتناب کرده و تصمیمات مطلوبتری اتخاذ نمود.
در این مطالعه ابتدا عکسهای هوایی ۱:۱۰۰۰۰ سال ۱۳۵۸ منطقه ۲  تهران به کمک نرم افزار Geomatica از نظر هندسی تصحیح(تا سطح Ortho ) شدند  سپس موزاییکی از عکسهای تصحیح شده تهیه و برروی ارتوفتوموزاییک حاصله تفسیر بصری انجام شد و لایه فضای سبز منطقه در سال ۵۸ استخراج گردید. سپس تصاویر ماهواره¬ای (IRS P6) سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷) تهیه و پس از انجام تصحیحات لازم (انجام تصحیح هندسی تا خطای RMS کمتر از ۱ پیکسل(۸/۵متر)) برروی تصویر، تفسیر بصری بروی مانیتور انجام گرفت و مساحت فضای سبز در سالهای اخیر نیز برآورد شد. در ادامه کار با روی هم گذاری لایه¬ها  ، میزان تغییرات  در طول دوره و محل تغییرات و نیز میزان سرانه فضای سبز در هر مقطع زمانی مشخص شد.  همچنین میزان تغییرات مناطق مسکونی و شهری نیز برآورد شد تا میزان گسترش شهر در طی این سالها نیز مشخص شود. ضمنا برای بررسی قابلیت عکسهای هوایی در بررسی مشخصه های کمی فضای سبز نظیر قطر تاج، ارتفاع و قطر برابر سینه، نمونه برداری زمینی بصورت تصادفی سیستماتیک و ترانسکت انجام و اندازه گیری پارامترهای ذکر شده برروی عکس هوایی با مقیاس ۱:۸۰۰۰ متعلق به سال ۱۳۸۱ نیز انجام پذیرفت و روابط مقادیر اندازه گیری شده از لحاظ آماری تحلیل شد.    
نتایج نشان داد که سطح فضای سبز منطقه  طی این سالها از ۱۵۷ هکتار به ۵۸۰ هکتار افزایش یافته و میزان سرانه فضای سبز نیز به ازاء هر نفر، از ۷٫۱۱۲ متر به ۹٫۵۲۶ متر افزایش یافته است. همچنین مساحت مناطق شهری نیز از ۱۲۵۶ هکتار به ۳۸۲۷ هکتار افزایش یافته است. نتایج اندازه گیری مشخصه های کمی درختان از روی عکس هوایی نشان داد که ارتباط نزدیکی بین مشخصه های اندازه گیری شده برروی عکس و زمین در درختان خطی(ترانسکت) و پراکنده (تک درختان)  وجود دارد ولی در درختان توده ای این دقت قابل قبول نمی باشد.  
 
 واژهای کلیدی:
 فضای سبز شهری، ارزیابی تغییرات، IRS، منطقه ۲ تهران،  ارتوفتوموزاییک.

خلاصه
فضای سبز از شریانهای حیاتی کلان شهرها یی چون تهران به شمار می آید. به منظ ور مدیریت صحیح فضای سبز شهری ، ارزیابی روند تغییرات آن ها از گذشته تا به امروز می تواند بسیار مفید باشد . لذا این مقاله سعی دارد تا با بررسی بر روی داده های ابتدا و انتهای یک دوره ۳۰ ساله ، میزان تغییرات ایجاد شده در فضای سبز منطقه مورد مطالعه را برآورد نماید . در این مطالعه پس از اعمال تصحیحات هندسی بر روی عکسهای هوایی ۱:۱۰۰۰۰ منطقه که مربو ط به سال ۱۳۵۸ بوده ، م وزاییکی از این عکسها تهیه و برروی ارتوفتوموزاییک حاصله تفسیر بصری انجام گرفت و لایه فضای سبز منطقه در متعلق به سال ۱۳۸۶ تهیه و (IRS – P سال مذکور استخراج گردید. همچنین تصاویر ماهوارهای ( ۶ با دقت زیر ۱ پیکسل تصحیح گردید. آنگاه تفسیر بصری بر روی تصویر تصحیح شده انجام و مساحت فضای سبز در سالهای اخیر نیز برآورد شد. در پایان با انطباق لایهها، میزان تغییرات در طول دوره برآورد گردید و به منظور تعیین درصد گسترش شهر در طی این سالها، میزان سرانه فضای سبز و تغییرات مناطق شهری در ابتدا و انتهای دوره نیز برآورد شد ه اس ت. نتایج حاکی از افزایش سطح و سرانه فضای سبز منطقه در طی دوره مورد نظر بوده است. به منظور ارزیابی قابلیت عکسهای هوایی در بررسی مشخصه های کمی فضای سبز نظیر قطر تاج، ارتفاع و قطر برابر سینه، نمونه برداری زمینی انجام و اندازه گیری پارامترهای ذکر شده برروی جدی دترین عکس هوایی منطقه نیز انجام پذیرفت و روابط مقادیر اندازه گیری شده از لحاظ آماری تحلیل گردید. نتایج اندازه گیری مشخصه های کمی درختان برروی عکس و زمین نشان داد که ارتباط نزدیکی بین این فاکتورها در درختان خطی و پراکنده (تک درختان ) وجود دارد ولی در درختا ن توده ای این دقت قابل قبول نمی باشد.