وندالیسم درشهر / ۴

فصل چهارم: راهکارهای پیشگیری از وندالیسم:

   سقراط فیلسوف یونانی می گوید :”مانبایستی با افراد ناهنجار با خشونت رفتار کنیم ، بلکه باید به آنها بیاموزیم که به چه ترتیب از ارتکاب بزه خودداری کنند زیرا ناهنجاری ،ثمره ی نادانی و جهل است و تعداد بی شماری از افرادی که از بد اقبالی نتواسته اند معرفتی کسب کنند، مرتکب آن می شوند. بنابراین قبل از اینکه سعی کنیم آنها را از نادانی بیرون آوریم ، باید آنها را بشناسیم”.  امروزه با دقت در رفتارهای این گروه در می یابیم که اعمال تخریب گرایانه ی آنها نشان دهنده ی روحیه و رویه ی بیمار گونه ی این افراد است.

بنابراین اگر بپذیریم که وندالیسم به عنوان یک بیماری و هنجار اجتماعی مطرح است، مسلماً باید دارای راه های پیشگیری و درمان نیز باشد. برنامه‌ریزی برای مقابله با پدیده ی وندالیسم به تخصص ‌های ویژه‌ای نظیر روان‌شناسی، جامعه‌شناسی،‌ علوم تربیتی، مدیریت و طراحی شهری نیاز دارد و اعمال آن از طریق روش‌های متنوعی صورت می‌گیرد.

مقابله با وندالیسم به تدابیر ویژه‌ای نیاز دارد که اغلب در ارتباط با کارآمدی کارکردهای جامعه‌ ی شهری می باشد. افزایش مشارکت و مسئولیت ‌پذیری اجتماعی، تبلیغ و اطلاع‌رسانی از طریق رسانه‌ها، درونی کردن فرهنگ شهروندی، آموزش و نمایش روابط دوستانه در محیط ‌های شهری و برنامه‌ریزی مدیریتی تعدادی از راهکارهای آزموده شده برای کاهش وندالیسم هستند.

 جامعه‌شناسان شهری در این زمینه به ایجاد تمهیدات رفتاری و سلب انگیزه ی واکنش‌های تخریبی تاکید دارند و معتقدند که به طور مثال با آموزش تماشاگران تیم‌ های ورزشی در مورد اهداف واقعی ورزش و همچنین با نمایش روابط دوستانه بازیکنان دو تیم، می‌توان خشم و ناکامی هواداران تیم شکست خورده را تا حدود زیادی کاهش داد و یا ضمن کنترل منظم سالم بودن تاسیسات شهری از سوی ماموران سازمان‌های مسئول، می‌توان زمینه‌های روانی جلب اعتماد و مشارکت عمومی در حفظ و نگهداری اموال عمومی را فراهم آورد.

علاوه بر این، باید به کیفیت طراحی شهری به عنوان یک اصل مهم در پیشگیری از وندالیسم توجه داشت. برخی از کارشناسان، وندالیسم را نتیجه ی مستقیم کیفیت پایین طرح ها ، فضاها و سازه‌های شهری معرفی می‌کنند و بر اهمیت مضاعف آن بر پیشگیری از تخریب آنها تاکید دارند. به زعم آنها، طراحی شهری نباید در خدمت وندالیسم باشد و تحریک و تهییج وندالها را موجب شود چرا که کیفیت پایین خدمات، احساس نارضایتی و بی‌ارزشی را نسبت به یک یا گروهی از سازه‌های شهری به وجود می‌آورد.

روس[۱](۱۹۹۲) با مرور مطالعات صورت گرفته در زمینه ی وندالیسم، معتقد است که پیشگیری از این پدیده در شهرها اغلب مبتنی بر دو دیدگاه است: مولفه های موقعیتی که به بررسی زمینه های بروز وندالیسم در محیط فیزیکی شهر توجه دارد، و مولفه های انگیزشی که به بررسی ویژگی های شخصیتی و نظام ارزشی فرد می پردازد. به همین خاطر است که برای مقابله با وندالیسم، هم باید به طراحی و مکان یابی وسایل و امکانات شهری توجه داشت و هم به آموزش شهروندان و اندیشیدن تدابیر روان شناختی در جهت اصلاح رفتارهای ضد اجتماعی وندال ها مبادرت ورزید. علاوه بر این، جامعه شناسان نیز فقط به شناسایی و تعریف وندالیسم نپرداخته اند بلکه با توجه به اهمیت این موضوع، راهکارهایی را مطرح نموده اند.

