وندالیسم درشهر / ۲

فصل دوم: جلوه های مختلف وندالیسم شهری

وندالیسم یک پدیده ی منحصر به شهرها نیست و در روستاها و ابنیه ی تاریخی نیز به چشم می خورد، اما به دلیل پیچیدگی شهرها، جلوه های وندالیسم از تنوع و گستردگی خاصی برخوردار است. در این فصل به بررسی این موضوع پرداخته شده است.

از دیدگاه اجتماعی وندالیسم را می توان در پنج گروه دسته بندی کرد :

مال اندوز، تاکتیکی، انتقام جو، تفریحی و خصومت. اکثر وندالیسم ها در یک یا چند گروه از این دسته بندی جای می گیرند، که در زی به توضیح هر کدام از این انواع پرداخته می شود:

۱٫  وندالیسم مال اندوز: صدمه های وارده در این نوع، برای کسب پول و اموال است . شخص وندال در این حالت تنها در اندیشه ی مال خود کردن اموال عمومی است. مانند : کندن و برداشتن علایم راهنمایی ، آرم اتومبیل ها ، قطعات پارکومتر، تلفن عمومی و…

۲٫  وندالیسم تاکتیکی: این نوع وندالیسم بیشتر از حصول دارایی، در پی به دست آورن مقصود خاص است. خسارت وارده لزوماً بیانگر خصومت نیست و اغلب هدف تخریب، دلخواه و آزاد انتخاب می شود، مانند برخی از اعمالی که برای جلب توجه مردم انجام می گردد؛ به طور مثال ولگرد ها و بی خانمان ها برای به دست آوردن جای خواب وغذا اقدام به شکستن شیشه ها می کنند .

۳٫  وندالیسم انتقام جو: تخریب اموال به قصد انتقام از انواع مهم و شدید وندالیسم به حساب می آید . دراین جا، فرد وندال در صدد تخریب واقعی و کامل آن وسیله است چرا که فقط با همین کار است که آرام می گیرد.

۴٫  وندالیسم تفریحی: در این نوع وندالیسم، یک قانون شکنی محض وجود دارد. فرد وندال رفتار تخریب گرایانه ی خود را صرفاً برای تخلیه ی هیجانی انجام می دهد. به طور مثال، هدف قرار دادن چراغ پارک یا تیر چراغ برق کوچه ها.

۵٫  وندالیسم خصومت: مثال هایی از این نوع وندالیسم خشن و وحشیانه عبارتند از : خط کشیدن روی بدنه ی اتومبیل، بیرون کشیدن گُل های پارک، آزار دادن حیوانات و جانوران تفریحگاه های عمومی، پنچرکردن لاستیک اتومبیل ها، قرار دادن موانع بزرگ روی خطوط راه آهن و پرتاب سنگ به شیشه های قطار. (ویلسون و هیلی ،۱۹۸۶)

موضوعات وندالیسم و اهداف مورد نظر وندال ها

برخلاف بسیاری از جرائم و انحرافات اجتماعی، آثار وندالیسم بسیار مشهود و آشکار است. امروزه در بسیاری از شهر های بزرگ، وندالیسم به صورت یک مشکل حاد اجتماعی مطرح است که نه تنها سلامتی و امنیت جامعه را به خطر می اندازد، بلکه هزینه ی مالی گزاف را نیز به شهروندان تحمیل می کند. وندال ها به هر چیز و در هر مکان به رفتارهای تخریبی نمی پردازند. سوژه ه ا و مکانهای خاص و همچنین اوقات مشخصی از روز آنها به چنین رفتارهایی مبادرت می ورزند.

در زیر به برخی از موضوعات و مظاهر وندالیسم اشاره می شود:

• نوشتن روی در و دیوار شهر و مؤسسات عمومی .
• پاره کردن صندلی اتوبوس های شهری و مترو.
• تخریب ایستگاههای اتوبوس.
• آسیب رساندن به باجه های تلفن عمومی.
• شکستن لامپ ها و چراغ های خیابان.
• شکستن درختان و چیدن گل و گیاه پارک ها.
• صدمه زدن به تأسیسات و امکانات ورزشگاهها.
• کندن علایم راهنمایی و رانندگی.
• نوشتن یادگاری بر روی اموال عمومی یا نگارش جملات زشت و ترسیم تصاویر ناپسند
• سرقت وسایل عمومی حتی اگر آن را دور بیندازند مثل دزدیدن شیرهای دستشویی های عمومی

