معرفی استان زنجان

استان زنجان یکی از استان های با اهمیت ایران است که در ناحیه مرکزی شمال غربی ایران واقع شده و از نظر ارتباط به دلیل استقرار بر محور ترانزیتى، نقطه ارتباطی مرکز با غرب و شمال غربی ایران به شمار می آید. جاذبه های جهانگردی استان زنجان درتمام قسمت های آن پراکنده شده و می توان آنها را در شمار جاذبه های طبیعی، تاریخی، اجتماعی و فرهنگی مورد بررسی قرار داد. در این میان شهرستان های ابهر و زنجان مشهورترین جاذبه های گردشگری این استان را در خود جای داده اند. از نظر جاذبه های گردشگری، وجود بنای عظیم و با شکوه سلطانیه که یکی از بزرگ ترین و مشهورترین بناهای اسلامی با عمری ۷۰۰ ساله که جزو آثار ثبت شده ایران بزرگ در فهرست میراث جهانی بشر در یونسکو است، این استان را در صنعت توریسم کشورحائز اهمیت بسیار کرده است.
استان زنجان براساس آخرین تقسیمات کشوری دارای ۳ شهرستان، ۱۳ بخش، ۸ شهر است؛ که شهرستان های این استان عبارتند از زنجان، ابهر و خدابنده. در زنجان صنایع دستی از رشد و شکوفایی چشمگیری برخوردارند. نمونه های بدیع؛ آفریده های دستان هنرمندان و متخصصان برجسته زنجانی در زمینه های چاقوسازی، فرش بافی، چاروق دوزی و ملیله کاری امروزه مایه سربلندی و مباهات موزه های بزرگ جهان است.

وسعت استان زنجان برابر ۲۲۱۶۴ کیلومتر و جمعیت آن بر اساس آخرین آمارها بیش از نهصد هزار نفر برآورد شده است. رودهای مهم در این استان قزلاوزن، زنجانرود و ابهر رود است. بلندترین نقطه استان در ارتفاعات تخت سلیمان (بیش از ۳۰۰۰ متر) و کمترین در قزلاوزن در گیلوان (نزدیک به ۳۰۰ متر) می باشد. مهمترین آثار تاریخی و باستانی استان زنجان شامل گنبد باشکوه سلطانیه، بازار زنجان، مجموعه رختشویخانه، مسجد جامع زنجان، مقبره قیدار نبی در خدابنده، آرامگاه احمد زهرنوش و امامزاده زیدالکبیر در ابهر است.
آب و هوای این استان به طور کلی سردسیری است به طوری که در زمستان بسیار سرد و در تابستان معتدل می باشد. فصول بهار و تابستان بهترین زمان برای گذراندن اوقات فراغت در این استان هستند. تنوع آب و هوایی این منطقه موجب ایجاد گونه های متفاوتی از زندگی جانوری شده است. وجود گونه های متفاوتی از حیوانات وحشی و پرندگان مهاجر و جانوران آبزی، گردشگران بسیاری را در فصل شکار مجاز به این منطقه جذب می کند. غارهای استان عبارت اند از غار کتله خور و گلجیک و غار خرمنه سر. غار کتله خور که دیدنی ترین و بزرگترین غار منطقه است به نظر آنوبانینی یکی از زیباترین پدیده های طبیعی ایران محسوب می شود که در۸۰ کیلومتری جنوب خدابنده قرار گرفته است. این غار از سه طبقه تشکیل شده و دارای تونل های فرعی و استلاکتیت ها و استلاکمیت ها و ستون های بسیار در گذرگاه های اصلی است وقندیل های مخروطی آویزان از سقف ها در اثر داشتن ناخالصی ها، رنگ های متنوع به خود گرفته اند و آنها که ترکیبات به همراه نداشته و یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه ای بسیار شفاف مشاهده می شوند.
از رودهای مهم استان قزل اوزن است که رودی جوشان وخروشان بوده و از کوه های کردستان سرچشمه می گیرد که پس از توقفی در پشت سد منجیل نهایتا وارد دریای خزر می گردد. از دیگر رودخانه های استان؛ زنجانرود- ابهررود – سجاس رود و خرا رود را می توان نام برد. همچنین چشمه های آب معدنی استان عبارت اند از چشمه آبگرم وننق – چشمه آبگرم ابدال – چشمه آبگرم گرماب و چشمه آبگرم حلب انگوران.
زبان گفتاری اکثریت اهالی استان زنجان ترکی آذربایجانی است. در جهات چهارگانه در شمال استان ترکی مخلوط با گیلکی و در شرق متمایل به فارسی در جنوب غربی کردی و در غرب ترکی آذربایجانی و در جنوب استان نیز با گرایش به فارسی تکلم می کنند. حمد اله مستوفی در کتاب نزهه القلوب؛ مردم منطقه را در حدود سال ۷۴۰ هجری قمری سنی مذهب ذکر می کند. اما در دوران صفویه با حمایت صفویان از تشیع به تدریج مذهب تشیع در این منطقه رواج یافته است و همکنون بیشتر مردم استان دارای مذهب شیعه هستند.