جامعه شناسان شهری در این مورد بیشتر به ایجاد بسترهای رفتاری و اجتماعی و سلب انگیزه واکنش های تخریبی  اشاره دارند و در ایجاد چنین بستری نیز بیش از هر عامل دیگر، بر رفع و حذف  بی عدالتی و نابرابری ها در ساختار نظام های اجتماعی  تاکید می ورزند که خواه ناخواه، تنها به عملکردها مدیریت  های شهری محدود نمی شود و تعیین اهداف و سیاست های خرد و کلان را نیز در بر می گیرد، به هر حال، در حیطه ی عملکردی مدیریت های شهری برای رویارویی با نتایج وندالیسم انجام و تحقق فعالیت های  زیر  توصیه شده است :

– شناخت علت ها و ریشه های اقدام تخریبی و تعیین برنامه و راهکار برای رفع آن ها.  بدون شک شناخت ریشه ها و علل زیر بنایی هر رفتار مجرمانه و نادرست، نقش مهمی در برنامه ریزی های آموزشی و اصلاحی برای تغییر آن رفتارها دارد.

– بهبود استانداردهای زندگی شهری در تمامی مناطق و محلات شهری و به ویژه  درمناطق و محلات محروم. از بین بردن نشانه های تبعیض در مر مناطق مختلف شهری کمک می کند تا احساس ناکامی و اجحاف در شهروندان به خصوص نوجوانان و جوانان که سرشار از هیجان  و انرژی بوده و آماده ی تخلیه ی هیجانی هستند، کاهش یافته و آنها بتوانند از امکانات مورد نیاز خود در محل زندگی خود نیز بهره مند شوند.

– ایجاد اعتماد و باور عمومی نسبت به فعالیت های مدیریت شهری. شهروندان باید به طور مستمر و از طریق منابع معتبر در جریان اقدامات و فعالیتهای مدیریت شهری از قبیل هزینه های عمرانی، فرهنگی و … قرار گیرند تا جای هیچگونه شک و تردید در ذهن آنان باقی نماند.

– برنامه ریزی برای ایجاد انگیزه و جلب مشارکت مردمی در فعالیت های اجتماعی. اگر شهروندان در محیط شهری، خود را سهیم بدانند و مدیریت شهری نیز زمینه های جلب مشارکت آنان به ویژه جوانان را فراهم نماید، طبعاً مردم نیز در مراقبت از اموال عمومی مشارکت فعالانه تری از خود نشان خواهند داد.

– ارائه ی آموزش های لازم به اقشار و گروه های مختلف شهرنشین با استفاده از کتاب های درسی آموزشی ، رسانه های گروهی، همایش ها و مجامع و … فرهنگسراها و خانه های فرهنگ که در مناطق مختلف شهری توسط شهرداری ها اداره می شوند، بهترین مکان برای انتقال آموزه های شهرنشینی و آشنا ساختن مردم با حقوق و وظایف شهروندی شان است. استفاده از مربیان با تجربه و کارشناسان شهرداری ها و سازمانهای مرتبط، می تواند شهروندان را با ملزومات زندگی شهری آشنا سازد.