وندالیسم می تواند در هر مکان و زمانی رخ دهد ، اما غالباً در مکان و زمانی که شانس کمی برای دیده شدن وجود دارد ، بیشتر رخ می دهد. ساکورای و همکاران[۱](۲۰۰۸) معتقدند وندالیسم معمولاً در مناطق و فضاهای فیزیکی که در دسترس هستند اتفاق می افتد، جاهایی که به راحتی بتوان در فرصتی کوتاه اعمال تخریب گرایانه را انجام داد و به سرعت گریخت. در مکان هایی که طراحی ساختمان ها به شکلی است که که فضاهای پنهان و ناشناخته ی زیادی وجود دارد و یا در مکانهایی که افراد جوان رفت و آمد می کنند مثل مدارس ، پارک ها ، مراکز خرید و ساختمان های عمومی، همچنین ساختمان های متروکه و غیر مسکونی، فضاهای باز و محل پارک وسایل نقلیه به مراتب فراوانی رفتارهای وندالیستی بیشتر می باشد. به عقیده ی کِکاتو و هاینینگ(۲۰۰۵)، وندالیسم بیشتر در مناطق و مکان های عمومی شهرها اتفاق می افتد. ویکستروم[۲](۲۰۰۹)، نیز بر این باور است که  معمولاً وندالیسم در فاصله ی زمانی عصر تا شب و در روزهای تعطیل هفته رخ می دهد.

امکان دیده شدن، مورد تذکر یا برخورد قرار گرفتن، احتمال بروز این قبیل رفتارها را تا حد زیادی کاهش خواهد داد. علاوه بر فقدان نظارت فراگیر، یکی از پدیده هایی که موجب بروز وندالیسم می شود، احساس بی تفاوتی در مراقبت از اموال عمومی است، در نتیجه وقتی حس تملکی وجود نداشته باشد، مسؤلیتی هم در قبال مراقبت از آن نخواهد بود.

به ندرت دیده می شود که وندال ها به چیزی که متعلق به دیگران است و از آن به خوبی مراقبت می شود صدمه بزنند. وقتی قسمتی از یک مکان مثل کیوسک راهنمای شهری بر اثر سانحه ی تصادفی یا وندالیسم تخریب شده باشد، امکان مورد هجوم قرار گرفتن آن توسط وندال های دیگر بیشتر می شود. گاهی طراحی ضعیف و نصب واجرای نا کارآمد تجهیزات به وندالها فرصت تخریب بیشتری می دهد و همین امر باعث تخریب زود هنگام وسایل از سوی استفاده کنندگان عمومی از آنها می شود. متاسفانه آمار دقیق و روشنی از میزان واقعی آسیب هایی که وندال ها به پیکره ی شهر ها می زنند در دست نیست ولی همین تخمین ها نیز نشان از این دارد که وندالیسم به عنوان یک بلای هولناک شهری باید در اولویت سیاست ها و برنامه های مدیران شهری و فرهنگی قرار گیرد.

فیضی و همکاران(۲۰۰۸)، فهرستی از مکانها و فضاهایی که رفتارهای وندالیستی در آنها بیشتر رخ می دهد را تهیه کرده اند:

جدول شماره ۱: فهرست مکان های مورد نظر وندال ها

منبع:فیضی و همکاران(۲۰۰۸)

آلات و ابزار وندالیسم

وندال ها غالباً از وسائل و ابزار مختلفی در تخریب و نابودی موضوعات مورد نظر خود استفاده می کنند، از آن جمله می توان به آلات برنده نظیر چاقو و قیچی و ابزاری  مانند آچار، پنجه بوکس، کلید، میخ، ناخن گیر، سنگ، مواد رنگی، جوهر، انواع اسپری های رنگی، تیرکمان، تفنگ،  مواد شیمیایی، قیر، چسب، مته، و نظایر آن اشاره کرد.

بر اساس گزارش های  بین المللی و جهانی، موضوعات مختلفی در معرض و ندالیسم و تخریب عمدی وندالها  قرار دارند. در زیر به فهرست برخی از آن ها اشاره  می شود ( محسنی تبریزی،۱۳۸۳):

–      شعار نویسی روی در و دیوار شهر

–      چسباندن آگهی های تبلیغی به در و دیوارهای شهر

–      قرار دادن تراکت های انتخاباتی در محل های غیر مجاز

–      یادگار نویسی با اسپری روی دیوار  کوچه ها و خیابان ها

–      شکستن درختان پارک

–      شکستن و دزدیدن سطل های زباله

–      نصب  تابلو و پرچم با میخ یا سیم و  کابل به بدنه درختان خیابان و در  و دیوار شهر

–      پاره کردن صندلی اتوبوس ها، مترو، صندلی سینماها

–      خط کشیدن به  بدنه ی اتومبیل ها و وسائط نقلیه ی شخصی و عمومی

–      تخریب ایستگاه های اتوبوس

–      شل کردن پیچ و مهره صندلی های اتوبوس ها

–      کندن تراکت های تبلیغاتی نصب شده در خیابان ها.

–      شکستن در ختان، شکستن لامپ و روشنایی معابر عمومی و فضاهای سبز.

