معرفی استان خوزستان

استان خوزستان با مساحت ۶۴۲۳۶ کیلومتر مربع، در جنوب غربی ایران قرار دارد. این استان از شمال به استان لرستان، از شمال شرقی به استان اصفهان، از شمال غربی به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استان های چهار محال و بختیاری و کهکیلویه و بویر احمد، از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می شود. استان خوزستان دارای ۱۶ شهرستان و ۲۹ شهر می باشد.

استان خوزستان که یکی از مهم ترین و با ارزش ترین مناطق ایران است؛ در جنوب غربی ایران واقع شده و از جاذبه های کم نظیر گردشگری در زمینه های طبیعی، تاریخی، معماری، اجتماعی و فرهنگی برخوردار است. خوزستان یکی از باستانی ترین و تمدن خیزترین ناحیه های جهان بوده و جزو کهن ترین سرزمین های متمدن بشری به شمار می رود. آفتاب دل نشین، آب فراوان، خاک مرغوب و مردمانی سخت کوش سبب شده؛ این منطقه یکی از پرحاصل ترین نقاط ایران شده و لقب “زرخیز” را از آن خود نماید.

درباره واژه “خوزستان”، معانی و تعابیر فراوانی وجود دارد که قدمت و دیرینگی این خطه را آشکار می سازد. برخی کلمه “خوز” را نام قبیله ای می دانند که در این منطقه ساکن بوده است. “ابن منظور” به سال ۷۱۱ ه. ق. در “لسان العرب” اشاره دارد: ” خوز قوم یا قبیله ای از مردم عجمند”. از سوی دیگر “خوز” را به معنی “شکر” و “نیشکر” نیز معنا می کنند. زیرا خاک حاصلخیز و بارور خوزستان، استعداد ویژه ای برای رشد این گیاه، داشته و آنجا بهترین محصول نیشکر را به دست می داده است.

“خوزستان” در دوران باستان، به خصوص در دوره هخامنشی به دو ناحیه تقسیم می شد: بخش های شمال و شمال شرقی که انشان (انزان) نام داشت و سرزمین های با صفا، کوهستان ها و جنگل های فراوانی را شامل بود، و ناحیه جنوبی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و دشت های حاصلخیز و جلگه ای جنوبی که دارای آب و هوای گرم و مرطوب و دشتهای حاصلخیز و جلگه بوده است. بخشهای جنوبی که “عیلام” نام داشته یادآور تمدنهای دیرینه خوزستان است و به شدت تحت تاثیر فرهنگ “میان رودان” بوده و جغرافیای وسیعی را شامل می شده که حد فاصل لرستان و خوزستان و سواحل خلیج فارس امروزی است.

“استرابون” جغرافی دان عهد باستان، خوزستان را از حاصلخیزترین جلگه های جهان می داند؛ زیرا رودخانه های زیادی این دشت را مشروب می کرده که امکان کشاورزی و آبادانی را در این منطقه میسر می ساخته است . شاید بر همین اساس بوده که عده ای بر این اعتقادند که نام این سرزمین “هند” یا “اند” بوده که به معنای جایی با آبهای فراوان می باشد. در کتاب “مجمع التواریخ و القصص” خوزستان به نام “حجوستان” و “حبوجستان” آمده که به نظر می آید ماخوذ از زبان پهلوی با عناوین “حبوجستان” و “حوجستان” است.

وجود مراکز علمی و فرهنگی همچون دانشگاه جندی شاپور در این استان، دال بر اهمیت و رونق این خطه ارزشمند می باشد که استادان بزرگ دانش پزشکی را از یونان، مصر، هند و روم گرد هم آورده بوده است. پزشکان برجسته و ناماوری که به مداوای بیماران و تدریس دانشجویان رشته پزشکی در این دانشگاه مشغول بوده اند. این دانشگاه که به دستور شاپور اول (۲۴۱-۲۷۱ م) بنیان نهاده شد. توسط شاپور دوم (ذوالاکتاف) مرمت و بازسازی گشت و در زمان انوشیروان تکمیل و توسعه یافت. علما، دانشمندان و شاعران بزرگی همچون “ابونواس حسن بن هانی خوزستانی”، که از ارکان شعر عرب است، “عبدالله بن میمون اهوازی”، “نوبخت اهوازی منجم” و فرزندانش، جورجیس پسر بختشوع گندیشاپوری و شاعران عرب زبان شیعی، مانند “ابن سکیت” و “دعبل خزائی” که با اشعار خود ولایت و امامت را پاس داشته اند و زبان به مقاومت گشوده اند از همین منطقه برخاسته و در این دیار زندگی می کرده اند.

