انواع منابع اطلاعاتی بشر برای حل مسائل

انواع منابع اطلاعاتی بشر برای حل مسائل

۱- تجربه :

اولین و اساسی ترین راه حل مسائل است و عمده ی معارفی که بین نسل ها منتقل می شود حاصل تجربه بشر است. نقص کلی این روش محدودیت آن است.

۲- صاحبنظران :

شخص برای حل مسائل به افراد آگاه مراجعه می کند. هیچ صاحبنظری نمی تواند حقیقت را به صورت تمام و کمال دریابد و همواره بین صاحبنظران اختلاف وجود دارد.  ادامه دارد…

۳- استدلال :

الف) استدلال قیاسی : در این روش فرد از طریق معلومات کلی , مجهولات جزیی را کشف می کند.

روش قیاسى عبارت از توضیح پدید هاى جزئى با تکیه بر اندیش هاى کلى و جزمى بود. به گزارهاى که اندیشه کلى را تعبیر مىکرد، کبرا و به گزاره اى که پدیده جزئى را بیان مى کرد، صغرا و به گزاره اى که اندیشه کلى را بر پدیده جزئى کلى تطبیق مى کرد، نتیجه مى گفتند.

مقدمه کبری: بر یک فرض عمده یا از پیش پذیرفته شده استوار است.

مقدمه صغری: فرض فرعی که شامل یک مورد خاص که حقیقت یا رابطه بر اساس آن اجرا می شود.

نتیجه گیری: درک رابطه میان این دو به یک نتیجه گیری غیر قابل اجتناب می انجامد.

مثال:

مقدمه کبری : انسانی فانی است .

مقدمه صغری : سقراط انسان است .

نتیجه : سقراط فانی است.

در استدلال قیاسی چنانچه مقدمه ها درست باشند نتیجه هم الزاماً درست خواهد بود. از این رو اطمینان از صحت مقدمات از اهمیت بالایی برخوردار است.

در استدلال قیاسی تولید و کشف اطلاعات جدید صورت نمی گیرد و تنها اطلاعات پیشین توسعه و بسط می یابد.

ب) استدلال استقرایی : در این روش فکر با استفاده از معلومات جزیی و برقراری ارتباط بین آنها حکم کلی را استنتاج می نماید.

در صورتی که تمام اجزای پدیده مورد بررسی قرار گیرند، استقرار تام و اگر تنها قسمتی از پدیده مورد بررسی قرار گیرد، استقرا ناقص است.

فرانسیس بیکن اولین کسی است که استفاده از استدلال قیاسی را در تببین علمی پدیده های طبیعی کار ندانست و پیشنهاد کرد به خود پدیده های طبیعی مراجعه کنیم و از طریق مشاهده منظم آنها علل پیدایش آنها را کشف کنیم.

استدلال استقرایی تنها در مواقعی قابل اعتماد است که جامعه مورد بررسی کوچک باشد.

مثال :

 هر خرگوشی که تا به حال مشاهده شده است دستگاه تنفسی داشته است ؛ بنابراین تمام خرگوش ها دستگاه تنفسی دارند.

تفاوت قیاس و استقرا :

• قیاس از کل به جز و استقرا از جز به کل است.
• در قیاس با پذیرفتن مقدمات قیاس الزاما بایستی نتایج قیاس را پذیرفت. اما در استقرا اگر نتایج را با اینکه مقدمات را پذیرفته ایم، نپذیریم تناقض عقلی و منطقی به وجود نخواد آمد.
• در قیاس از مقدمات شناخته شده به یک نتیجه می رسیم اما در استقرا پس از مشاهده و نتیجه گیری به تعمیم نتایج می پردازیم.

ج) تمثیل : در این روش با استفاده از مشابهت یک معلوم به کشف مجهول پرداخته می شود.

۴- روش علمی :

بهترین روش تحقیق، ترکیبی از قیاس و استقرا دانسته شده که از آن به تحقیق علمی تعبیر می شود. این روش با ارزش ترین امکانات را برای تصمیم گیری فراهم می کند.

در این روش پژوهشگر به کمک مشاهدات خود فرضیه هایی صورت بندی می کند.  سپس اطلاعات لازم را جمع آوری کرده و به آزمون فرضیه می پردازد.

روش علمی به طور کلی، به فرایندی اطلاق می شود که از طریق آن پژوهشگر ابتدا به صورت استقرایی با استفاده از مشاهدات خود فرضیه یا فرضیه هایی را صورت بندی می کند سپس با عنایت به اصول استدلال قیاسی به کاربرد منطقی فرضیه می پردازد. در نتیجه او قادر است با کمک فرضیه تدوین شده رابطه بین متغیرها را پیش بینی کند. چنانچه این پیش بینی با اطلاعات جدید سازگار باشد مجدداً فرضیه مورد پژوهش آزمون می شود تا تأیید یا رد شود.

جان دیوئى براى این روش پژوهش الگوى ذیل را پیشنهاد کرد که به روش حل مسئله معروف است:

۱- شناخت و تعریف مسئله؛

۲- ساختن فرضیه(گمان، پیش فرض، حدس بخردانه)؛

۳- جمع آورى، تنظیم، و تجزیه و تحلیل داده ها؛

۴- تنظیم نتایج؛

۵- تأیید، رد یا تعدیل فرضیه، از راه آزمودن پیامدهاى آن در موقعیت خاص.

مراحل کلی روش علمی

۱- در استدلال استقرایی پژوهشگر ابتدا به مشاهده می پردازد و سپس اطلاعات جمع آوری شده را سازمان بندی می کند.

۲- در روش علمی پژوهشگر استدلال می کند که چنانچه فرضیه اش تأیید شود چه حادثه ای اتفاق خواهد افتاد. سپس با مشاهده منظم به جمع آوری اطلاعات جهت رد یا تأیید فرضیه اش می پردازد.

۳- در روش علمی هیچ پژوهشگری اثبات فرضیه را ندارد زیرا این کار زمانی میسر است که فرضیه به صورت یک حقیقت محض باشد.

منبع : جزوه کلاسی سمینار تدوین رساله دانشجویان کارشناسی ارشد شهرسازی، دکتر ایزدی، سال ۱۳۸۹، دانشکده هنر و معماری دانشگاه شیراز