جهانی شدن و مشکل کلان شهر ها

در حال حاضر ۲۳ شهر جهان ۱۵ میلیون نفری هستند . از این تعداد ۱۸ شهر در کشورهای رو به توسعه قرار دارند و جمعیت اینگونه شهر ها از حدود ۱۰۰ کشور کنونی عضو سازمان ملل بیشتر است . بر پایه ” برنامه توسعه سازمان ملل متحد ” در سال ۱۹۶۰ تنها ۹ شهر با جمعیت بیش از ۴ میلیون نفر در کشورهای رو به توسعه وجود داشته که در سال ۱۹۸۰ به ۳۵ شهر و در سال ۲۰۰۰ به ۵۰ شهر رسید و در سال ۲۰۲۵ به ۱۱۴ شهر خواهد رسید .

بر اساس آمار در سال ۱۹۸۵ در کشورهای رو به توسعه ۱۴۶ شهر با جمعیت بیش از ۱ میلیون نفر وجود داشته است . این روند و جهش بی سابقه یعنی اجتماعی بشری حکایت از تبدیل شدن روستاها به شهر ها و تبدیل شهر ها به کلان شهر هاست . به هر حال روند شهری شدن اجتماع بشری به علاوه جهانی شدن اقتصاد , پدیده کلان شهر ها را پیش آورد که خود این پدیده در مسیر تحولات هزاره سوم دارای چالشها و بحران های جدی باشد .

افزایش فقر در شهر ها , دسترسی ناکافی به مسکن و خدمات اصلی شهری , گسترش زاغه نشینی و مسکن های غیر قانونی , سیستم حمل و نقل ناکافی , بیگانگی شهروندان , رقابت شغلی و اقتصادی نابرابر , نارسایی امکانات اصلی شهر , ویرانی محیط زیست , آلودگی هوا , تراکم جمعیت , ناکافی بودن خدمات بهداشتی اصلی و آب و بحرانهای اجتماعی از جمله مواد مخدر و … از چالشهای پیش روی کلان شهر ها هستند .

امروزه هر شهر “جهان اولی ” در دل خود یک شهر ” جهان سومی ” دارد که با مشکلات آلودگی محیط زیست , بیکاری , ازدحام جمعیت , گرسنگی , بیماری , سوء تغذیه و مرگ و میر کودکان به میزان زیادی دست به گریبان است .

از طرف دیگر در هر شهر جهان سومی یک شهر جهان اولی و پیشرفته که دارای کلاس جهانی ارتباطات و تکنولوژی باشد وجود دارد و این حکایت از شکاف بزرگ و چالش اساسی است که میان این دو جهان وجود دارد .

امروزه در روند شهری شدن دنیا به علت سرعت روند شهرنشینی در آفریقا , آسیا و آمریکای لاتین بیشتر شهرداری ها فاقد منابع مالی و سازمانی برای ارائه خدمت اصلی شهری اند و سرمایه گذاری بیشتر به محله های پردرآمد و متوسط اختصاص داده شده است . این در خالی است که فقرا به حال خود رها شده و برای ادامه حیات خود به مکانیسم های غیر رسمی رو می آورند و خارج از قوانین و ضوابط و استانداردها برای خود سرپناهی و زاغه هایی می سازند . بر اساس برآوردهای رسمی ۳۰ تا ۵۰ درصد سکنه بیشتر شهرهای بزرگ آسیا در چنین شرایطی زندگی می کنند . در هر صورت علاوه بر چالشهای بر شمرده در بالا می توان موارد ذیل را نیز به عنوان نگرانی ها و چالشهای کلان شهرها برشمرد :

۱) حفظ و توسعه بهداشت انسان و رسیدگی به مشکلات بهداشت شهری

۲)کنترل بیماری های مسری

۳) حفاظت از گروههای آسیب پذیر

۴) فقر و بررسی راههای مقابله با فقر شهروندان

۵) تهیه منابع مالی مکفی برای اداره شهر

۶) چالشهای اجتماعی

۷) بحران زیست محیطی و آلودگی هوا

۸) تدارکات سرپناه و بهبود مدیریت اسکان شهروندان

۹) تسهیل حمل و نقل عمومی و درون شهری

۱۰) مدیریت و توسعه هماهنگی منابع آب

۱۱) تغییر الگوی مصرف شهری

۱۲) سیستم روان و فنی حمل و نقل درون شهری

۱۳) پایداری کالبدی –اقتصادی – اجتماعی و حمل و نقل

کلان شهر ها برای کسب جایگاه رفیع خود در فرآیند جهانی شدن و زنده ماندن در برابر تحولات پرشتاب قرن ۲۱ راهی جز تکیه بر مشارکت آگاهانه شهروندان و بویژه تشکل های غیر دولتی و داوطلب ندارند . فرآیندی که در آن شهروندان با سهیم شدن در تصمیمان اثر گذار بر زندگی خود و جامعه شهری و با درک حقوق شهروندی و با شناخت و فهم از مسئولیت پذیری جمعی و گروهی , هزینه های اداره شهر را کاهش و بر توانایی های مدیریت کلان شهر خواهند افزود .

این بدان معنی است که مدیریت کلان شهر ها بر محور سیاست تمرکز زدایی و ایجاد دموکراسی در مدیریت امکان پذیر است . تمرکز زدایی و معطوف شدن به انرژی پایان ناپذیر شهروندان و پذیرش سازمان های غیر دولتی به عنوان شریک و نه رقیب از جمله استراتژی های ضروری و انکار ناپذیر برای مدیریت شهری آینده است .

علاوه بر این جایگاه آموزش مستمر و جریان دانایی و به هنگام بودن پیکر مدیریت شهری به دانش و درک جدید و به کار گیری نخبگان و دانشگاهیان یک ضرورت حیاتی و اجتناب ناپذیر است .

روزنامه همشهری

یکی از این دو رخداد شهری شدن جهان و دیگر ظهور شهر های جهانی است . امروز نیمی از جمعیت شش میلیاردی جهان ساکن شهر ها هستند . اکثریت جهان و زمین رفته رفته به شهر تبدیل می شود . در سال ۱۸۰۰ تنها سه درصد جمعیت جهان در شهر ها می زیستند , در سال ۱۹۵۰ این میزان به ۲۹ درصد رسید و در سال ۲۰۰۰ این میزان به ۵۰ درصد رسیده است . این در خالی است که سازمان ملل متحد هشتاد درصد رشد جمعیت دهه آینده را مربوط به شهر ها می دهند نه روستا ها .مسلمآ آنچه در خصوص توسعه و گسترش شهر و شهرنشینی اتفاق افتاده در طول تاریخ بشر بی سابقه بوده است .