ابهر

منطقه ابهر و مناطق اطراف ابهر رود ( ابهر چای)، از نخستین زیستگاه های انسانی در ایران است که از پیشینه تاریخی طولانی برخوردار می باشد. در هزاره دوم پیش از میلاد، دره ابهررود از رونق قابل توجهی برخوردار بوده است. در قرن نهم پیش از میلاد، مادها در این منطقه اتحادیه ای از قبیله های گوناگون را به وجود آوردند که مقر آن در ابهر چای بوده است. در زمان روی کار آمدن حکومت ایلخانان و انتخاب سلطانیه به عنوان پایتخت، این منطقه به علت برخوردار شدن از شبکه های جاده ای اهمیت ارتباطی قابل توجهی به دست آورد.

وجه تسمیه این شهر از واژه پهلوی (اوهر) گرفته شده که به معنای محل بستن آب هاست. جایگاه نخستین خانه های این شهر، تپه ای باستانی به نام تپه قلعه است که در کناره راست ابهر رود جای دارد. این محل یکی از نخستین زیستگاه های انسانی منطقه زنجان به شمار می رود و حداقل از اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد مورد استفاده و محل سکونت جماعت های آغازین بوده است. البته آنوبانینی توجه بیشتر به کاوش های باستانشناسانه در منطقه را لازم می داند؛ گرچه در سفر گروه سایت جامع گردشگری ایران امکان گفتگو با مسئولین میراث فرهنگی شهرستان میسر نگردید؛ لیکن سابقه تاریخی منطقه و وجود آثار باستانی متعدد، طبیعت زیبا و نزدیک بودن به پایتخت میتواند ابهر را در صورت سرمایه گذاری کافی به محلی مناسب برای گردشگری تبدیل کند.

خدابنده

خدابنده یکی از شهرستان های جنوبی و کوهستانی استان زنجان است که قدمت تاریخ و تمدن آن به هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد می رسد. این منطقه از جاذبه های طبیعی و تاریخی زیادی برخوردار است.  دو منطقه تاریخی سهرورد و سجاس که در محدوده این شهرستان قرار گرفته اند، آثار تاریخی ارزشمندی را در خود جای داده اند. شهرستان خدابنده به لحاظ پیشینه تاریخی و دیرینگی از اهمیت زیادی برخوردار است. روستاهای گرماب، قلابر و سجاس از جمله آبادی های قدیمی و مناطق تاریخی و ارزشمند استان به شمار می آیند که جزو کانون های دیرینه زیستی استان به شمار آمده و در محدوده شهرستان خدابنده قرار گرفته اند.
چشمه آبگرم در روستای گرماب و غار تاریخی و منحصر به فرد کتله خور که ۱۰۰ متر ابتدایی آن محل زندگی انسان های نخستین تشخیص داده شده، به همراه بقعه تاریخی و زیبای قیدار نبی و آرامگاه تاریخی سلاطین مغول از جمله جاذبه های ارزشمند جهانگردی شهرستان خدابنده هستند.