نفت و گاز مهمترین منابع طبیعی کشور؛ برای اولین بار در این استان و در شهر مسجد سلیمان، قریب به ۸۰ سال پیش کشف و استخراج شد. از آن موقع تا کنون حوزه های نفتی فراوانی در این استان کشف و مورد بهره برداری قرار گرفته که ازمهمترین آنها حوزه های نفتی اهواز می باشد. پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام و ماهشهر و… از جمله صنایع وابسته به نفت در این استان می باشند. رودخانه کارون پر آب ترین رودخانه شرقمیانه، به همراه رودخانه های دز، کرخه، اروند و گتوند؛ این استان را به یکی از مساعدترین استان ها برای اجرای طرح های کشاورزی تبدیل نموده و هم اکنون بزرگترین طرح تولید نیشکر و صنایع جانبی آن، در این استان در حال انجام است. ارتباط این استان به آب های آزاد از طریق بنادر آبادان و خرمشهر، امکان دیگری از این استان برای تجارت آزاد می باشد.

ماهشهر

بندر ماه‌شهر یکی از قدیمی‌ترین بنادر خلیج‌فارس است و از آنجا که اولین بندری بوده که کشتی های مسیر بصره به اروندرود و به هند از آنجا می‌گذشته‌اند؛ همواره مورد توجه بوده است. علاوه بر این در دوره معاصر به علت صدور فرآورده های نفتی از طریق این بندر اهمیت آن دوچندان شده است. با احداث مجتمع های بزرگ شیمیایی در منطقه ویژه اقتصادی بندر امام خمینی، بیش از پیش بر اهمیت و اعتبار شهرستان بندر ماه‌شهر افزوده شده است.
نام این بندر را “مهرویان”، “ماچوله”، “بندر معشور” و “بندر مهشور” نیز گفته اند. این شهر در سال ۱۳۲۶ خورشیدی تابع خرمشهر شد و سرانجام در سال ۱۳۳۹ به صورت شهرستان درآمد.

مسجدسلیمان

مسجد سلیمان را شاید بتوان اولین شهر پارسی در خوزستان و جنوب غرب ایران نامید. این منطقه در ۱۴۵ کیلومتری شمال شهر اهواز قرار دارد و نام آن برگرفته از تختگاه تاریخی سر مسجد و آتشکده است.
در این منطقه؛ آثار کهن مربوط به زندگی غار نشینی و دوران ماقبل تاریخ کشف شده است و طبق تحقیقات انجام شده؛ آثار به جا مانده از این ناحیه حداقل به هزاره پانزدهم پیش از میلاد برمی‌گردد. گفته می‌شود که در همین مکان هوشنگ پیشدادی در اثر برخورد دو سنگ چخماق شعله آتش را برای اولین بار کشف کرده است.
در دوره عیلامیان؛ این منطقه “آساک” نامیده می شده و احتمالا جزیی از ایالات سیماش بوده است. بعدها به واسطه ضعف عیلامیان مسکن پارسیان شده و در دوره هخامنشیان با نام پارسومانش یا پارسوماش شناخته شده است. مسجد سلیمان در زمان کیانیان، عیلامی‌ها، مادها، پارس ها، سلوکیان، اشکانیان‌ و ساسانیان اهمیت فراوانی داشته است و آثار برجا مانده از آن دوران ها شاهد این ادعاست. مسجد سلیمان همچنین زادگاه چیش پیش پارسی؛ پدربزرگ کوروش کبیر بوده است. در قرون وسطی این شهر به نام “تُلْغُر” نامیده می‌شده، سپس به “جهانگیری” و “میدان تفتون” معروف گردید. بعد از اینکه آثار آتشکده سرمسجد برای همگان مشخص شد، بنا به تصویب مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به “مسجد سلیمان” تغییر نام یافت.
صفه سر مسجد، بردنشانده، چهارطاقی سیم بند در اندیکا، قلعه های لیت و بردی در اندیکا، نقش برجسته های بی‌شمار، قبرستان انگلیسی ها و ارامنه، چاه شماره یک، پالایشگاه، شهر بنوار، بقعه امام‌زاده شاه ابوالقاسم، بقعه امام‌زاده بابااحمد و بقعه هفت شهیدان از جمله مهم‌ترین دیدنی های شهرستان مسجد سلیمان به شمار می‌آیند.