– ایجاد فضاهای مطلوب و مناسب در مناطق مختلف شهر برای تخلیه ی هیجانی نوجوانان و جوانان. متاسفانه در برخی از شهرها، نوجوانان از داشتن زمینهی بازی، تفریح و ورزش محرومند به همین خاطر هیجانهای خود را به شکل ناسالم و در قالب رفتارهای وندالیستی در سطح شهر به نمایش می گذارند. همچنین به منظور کاهش رفتارهای وندالیستی، راهکارهای زیر پیشنهاد می گردد:

همچنین به منظور کاهش رفتارهای وندالیستی، راهکارهای زیر پیشنهاد می گردد:

۱- در نظر گرفتن استحکام و شکل فیزیکی مناسب در ساخت سازه ها و فضاهای شهری

۲- مکان یابی دقیق و مناسب تجهیزات به منظور پایین آوردن امکان دسترسی وندالها

۲- توسعه ی آموزش و اطلاع رسانی پیرامون موضوع وندالیسم

۳- توجه به امر زیبا شناسی در ساخت اموال و احداث اماکن

۴) افزایش نظارت و کنترل اجتماعی در اماکن عمومی

۵) افزایش احساس مسئولیت پذیری در بین تمامی شهروندان جهت جاوگیری از رفتارهای وندالیستی دیگران

با توجه به مطالب گفته شده در ۴ فصل کتاب، می توان نتیجه گیری کرد که برای کاهش رفتارهای وندالیستی، چاره ای جز همسویی نهادهای آموزشی، فرهنگی، مذهبی، رسانه ها و مهم تر از همه خانواده با مدیریت شهری نیست. آبادانی و شادابی شهر ارتباط مستقیم با سلامت جسمی و روانی شهروندان دارد و این حق و وظیفه ی تمامی شهروندان است تا با آگاهی از هزینه های خدمات شهری و شیوه های برخورد با وندال ها، جلوی پیشرفت این پدیده ناخوشایند را بگیرند. از سوی دیگر مدیریت شهری و مهم تر از همه متولیان امر زیبا سازی شهرها نیز باید به تعریف مجددی از مفهوم زیباسازی شهری دست یابند و با توجه به علل و عوامل زمینه ساز رفتارهای وندالیستی، سعی نمایند تا امکانات، فضاها، تجهیزات و وسایل مورد استفاده ی عموم را به گونه ای طراحی و جانمایی نمایند تا ضمن کاستن از انگیزه ی تخریب در وندال ها، از استحکام و قابلیت استفاده ی بهتری برخوردار باشد.

منابع فارسی:

– احمدی،الف و جان حسنی، ع(۱۳۸۹).آسیب شناسی آثار مخرب شادی ناسالم بر جامعه و فرد، پایگاه تحقیقات علوم اجتماعی

– اورعی، غلامرضا(۱۳۸۶). بررسی جامعه شناختی ناهنجاری های اجتماعی در حیطه وظایف شهرداری، معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهد.

– رمضانی ناصر (۱۳۷۵).وندالیسم (بررسی موردی عوامل موثر بر پیدایش رفتارهای وندالیستی در میان برخی پسران ۸ تا ۱۶ سال ساکن تهران).پایان نامه کارشناسی ارشد ،رشته جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

– ‌ژانورن،پاتریس.(۱۳۶۷).وندالیسم،بیماری جهانی خرابکاری(مقاله)(مترجم،فرخ ماهان)،مجله دانشمند،تهران،شماره ۲۹۹٫

شکربیگی،ع و محمدی راد، ف(۱۳۸۷).” بررسی علل و عوامل روانی وندالیسم در میان جوانان”، مجله بیمه و توسعه، سال چهارم، شماره ۱۳و۱۴، صص:۶۶-۶۲٫

– عفتی،م(۱۳۸۱).” بررسی انگیزه های مؤثر بر وندالیسم با تکیه بر سنگ پرانی به قطارهای مسافربری”، مجله نامه پژوهش، شماره ۳، صص: ۳۶-۳٫

– غریبی، الف(۱۳۸۵). “نگاهی به پدیده ی وندالیسم و رفتارهای وندال ها: راههای کنترل هدایت خرابکارها”مجله رشد مشاور مدرسه، شماره ۶، صص:۱۹-۱۷٫

– فرجاد، م،ح(۱۳۸۲).آسیب شناسی اجتماعی و جامعه شناسی انحرافات، تهران: انتشارات بدر.

– فرهنگ لانگمن(۲۰۰۳).تهران:انتشارات سپاهان انقلاب.

