هند:شهرهای هاراپا

شبه قاره هند با دو سیستم عمده رودخانه های خود˛ سند و گنگ˛ به ترتیب در غرب و شرق منطقه دارای مناطق آب و هوایی بسیار متفاوتی است. هر چند که دشتهای رودخانه سند از بارندگی کمتری برخوردارند˛ اما در صورت آبیاری خاک آبرفتی آن حاصلخیز می باشد. حوضه رود گنگ با بیش از ۸۰ اینچ بارش سالیانه در ناحیه بنگال دارای آب و هوایی به مراتب مرطوب تر از حوضه رود سند است. مدارک باستان شناسی بر آن دلالت دارند که اسکان های شهری ابتدا در غرب حوضه رود سند˛ که آب و هوایی مشابه منطقه بین النهرین داشته˛ به وجود آمده و سپس در سرتاسر پهنه تا گنگ گسترش یافته است. طغیان طبیعی سالیانه رودخانه و احتمالا استفاده از روش های ابتدایی کنترل آبیاری˛ استقرار جوامع نسبتا بزرگی را در دشت سند در هزاره سوم قبل از میلاد امکان پذیر ساخته بود. اما بر خلاف این منطقه˛ به منظور زیر کشت بردن خاک حاصلخیز و مرطوب حوضه گنگ “که در بدو امر پوشیده از جنگل و مرداب بوده است˛ به نیروی کاری عظیم و ابزار و وسایلی سودمند و موثر نیاز بوده است.” با توجه به اینکه موقعیت دره گنگ مشابه بعضی از قسمت های اروپا بوده که خاکی حاصلخیز داشته و تا اواسط عصر آهن استفاده از آن غیر ممکن بوده است˛ بریدجت و ریموندالچین در کتاب “تولد تمدن هند” معتقدند که طی قرن ششم ق.م. است که اولین مجتمع های زیستی شهری در کرانه گنگ شکل یافته اند.

نحوه توسعه مجتمع های زیستی حوضه رود سند مشابه این توسعه در بین النهرین می باشد˛ به طوری که جوامع کشاورزی نئولتیک در هزاره پنجم ق.م. قبل از کسب امکانات اجتماعی و تکنیکی کافی و لازم به منظور کشاورزی در دشتهای سیلابی˛ در دهکده هایی در دشتهای مرتفع تر و به دور از بستر اصلی رودخانه ها واقع شده بودند. تمدنی که این مجتمع های زیستی را در منطقه به وجود آورد˛ به نام هاراپا یکی از شهرهای مهم آن نامیده شد. شهر هاراپا در فاصله ۲۱۵۰ الی ۱۷۵۰ ق.م. با صد سال اختلاف نظر در مورد تاریخ شروع آن˛ فعال بوده و بر اساس نتیجه گیری های الچین از آزمایشات رادیو کربن انجام شده توسط دالس از موهنجودارو (دیگر شهر تمدن هاراپا) شکوفایی تمدن هاراپا بین ۱۸۶۴-۲۱۵۴ ق.م. بوده است. هر چند که چگونگی پیدایش این تمدن روشن نیست˛ اما اضمحلال ناگهانی آن در حدود ۱۷۵۰ ق.م. کاملا قطعی است. گروهی از باستان شناسان معتقدند که علت نابودی این تمدن˛ عوامل طبیعی بوده –احتمالا سیلابهای عظیم و طولانی و یا خشکسالی- و یا منشا انسانی داشته و در اثر حمله آریائی ها به هند پایان یافته است.

منبع: تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی (جیمز موریس)