آبادان

شهرستان آبادان در ۱۱۶ کیلومتری اهواز، در دهانه ورودی خلیج فارس و در همسایگی کویت و عراق قرار دارد. آبادان جزیره است به طول ۴۶ کیلومتر و عرض بین ۳۲ تا ۲۰ کیلومتر که در دلتای اروند رود بین رودهای بهمن‌شیر و کارون و اروند واقع است.
تاریخ زندگی در این منطقه را می‌توان از دوره ساسانی و قرون اولیه اسلامی تاکنون در نظر گرفت. این مکان هم زمان با ظهور اسلام شهری آباد بوده است. یاقوت حموی جزیره بزرگ را که بین دو شط یعنی اروند رود و کارون واقع شده، “میان رود” نام داده است.
در تجزیه و تحلیل واژه آبادان می توان به معنی “محلی برای پاسداری و نگهبانی از آب” رسید و بطلیموس پدر جغرافیای یونان نام “آرپفانا” و “آپفادانا” را برای آبادان به کار می برد. واژه “عبادان” که در دوره های اخیر به آبادان استناد می شد معرب همان واژه است. برخی نیز وجه تسمیه عبادان را به دلیل عبادت زیاد مردم این دیار ذکر کرده اند. در زمان سلطنت رضا شاه پهلوی نام عبادان به آبادان تغییر یافت.
در آبادان، عمارت و آبادانی زیادی به چشم می خورد که می توان به رباطها و خانقاه و مدرسه ها و مساجد متعدد اشاره کرد. همچنین مقبره ای منسوب به حضرت خضر و الیاس در اطراف رود بهمنشیر وجود دارد که به همین سبب، عرب زبانان آبادان را “جزیره الخضر” می گفته اند. مدرسه مهرگان، بقعه خضر، موزه آبادان، مسجد رنگونیها، سینما نفت و ساختمان آموزشگاه فرهنگ برخی از مکان‌های دیدنی و تاریخی شهرستان آبادان را تشکیل می‌دهد.

اندیمشک

اندیمشک از شهرهای مهم استان خوزستان به شمار می رود که در ۱۵۸کیلومتری شمال اهواز واقع شده است. اندیمشک با داشتن دو سد عظیم کرخه (بزرگ‌ترین سد خاکی کشور) و سد دز با ۲۰۶ متر ارتفاع اهمیت ویژه ای در تولید انرژی در منطقه دارا است.
این شهر در دامنه‌های جنوبی زاگرس و در کناره خرابه های شهر قدیمی “لور” واقع شده است. لور شهری آباد بوده که جغرافی نویسانی چون اصطخری و مقدسی از آن نام برده‌اند. گویا شهر لور تا قرون وسطی از آبادی بهره‌مند بود و پس از آن رو به ویرانی نهاده است. بنای اولیه اندیمشک در زمان قاجاریه توسط فردی به نام حاج صالح خان مکری ایجاد شد که به صالح آباد مشهور و بعدها به اندیمشک تغییر نام پیدا کرد.
از آثار تاریخی اندیمشک می توان به ویرانه های شهر ساسانی لور، پل صیحه، بقعه شاه‌زاده احمد درمازو، قلعه رزه و ویرانه‌های شهر ایلامی زعفران دشت اشاره نمود.