–      یادگارنویسی روی درخت ها، در و دیوارهای توالت های عمومی، بناهای تاریخی،آسانسورها

–      چیدن گل ها و کندن بوته ها و گیاهان کاشته شده در پارک و فضاهای سبز

–      تخریب مجسمه ها و تابلوهای نصب شده در داخل پارک ها و فضای سبز

–      ایجاد حریق عمدی در پارک ها خصوصاً پارک های جنگلی

–      تخریب توالت ها و دستشویی های داخلی پار کها و فضای سبز

–      شکستن لامپ ها و چراغ های داخل پارک ها و فضاهای سبز

–      تخریب شیرهای آب و دستگاه های آب سردکن داخل پارک ها و فضاهای سبز

–      تخریب وسایل محوطه ی بازی کودکان

درپژوهش دیگرى که درباره ی وندالیسم و آسیب‏رسانى به اموال عمومى با عنوان «مقابله با گرافیتى و وندالیسم» در مؤسسه ی جرم‏شناسى استرالیا انجام شده است(گیزون و ویلسون[۳]،۱۹۹۰) ضمن بحث درباره ی تئورى‏هاى جرم‏شناسى مرتبط با وندالیسم نظیر تئورى‏هاى فضاى قابل دفاع، تئورى فضاى قابل مدیریت، مدیریت حرکتى و طراحى فیزیکى، مهم‏ترین انگیزه‏هاى وندال‏ها از آسیب‏رسانى به اموال عمومى مانند: وسایل حمل و نقل عمومى (قطار، اتوبوس، مترو و…)، باجه‏هاى تلفن همگانى و مکان‏هاى عمومى (مدارس، منازل عمومى و…) را این‏گونه برشمرده‏اند: انتقام، عصبانیت، خستگى و بى‏حوصلگى، به دست آوردن چیزى، کنجکاوى و ابراز وجود.

نتایج وندالیسم

وندالیسم مانند دیگر انواع انحرافات اجتماعی ، دارای نتایج و آثار مشهود و پنهان زیادی است. وندالیسم نوعی از بزهکاری های جوانان می باشد که می تواند در نظم عمومی اختلال ایجاد کند. وندالیسم بر کاهش کیفیت زندگی شهری مؤثر بوده و باافزایش پرخاشگری و خشونت در شهر ها نه تنها در افت کاری و استفاده ی عمومی از مکان ها ی تفریحی عمومی تأثیر داشته ، بلکه به افزایش احساس ترس و نا آرامی و نابهنجاری نیز تأثیر گذار بوده است.

یکی ازمهم ترین آسیب های وندالیسم، زیانهای اقتصادی ناشی از تعمیر و بازسازی وسایل تخریب شده توسط می باشد که هر ساله بخش عظیمی از بودجه ی کشورها را به خود اختصاص می دهد.

علاوه بر این، با از دست رفتن زمانی که صرف تعمیر و بازسازی آثار تخریب شده می گردد عملاً برکاهش رفاه و آسایش شهروندان تأثیرگذار می باشدکه خود این موضوع نیز می تواند منجر به بروز نارضایتی ها و اعتراضاتی گردد که در نتیجه بر اعتماد عمومی مردم تأثیرات منفی بسیاری دارد.(قاسمی و همکاران، ۱۳۸۸)

یکی دیگر از نتایج وندالیسم، از بعد روان شناختی می باشد. زشت شدن مناظر شهری، تاثیر منفی زیادی بر روحیه ی شهروندان خواهد گذاشت. دیوارهایی که مملو از جملات مختلف و گاه ناپسند و خلاف عفت عمومی باشد، کیوسک های تلفن تخریب شده، شیشه های شکسته ی اتوبوس ها، صندلی های منقش به تصاویر زشت و تخریب شده ی مترو، و … هر رهگذری را مکدر می سازد و بدتر از آن اینکه مشاهده ی این قبیل تصاویر، انگیزه های تخریب گری بیشتر را نه تنها در بین وندال ها که ممکن است حتی در بین شهروندان دیگر نیز تشدید نماید یا لااقل از حساسیت آنان نسبت به این رفتارها بکاهد.

بسیاری از صاحب نظران بر این باورند که وندالیسم نوعی تلافی یا انتقام جویی است که تخریب اموال عمومی و محیط زیست عمده ترین حاصل آن است. آنها معتقدند که اگر چه  وندالیسم ریشه در عدم سلامت روانی افراد و ناکامی ها دارد اما تخریب اموال عمومی، نوعی انتقام جویی در برابر کمبود های رفاهی و اجتماعی است که افراد انتظار دارند. به این ترتیب که وقتی رفاه اجتماعی و خدماتی ضعیف است افراد خود را برای حفظ آنچه اموال عمومی نامیده می شود مسؤل نمی دانند.

[۱] -Sakurai et.al

[۲] -Wikstrome

[۳] -Geason & Wilson