زنجان

زنجان بزرگ ترین و مهم ترین شهرستان استان زنجان به شمار می آید که مرکز استان نیز هست. دیرینگی و قدمت ناحیه زنجان بر اساس مطالعات انجام شده به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می رسد. بعضی از تاریخ نگاران، شهر زنجان را با شهر “آگانزانا” که بطلمیوس از آن نام برده است، یکی دانسته اند. آثار باستانی متعددی که در این منطقه وجود دارند بهترین گواه قدمت و پیشینه تاریخی، این خطه از استان زنجان است.
مجموعه بازار زنجان، بنای رختشوی خانه، عمارت و باغ معین، عمارت ذوالفقاری و عمارت دارایی، مسجد جامع زنجان یا مسجدسید، مسجدخانم، مسجد میرزایی، مسجد قلابر، مسجد عباسقلی خان، مسجد چهل ستون، مسجد آقا شیخ فتح الله، مسجد و مدرسه ملا، بنای مسجد و گرمابه حسینیه اعظم، گرمابه حاج داداش، گرمابه میر بها، گرمابه قیصریه، بقعه امام زاده سید ابراهیم (ع)، امامزاده ام البنین، آرامگاه میرزا ابوالقاسم، کاروان سرای نیک پی، کاروان سرای سنگی، کاروان سرای قره بلاغ، سرای دخان، قلعه یا حصار زنجان، قلعه قمچی، قلعه قلایر، پل میر بهاءالدین، پل سردار و پل حاج سید محمد برخی از مکان های تاریخی و دیدنی این شهرستان هستند.
در زمینه جاذبه های طبیعی نیز زنجان از مناطق قابل توجه استان و ایران است. زنجان از نظر امکانات و تاسیسات مناسب گردشگری از دیگر شهرستان های استان وضعیت بهتری دارد و در بازدید آنوبانینی مشاهده شد که از اقامتگاه ها و رستوران های نسبتاً مناسبی برخوردار است.

منطقه زنجان از گذشته دور و به دلیل قرار گرفتن بر سر راه تجاری ری قدیم به آذربایجان دارای اهمیت بوده است. قدیمى ترین نامى که به این منطقه اطلاق شده، زندیگان به معناى اهل کتاب زند (معروف ترین کتاب آیین زردشتى ساسانى) و گان از پساوند اهل باستان است که در دوره ساسانیان بر این منطقه گذاشته شده است. نطفه اصلی این منطقه از شهر زنجان آغاز شده و در کتاب های تاریخی و سفرنامه جهانگردان، پژوهشگران و سفیران سیاسی کشورهای مختلف بارها از این منطقه یاد شده است. حمدالله مستوفی در “نزهه القلوب” درباره زنجان چنین آورده است؛ “زنجان از اقلیم چهارم است… اردشیر بابکان آن را ساخت و شهین خواند. دور و باروش ده هزار گام است در فترت مغول خراب شد. هوایش سرد است و آبش از رودخانه ای که به آن شهر منسوب است و از حدود سلطانیه بر می خیزد و در سفیدرود می ریزد.
از قنوات ارتفاعات آن جا اکثر غله بود و در رودخانه جالیز و برنج نیز کارند، اما در آن شهر و ولایتش میوه نیست و از طارمین آوردند…”.
یاقوت حموی که در قرن هفتم هجری قمری می زیسته در “معجم البلدان” درباره زنجان چنین آورده است؛ “زنجان به فتح اول و سکون ثانی شهر بزرگ و مشهوری است از نواحی جبال که بین آذربایجان و دیگر شهرهای جبال واقع شده است. نزدیک قزوین و ابهر است. عجم آن را به فتح (گاف) زنگان گویند. از این شهر مردمانی از اهل علم و ادب و حدیث برخاسته اند”
در کتاب “حدودالعالم من المشرق الی المغرب” که در قرن چهارم هجری قمری تالیف شده، درباره زنجان چنین آمده است “زنگان شهری است با نعمت بسیار و مردمانی آهسته”.
دیرینگی و قدمت زنجان بر اساس مطالعات انجام شده به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد مربوط می رسد. وجود نظرهای گوناگون درباره قدمت و تاریخ این منطقه اظهار نظر نهایی در مورد تاریخ اسکان در این منطقه را با دشواری روبه رو کرده است. دانشمندان با استناد به وجود محوطه های تاریخی در گاوازنگ، قره تپه، منجوق تپه و قبرستان های محوطه مذکور به فاصله های ۴، ۶ و ۱۰ کیلومتری شهر فعلی، موجودیت شهر زنجان را در اواخر هزاره دوم قبل از میلاد تأیید می کنند. مسلم اینکه موجودیت شهری زنجان در دروه ساسانیان تایید شده است.
این شهر باتوجه به نزدیکی تقریبی به تهران و وجود بزرگراه تهران-زنجان که طی این مسیر را بسیار تسهیل کرده است و با توجه به آب و هوای خوب، صنایع دستی و آثار باستانی خود می تواند در زمینه گردشگری نیز پیشرفت خوبی داشته باشد و به عنوان یکی از مناطق گردشگری قابل دسترسی نسبتا سریع و آسان به ویژه در فصل های گرم به شمار آید.

منابع:
anobanini
irankulturevi (dot) com
issta (dot) ir
fa (dot) wikipedia (dot) org
ssta (dot) ir