اهواز

اهواز قدیمی ترین شهر خوزستان و مرکز استان خوزستان است که در کتیبه های باستانی از آن نام برده شده است. این منطقه در زمان سلاطین عیلام شهری آباد و پر سکنه به نام “اکسین” بوده که به نظر می‌رسد در حملات آشور بانیپال یا اسکندر ویران شده است.
اهواز امروز شهری است که در زمان اشکانیان ساخته شده و بعدها در زمان ساسانیان توسط اردشیر بابکان رونق یافت. در زمان ساسانیان نام این شهر “هومشیر” یا “هرمز اردشیر” بوده است. اهواز یا هرمز اردشیر، ترکیبی از نام پروردگار و پادشاه است که در دو بخش ساخته شده بود: در بخشی از آن بزرگان و اشراف سکونت داشته اند و بخش دیگر آن، شهر بازاریان بوده است.

“ابن بنشاد” در توصیف این شهر آورده است: “اهواز شهر بزرگی است، مردمش زرتشتی و مسلمان و انبار کالاها و فرآورده‌های خوزستان است، شکر، بافته‌های پشمی، جامه‌های دیبا، پارچه‌های کنفی و دیگر محصولات را از همه شهرهای ایران به اهواز می‌آورند و از این شهر و به وسیله کشتی از راه خلیج فارس به هندوستان و چین و از راه بصره و عراق و اصفهان به سایر کشورهای جهان حمل می‌کنند. بازرگانان و سوداگران و بیگانگان در این شهر سود بسیار می‌برند”.
از قرن ششم هجری قمری به بعد به علت خراب شدن سد شادروان و همچنین جنگل‌ها و اغتشاشات داخلی و بروز بیمارهای وبا و طاعون، اهواز رو به خرابی رفت تا آن در سال ۱۳۰۶ هجری قمری همزمان با حفر کانال سوئز و توجه اروپائیان رونق تازه‌ای گرفت. ناصرالدین شاه قاجار هم از این فرصت برای گسترش کشتیرانی بر روی رود کارون استفاده کرد و توسط والی خوزستان در کنار اهواز قدیم بندرگاهی به نام “بندر ناصری” احداث کرد. در پی احداث این بندر نام اهواز به “ناصریه” تبدیل شد ولی در دوره پهلوی به نام قدیمی “اهواز” مجددا باز گردانده شد.
پل سفید (پل معلق)، پل سیاه (پل پیروزی)، هتل قو، کارخانه ریسندگی و بافندگی، علی بن مهزیار اهوازی، دانشکده ادبیات (سه گوش)، کاروان‌سرا و سباط معین التجار، پل بند شادروان اهواز، بافت قدیمی اهواز و خانه قدیمی ماپار؛ برخی از دیدنی های این شهرستان را تشکیل می دهند.

ایذه

ایذه از جمله شهرهای قدیمی و مهم استان خوزستان است که در ۲۰۵ کیلومتری شهر اهواز قرار دارد. ایذه منطقه‌ای است که به واسطه کوهستانی بودن، همواره مورد توجه بوده و اهمیت آنرا در پناهگاه‌های سنگی و سنگ نگارهایی با قدمتی بسیار طولانی می توان دید.
ایذه در دوران عیلامیان “آیاپیرو” نامیده می شده که از اهمیت و اعتبار بسیاری برخوردار بوده است. در دوران هخامنشیان این منطقه انزان (انشان)، در عهد ساسانی ایذه و در زمان اتابکان؛ لرمال و مالمیر نامیده شده است. ایذه از نظر تاریخی دارای فرهنگ غنی است که نشانه بازر آن را می توان آثار تاریخی متعددی مثل اشکفت سلمان (مربوط به دوره عیلامیان)، بنای طاق طویله (دوره اتابکان لر) و کول فرح (دوره عیلامیان) برشمرد که در آنها علاوه بر کتیبه هایی به خط میخی می توان به سنگ نگاره های مهم و تاریخی آن اشاره کرد.