– قاسمی، و، ذوالاکتاف، و، نورعلی وند، ع (۱۳۸۸). جامعه شناسی ورزش وندالیسم و اوباشگری در ورزش فوتبال. تهران: انتشارات جامعه شناسان.

– قیس، ز(۱۳۸۸).” بررسی جامعه شناختی تاثیر احساس محرومیت اقتصادی، اجتماعی، خدماتی بر گرایش جوانان (۱۵ – ۲۹ سال) به رفتارهای وندالیستی در شهر تهران”، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی، تهران: دانشگاه الزهرا.

– محسنی ‌تبریزی،ع(۱۳۷۹). مبانی نظری و تجربی وندالیسم؛ مروری بر یافته های یک تحقیق، نامه علوم اجتماعی، شماذه ۱۶، صص: ۲۲۷-۱۹۳٫

– محسنی‌تبریزی، ع.(۱۳۸۳).وندالیسم؛ مبانی روان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی و روان شناسی رفتار وندالیستی در مباحث آسیب شناسی و کژرفتاری اجتماعی. نشر آن. تهران.

– مرادی، ن (۱۳۸۱). شاخصهای امنیت در فضاهای شهری، مجله شهرداریها، شماره ۴۱، ص: ۱۱۱٫

-مقصودی،س، و بنی فاطمه، ز(۱۳۸۳). تحلیل محتوای دیوارنویسی های کلاس های درس دانشگاه شهید باهنر کرمان، رفاه اجتماعی، شماره ۳، صص:۲۹۰-۲۶۷٫

منابع لاتین:

– Ceccato,V. and Haining,R.(2005). Assessingthe geography of vandalism: Evidence from a swedish city.UrbanStudies,42.pp:1637-1656.

-Clarke R (1991) Tacking van dalism A Home office Research unit Report vol . IIilandon.

– Clark, R.(1997). Situational  crime prevention :successful case studies.2^nd edition.New York: Harrow and Heston,University of Wisconsin.

-Faizi,M, Hoseini, B and Razzaghi Asl,S (2008). Identification of invironmental design methods and techniqes for prevention vandalism, Environmental sciences, Vol: 1,PP:9-20

-Feuer. L, The Conflict of Generation, N.Y.Basic Books. 1973.

– Geason. S & Wilson. P (1990). Preventing graffiti and vandalism. Australian Institute of Criminology.

-Goldeston.F,J(1990)Vandalism:A constructive approach in ward.vandalism,London: ward(Ed).vandalism,London:Architectural Press.

– Hauber,A.R(1991).Delinquency and Vandalism in the Netherlands Public Transportation System.Economic Research Center,Netherlands.

-Meier,R,F and Clinard,M,B(1986).Sociology of deviant behavior,UK:Thomson learning.

-Nemligiu,S,B and Atak,H (2010).Ideological tendencies of the teachers about the causes of vandalism in schools and solution proposals, World Academy of Science,Engineering and Technology.

-Rezaee,S, Rao,S.P  and Arbi,E (2010).Vandalism in Tehran,IRAN,Influences of some of the urban environmental factors,Journal of design and built environment,Vol:6,PP:1-10.

Ross, E,H (1992). Vandalism as a symbolic act in free zones,Department of sociology,University of Lund,Sweden,Research:Prevention and Social Policy.

-Sakurai,Y, Mayhew,P and White,M(2008). Theft and vandalism at residential building sites in australia,Auatralia government,Australian Institute of Criminology,WWW.aic.gov.au.

Thawabieh,A.M and Ahmed Al-rofo,M(2010).Vandalism at boys scholls in jordan, journal of educational science,2(1),pp:41-46.

-Turvey, B,E.(2005). Criminal profiling.London:Elsevier.

-Weinmyer,V,M(2002).Vandalism by design: a critique.Lanscape Architecture,13:pp:21-29.

-Wikstrome ,P,O, and Treibier,K.H(2009).Violence as situational action,International journal of conflict violence,3,pp:75-96.

– Wilson. P.R. and Healy, P. (1986). Graffity and Vandalism. Australian. Institute of Criminology, Canberra.