پراکنش فضایی شاخص های توسعه در شهرستان های ایران با استفاده از رتبه بندی ترکیبی

پراکنش فضایی شاخص های توسعه در شهرستان های ایران با استفاده از رتبه بندی ترکیبی

تغییرات اجتماعی- اقتصادی دهه­ های اخیر عدم تعادل ناحیه ­ای و تمرکز بیش از حد امکانات در برخی نقاط (کوژهای توسعه) و محرومیت دیگر نقاط (مغاک عقب­ ماندگی) را در پی داشته است. برای تعدیل در پراکنش شاخص­ه ای توسعه، برنامه­ ریزی جامع توسعه­ پذیری مناطق با هدف ارایه ­ی الگوی مناسب برای توزیع متعادل خدمات، جمعیت و سکونتگاه­ ها (تعادل فضایی) ضرورت می­یابد. هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی و سنجش درجه­ ی توسعه یافتگی یا نحوه­ ی برخورداری شهرستان­های کل کشور از ۳۰ شاخص ترکیبی؛ جمعیتی، کالبدی، زیربنایی، اجتماعی– اقتصادی و بهداشتی– درمانی است، جامعه ­ی آماری پژوهش، ۳۳۶ شهرستان کشور بر اساس آمار سال ۱۳۸۵ می­باشد. بر این اساس ۳۰ شاخص مورد بررسیبا بهره­ گیری از روش­های متداول سنجش سطح توسعه­ یافتگی شامل تحلیل عاملی، تاپسیس و موریس مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتایج حاصل از تحلیل­های صورت گرفته با استفاده از روش میانگین رتبه ­ای ترکیب گردیده است. برای نیل به این مهم، شاخص­های مورد مطالعه با استفاده از روش تحلیل عاملی به ۸ عامل تقلیل یافته و به صورت ترکیبی در عوامل معنی دار ارائه گردیده ­اند. بر این اساس از عامل اول و دوم که دارای درصد بارگیری بالاتر از ۱۰ درصد بودند؛ استفاده شده و بقیه ­ی عوامل از تحلیل حذف شدند. همچنین با بهره ­گیری از شاخص ترکیبی موریس و تکنیک تاپسیس چهار سطح برخورداری مشخص و نحوه­ ی پراکنش شهرستان­ها در سطوح ارائه شده تشریح گردیده است. نهایتاً با استفاده از اولویت­ بندی رتبه­ ها روش­های مذکور ادغام و سطوح چهارگانه برخورداری (ورابرخوردار، فرابرخوردار، میان برخوردار و فروبرخوردار) ایجاد و جایگاه هر یک از شهرستان­ها در این سطوح مشخص شده است. نتیجه­ ی حاصل از رتبه­ بندی نهایی نشان می­دهد که ۱۱۲ شهرستان سطح میان برخوردار و ۹۰ شهرستان فروبرخوردار بیشترین تعداد شهرستان­های کشور را به خود اختصاص داده­اند.

عدالت فضایی؛ عدالت اجتماعی و منطقه‌ای؛ تحلیل عاملی؛ تکنیک تاپسیس؛ رتبه‌بندی ترکیبی

متن کامل مقاله