از دیدنی های تاریخی و هنری منطقه می‌توان به خنگ اژدر، کول فرح، اشکفت سلیمان، خنگ یار علی وند، خنگ کمالوند، شیوند، طاق طویله و کوشک نورآباد، اشاره نمود. مجسمه مفرغی “مرد پارتی” که هم اکنون در موزه ایران باستان نگهداری می شود، از منطقه “شمی” واقع در این ناحیه به دست آمده است. علاوه بر آثار ذکر شده؛ آثار پلی سنگی در این شهر دیده می شود که طبق گفته یاقوت حموی از عجایب جهان شمرده می شده است. این پل که خرابه‌های آن هنوز دیده می‌شود، بنام مادر اردشیر بابکان (خزهزاد) نامیده می‌شده و گفته می شود که پایه های این پل از سرب بوده است.

بهبهان

شهرستان بهبهان یکی از شهرستان های استان خوزستان است که از شمال غربی به شهرستان رامهرمز، از شرق به شهرستان گچساران، از جنوب به بندر دیلم و از غرب به بخش هندیجان محدود می شود. بهبهان در جنوب شرقی خوزستان، در ۲۰۵ کیلومتری اهواز و در نزدیکی شهر تاریخی ارجان واقع شده است.
بهبهان با صحراهای حاصلخیز و تپه ماهورها و ارتفاعات بلند و کوتاه و بخش های کوهستانی و جلگه ای، شهری قدیمی است که سابقه آن به دوران های عیلامی و پس از آن به دوره ساسانی می رسد. نخستین نشانه‌های حضور انسان در این دشت به هزاره ششم پیش از میلاد باز می‌گردد. شهر “ارگان” یا “ارجان” یا “ابرقباد” ، که به وسیله قباد پادشاه ساسانی برپا شده، در ده کیلومتری شهر بهبهان فعلی قرار داشته است. کشف جام برنزی “کیدین هوتران” موسوم به “جام زندگی” با ۱۶ لایه متفاوت و نقوش داستانگویی در حفاریهای باستان شناسی در سالهای اخیر در این منطقه، سابقه این دیار را آشکارتر می سازد.
مقدسی در وصف این منطقه نوشته است: “ارجان ولایتی است بس مهم، دشتی، کوهستانی و دریایی، پر از درختان نخل، انجیر و زیتون، نعمت‌های آن فراوان است”. یاقوت حموی درباره ارجان می‌نویسد: “نخستین کسی که ارجان را احداث نمود؛ قباد ابن فیروز بود، زمانی که با رومیان جنگید دستور داد شهری در مرز فارس و خوزستان احداث کنند و آن را ابرقباد نام نهاد”. پس از ویرانی ارجان، مردم آن در محل “بهو”، شهر جدید را بنا کردند. از جاذبه های تاریخی این منطقه می‌توان: آرامگاه ارجان، نقش برجسته های دوره اشکانی در تنگ سروک، حمام دوره سلجوقی، خرابه های دو پل و یک بند، خرابه های آتشکده خیرآباد و راسته بازار را نام برد.

خرمشهر

خرم‌شهر از جمله شهرهای مهم استان خوزستان است که در ۱۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان اهواز و ۱۴ کیلومتری شمال غربی آبادان قرار دارد. می‌گویند؛ از ده شهری که اردشیر در خوزستان و بین النهرین ساخته است، یکی بهمن اردشیر است که گویا امروزه سرزمین خرم‌شهر و آبادان را در بر می گیرد. برخی این شهر را به نام بندگبان، بندجبان، پیان و بیان نیز گفته اند. این منطقه پس از مهاجرت اعراب به خوزستان به محمره تغییر نام پیدا کرد و وجه تسمیه آن نیز از آنجا ناشی می شد که برنج سرخ در آن محل کشت و زرع می شده و موقعیتی سوق الجیشی و اقتصادی به لحاظ ارتباطات آبی در منطقه داشته است.
از محوطه‌های تاریخی منطقه می‌توان به بندرسرق که مرکز صادرات شیشه و مصنوعات سفالی و دستی است؛ اشاره کرد. مسجد ولی عصر، کاخ فیلیه و مسجد جامع خرم‌شهر از جمله آثار دیدنی شهرستان خرم‌شهر به شمار می‌آیند.

دزفول

شهر دزفول در ‌۱۴۲ کیلومتری شمال اهواز قرار دارد. دزفول یا “دژپل” و به روایت محلی “دس بیل”، یکی از آبادترین شهرهای استان خوزستان می باشد که چه به لحاظ تاریخی و چه به لحاظ اقتصادی و کشاورزی؛ رونق و رواج شایان توجهی در این استان داراست. وجه تسمیه “دزفول” به سبب پلی ذکر شده که در این شهر با دوازده طاق و چشمه بر روی رودخانه دز به روزگار شاپور اول ساسانی بنا شده است. البته محققینی همچون “اصطخری” آنرا پل “اندامش” نیز نام نهاده اند که وجه تسمیه شهر اندیمشک کنونی را تشکیل می دهد.
در قرن چهارم هجری قمری شهر دزفول به “قصر روناش” معروف بوده و “مقدسی” مورخ سرشناس از آن به نام شهر “قنطره” یعنی “پل” یاد می کند. شبکه های عالی آبیاری و به کارگیری و مهار آب در جهت تولید انرژی به زیباترین شکلی برای آسیاب کردن غذای عشایر و ساکنین منطقه در بستر رود خروشان دز در نزدیکی پل، خلاقیت های ویژه معماری این منطقه را می رساند. علاوه بر این معماران دزفولی در ساخت قلعه شوش و قلاع دیگر استان سرآمد بوده اند. دزفول به زراعت “نیل” جهت رنگ آمیزی و پرورش قلم نی شهره بوده که این فرآورده تا هند و قسطنطیه نیز صادر می شده است. این شهر برای برقراری ارتباط بین پایتخت جدید یعنی جندی شاپور و شوشتر ساخته شد و پل آن بر رودخانه دز هم اکنون نیز قابل استفاده است و مردم این شهر هنوز از آن آمد و شد می کنند.
از قدیمی‌ترین آثار تاریخی شهر می توان به محوطه های پیش از تاریخ، شهر قدیمی جندی شاپور (اولین مرکز دانشگاهی ایران)، پل ساسانی (با ۱۴ دهانه اصلی و ۱۲ دهانه فرعی)، بافت زیبای معماری سنتی و بناهای قدیمی اشاره نمود. آسیاب های دزفول، مسجد جامع، ‌بقعه سبز قبا، بازار قدیم شهر، مسجد لب خندق، بقعه شاه ابوالقاسم، مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین، بقعه محمد بن جعفر طیار، بقعه رودبند و خانه تیز نو (اداره میراث فرهنگی دزفول)؛ از جمله مناطق دیدنی و تاریخی این شهرستان به شمار می‌آیند.

دشت آزادگان

شهرستان دشت آزادگان در ۶۰ کیلومتری شمال غرب اهواز واقع شده و هم مرز کشور عراق است. این شهرستان از شمال به شوش و ایلام، از جنوب و غرب به عراق و از شرق به اهواز متصل بوده و شامل چند تپه کم ارتفاع به اسامی تپه الله‌اکبر، میشداغ یا میشداخ و عین آسمان است.
دشت آزادگان در ابتدا به “دشت میسان” یا “سهل میان” و بعد از آن به بنی طرف معروف بود. در سال ۱۳۱۴ خورشیدی بنا به تصویب هیات وزیران به “دشت میشان” تغییر نام یافت و در سال‌های اخیر “دشت آزادگان” نام گذاری شد. ساکنان این منطقه را عشایر عرب زبان تشکیل می‌دهند. این شهرستان تا سال ۱۳۲۳ خورشیدی جزء شهرستان اهواز بود و بعد از آن، با پیوستن به بخش بستان به شهرستان دشت میشان و دشت آزادگان تبدیل شد.
از آثار موجود در دشت آزادگان می‌توان سلطان داور، قدمگاه زین العابدین، مولا فاضل، ابراهیم خلیل، ابولفضل العباس و امیر المومنین را نام برد.

رامهرمز

رامهرمز ‌در ۹۵ کیلومتری شرق اهواز قرار‌ گرفته و منسوب به هرمز ساسانی است. شهرستان رامهرمز در شرق استان خوزستان واقع شده؛ از شمال به باغملک، ایذه و مسجد سلیمان، از شرق به بهبهان، استان کهکیلویه و بویر احمد، از غرب به اهواز، و از جنوب به بندر ماهشهر محدود است.
بررسی های باستان‌شناسی استقرار انسان در دشت رامهرمز را حداقل تا هزاره ششم پیش از میلاد مشخص نموده است. علاوه بر کشف آثاری مربوط به دوره عیلامی شواهد مربوط به شکوفایی منطقه در دوره ساسانی و اسلامی نیز یافت شده است. شهرستان رامهرمز در سال های اخیر مجددا اهمیت گذشته خود را به دست آورده و رو به توسعه و ترقی نهاده و امروزه از شهرستان‌های مهم استان خوزستان به شمار می‌رود.
دهخدا در توصیف این شهر آورده است: “رامهرمز نام شهری است از بناهای هرمز پادشاه در اهواز در حوالی شوشتر و آن را رامز گویند و منسوب بدانجا را رامزی و رامی ‌گویند و در قدیم آن را سمنگان می‌گفته‌اند”.
از آثار منطقه رامهرمز می توان تل گستر، تل برمی، قلعه داو دختر، قلعه عظیم یزدگرد و مختارک، سد تاریخی جره (سارو)، بقعه علمدار و قدمگاه امام رضا (ع)، باغ صمیمی، خانه امیر مجاهد و بقعه سید حسین زاهدون را نام برد.

شوش

شوش از جمله شهرهای مهم استان خوزستان است که در ۱۱۸ کیلومتری شمال اهواز واقع شده است. محوطه باستانی شوش بخش بزرگی به وسعت تقریبی ۴۰۰ هکتار را در بر می گیرد که در میان دو رود کرخه و دز واقع شده است. این محوطه از اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد تا اوایل دوره اسلامی، یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخ بشر بوده است. در نتیجه کاوش‌های باستان‌شناسی آثار و بقایایی در آن یافت شده است که قدمت آن را به دوران ماقبل تاریخ مرتبط می‌سازد. عیلامی‌ها اولین قومی هستند که شوش را رونق بخشیدند. در دوران تسلط این قوم، شوش آنچنان اعتباری یافت که به پایتختی برگزیده شد.
شوش، شوشیانا یا سوزیانا مرکز حکومت شهر عیلام بوده که بنای عظیم معبد پنج طبقه “زیگورات چغازنبیل” در نواحی این شهر هم اکنون یکی از بناهای عظیم خاور میانه است که با دیوارهای تو در تو و هزاران خشت و آجر بر تپه ای بنا شده و کتیبه های آجرین با خط میخی عیلامی قدمت این بنا را آشکار می سازد.
این بنا که معبدی مذهبی برای نیایش بوده به یاد “اینشوشیناک” خدای حامی شهر شوش ساخته شده است. شهر عظیم شوش به وسیله پادشاه آشوری، “آشوربانی پال” ویران گردید تا آنکه با تلاش هخامنشیان و برپایی کاخ های زمستانی به عنوان پایتخت، بار دیگر رونق گذشته خود را به دست آورد و تا اوائل تسلط عرب همچنان رونق داشت. از سده دوم تا هفتم ه. ق. نیز دوباره رونقی نصیب این شهر گشت ولی با حمله مغولان، عظمت و شکوه آن از میان رفت.
آکروپل، شهر شاهی، آپادانا، شهر پیشه وران، قلعه دمورگان، آرامگاه دانیال نبی، کاخ شائور و شهر باستانی چغازنبیل از مهم ترین دیدنی های تاریخی و باستانی شهرستان شوش به شمار می‌روند. محوطه باستانی هفت تپه حدود ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده و همان‌طور که از نام آن پیداست از تپه های متعددی تشکیل شده است. در تاریخ آمده بین شوش و چغازنبیل مکان مقدسی وجود داشته که احتمالا هفت تپه امروز است.

شوشتر

شهرستان شوشتر از جمله شهرهای مهم استان خوزستان به شمار می رود که در ۹۰ کیلومتری شمال اهواز واقع شده است. شوشتر در قدیم مرکز استان خوزستان بود و هم اکنون یکی از شهرهای آباد، با اهمیت و تاریخی این استان به شمار می‌رود.
شوشتر هم در دوران پیش از اسلامی و هم پس از اسلام رونق فراوانی داشته و همچون دزفول به لحاظ معماری و بافت سنتی شهر و ویژگی های بومی در معماری محلی، می تواند نقش مهمی را در جلب تور گردشگری داشته باشد. بافت سنتی معماری این شهر کاملا متراکم و فشرده است و کوچه های باریک و دیوارهای بلند و گذرگاه های تنگ که همگی با گذر از “سباط” ها به میدانچه های اصلی شهر ختم می شوند، زیبایی کم نظیری دارند. همه این گذرگاه ها با پیچ و شکستگی های مختلف ضمن آنکه چاره ای برای گریز از گرما و هدایت جریان باد به کوچه پس کوچه ها و دهلیز و خانه ها بوده، محلات مختلف شهر را با پرداختی زیبا و دلفریب به دروازه ها و مدخل های ورودی شهر مرتبط می ساخته است. شوشتر به لحاظ به کارگیری معماری آجر و آسیاب های آبی ابداعات ویژه ای را در خود دارد.
قدیمترین آثار بدست آمده نشان می‌دهد که شوشتر در زمان ساسانیان نیز وجود داشته است. در سال ۲۶۰ میلادی؛ “والرین” قیصر روم، اسیر شاپور اول گردید و در مدت ۷ سال اسیری به ساختن سد عظیم شادروان در نزدیک شوشتر مشغول بود. عرب‌ها، سد شادروان را از عجایب ابنیه جهان می‌شمردند. هنوز آثاری از این سد عظیم باقی مانده است.
شوشتر در گویش و اصطلاحات محلی به شهر “چهل پیر” معروف است. زیرا در آن بقاع متبرکه، امامزاده ها و مساجد و تکیه های بسیار به چشم می خورد. قلعه سلاسل، بند میران، کلاه‌فرنگی، پل شادروان، بند برج عیار، آبشارهای متعدد، نهر بزرگ داریون، مسجد جامع و خانه مستوفی که به اداره میراث فرهنگی تبدیل شده؛ از مهم‌ترین دیدنی‌های شهرستان شوشتر به شمار می‌آیند.

شادگان

شهرستان “شادگان” در جنوب خوزستان قرار داشته و به وسیله رودخانه جراحی که ترکیبی از دو رود “مارون” و “علاء” است و از کوهستان های “منگشت” سرچشمه گرفته، سیراب می گردد. نام قدیم شادگان ، “دراک” بوده که از ترکیب دو کلمه “دارا” و “ارک” ساخته شده است. اعراب آن را معرب کرده و “دورق” نامیدند. دورق یکی از شهرهای قدیم ایران، سابقه تاریخی طولانی داشته که به تدریج ویران شد و از میان رفت. شادگان در دوره ای از تاریخ نیز به نام “فلاحیه” نامیده شده است.
ابودلف جهانگرد عرب در قرن چهارم هجری از ساختمان ها و آتشکده هایی که به دست “قباد بن دارا” پادشاه ساسانی، در شادگان ساخته شده یاد می کند. “ابن حوقل”، “اصطخری” و “یاقوت حموی” به پرده دیبا و بافته های زیبای آن شهر و همچنین وجود آب های گرم و گوگردی در آن منطقه اشاره دارند.

منابع:
irankulturevi (dot) com
cua (dot) ac (dot) ir
istta (dot) ir
fa (dot) wikipedia (dot) org
ostan-kz (dot) ir
iranyad (dot) ir