جمع بندی – توسعه پایدار

در یک جمع­ بندی می­ توان بیان داشت که مفاهیم مختلفی از پارادایم توسعه پایدار ارایه شده است که بیش­تر آن را شاخه­های مختلف جغرافیا تشکیل می­دهد. این مفاهیم در سطوح مختلف مطالعاتی با عباراتی همچون زیستکره پایدار، اکولوژی پایدار، محیط زیست پایدار، چشم­انداز پایدار، توریسم پایدار، حمل و نقل پایدار، پیشرفت پایدار در کیفیت زندگی، سیاره پایدار، توسعه پایدار شهری (شهر سبز [۱]، بوم شهر[۲]، شهر قابل زندگی و شهر محیطی)، توسعه پایدار روستایی، توسعه پایدار منطقه­ای و … بیان می­گردند.

قلمرو توسعه پایدار، تنها به حفاظت از محیط زیست طبیعی محدود نمی­ شود، بلکه مفاهیمی نظیر شهر، روستا، عدالت اجتماعی، توزیع عادلانه­ ثروت، مشارکت مردم در تصمیم­ گیری­ ها و برنامه­ ریزی­ ها را نیز شامل می­ شود. در واقع همه­  زوایای زندگی انسان امروزی و نسل­ های آینده را در بر می­ گیرد. (ملکی، ۱۳۹۰: ۱۲۴)

با این شرح، باید توسعه پایدار را فرآیندی دانست که طی آن مردم یک کشور نیازهای خود را برآورده می­سازند و زندگی خود را ارتقا می­بخشند، بدون اینکه از منابعی که به نسل­های آینده تعلق دارد را به مخاطره اندازند. بنابراین توسعه را زمانی پایدار می­نامیم که مخرب نباشد و امکان حفظ منابع، اعم از آب، خاک، منابع ژنتیکی، گیاهی و جانوری را برای آیندگان فراهم آورد. در توسعه پایدار، اصل این است که منابع طبیعی پایه به گونه­ای محافظت شوند که نسل­های آینده دست کم بتوانند به اندازه نسل کنونی تولید و مصرف کنند.

پایداری شهری نیز مفهومی است که در پی طرح توسعه پایدار به عنوان الگوواره­ای جدیدی در جهان مطرح گردید. ریشه­های نگرش توسعه پایدار به نارضایتی از نتایج توسعه و رشد اجتماعی-اقتصادی در شهرها از منظر بوم شناسی (اکولوژی) بر می­گردد. این الگوواره تازه با عنوان توسعه پایدار به مقابله یا الگوهای تولید، توزیع و مصرف ناسازگار با طبیعتی می­پردازد که به اتمام منابع و تخریب محیط زیست می­انجامد و تنها فرآیند توسعه­ای را تایید می­کند که به بهبود کیفیت زندگی انسان­ها در حد پذیرش ظرفیت نظام­های پشتیبان حیات منجر شود. این الگوواره جدید توسعه پایدار، حولحساسیت­های زیست محیطی و به بیان دقیق­تر بوم­شناختی شکل گرف و اشاره­های اولیه ان برای سیاست­های توسعه شهری، حفظ فضای سبز و پاکیزگی آب، جلوگیری از آلودگی هوا و کاهش تولید زباله در سطح محلی بود. لیکن به تدریج سیاست­های پایداری به پهنه­های جغرافیایی گسترده­تری ( در سطوح منطقه­ای، ملی و جهانی) روی آورد و افزون بر بعد بوم­شناسانه، به ابعاد اجتماعی-اقتصادی نیز توجه کرد. از اینرو می­توان شهر پایدار را شهری دانست که برآمده از توسعه­ای است که ذهنیت و امکان ارتقای همیشگی سلامت اجتماعی-اقتصادی و بوم­شناسانه شهر و منطقه آن را فراهم کرده است. (زرآبادی و توکلی، ۱۳۸۸: ۱۲۰)

منابع :

بحرینی، سیدحسین (۱۳۸۰)، توسعه شهری پایدار: از فکر تا عمل، مجله محیط شناسی دانشگاه تهران، شماره ۲۷، تهران.

بدری، سید علی (۱۳۷۶)، توسعه پایدار: مفهوم و ارزش و عمل، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره ۴۸٫

ترنر، تام (۱۳۷۶)، شهر همچون چشم­انداز،غ نگرشی فراتر از فرانوگرایی (پست-پست مدرنیزیسم) به طراحی و برنامه­ریزی شهری، ترجمه فرشاد نوریان، شرکت پردازش و برنامه­ریزی شهری تهران.

رحمانی، فریده (۱۳۷۲)، توسعه پایدار از تئوری تا عمل، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره ۶۹، ۷۷۰، تهران.

زاهدی، شمس السادات و نجفی، غلامعلی(۱۳۸۴)، بسط مفهومی توسعه پایدار، هنرهای زیبا، ۷۶-۴۳

زرابادی، سعیده و توکلی، نیکی (۱۳۸۸)، شاخص شناسی توسعه پایدار شهری، فصلنامه پژوهش مدیریت شهری،شماره دوم، ۱۲۳-۱۱۰٫

زیاری، کرامت الله (۱۳۸۰)، توسعه پایدار و مسئولیت برنامه­ریزان شهری در قرن بیست و یکم، مجله ادبیات دانشگاه تهران، شماره ۳۷۲٫ تهران.

ساسان، عبدالحسین (۱۳۶۴)، اقتصاد جابجاگری و پژوهشی در راه­های استان اصفهان، جهاد دانشگاهی، اصفهان.

سلامی، رضا (۱۳۷۶)، بررسی اجمالی توسعه پایدار، رهیافت، شماره ۱۷، تهران.

شکوئی، حسین و کاظمی، مهدی (۱۳۷۹)، مولفه­های اجتماعی-اقتصادی توسعه پایدار شهری، (مطالعه موردی شهر قم) مجموعه مقالات اولین همایش مدیریت توسعه پایدار در نواحی شهری، تبریز.

صرافی، مظفر و همکاران (۱۳۸۸)، راهبرد توسعه شهر مبتنی بر توسعه پایدار، فصلنامه جغرافیا، سال هفتم، شماره ۲۲، تهران.

صلانی، رضا (۱۳۸۰)، توسعه پایدار: تاریخچه، تعاریف و دیدگاه­ها، فصلنامه مسکن و انقلاب، شماره ۹۳، تهران.

عزیزی، محمدمهدی، (۱۳۸۰)، توسعه شهری پایدار، برداشت تحلیلی از دیدگاه جهانی، نشریه علمی و پژوهشی دانشگده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی سال ۱۱ شماره ۳۳٫

فرهنمند، شکوفه (۱۳۸۶)، تحلیل فضایی توسعه شهری در ایران؛ تعامل شهر و اقتصاد، پایان نامه­ی دکتری، دانشگاه اصفهان، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، اصفهان.

کهن گ(۱۳۷۶).؛ تئوریهای سازمان و مدیریت؛ ج ۲، عناصر و فرایندها ، چاپ اول، انتشارات اطلاعات

گلدین، یان و دینترز، آلن (۱۳۷۹)، سیاست­های اقتصادی برای دست­یابی به توسعه پایدار، ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی و دیگرانآ انتشارات موسسه مطالعات و پژوهش­های بازرگانی، تهران.

لقایی، حسنعلی و محمدزاده، حمیده (۱۳۸۶)، مقدمه­ای بر مفهوم توسعه شهری پایدار و نقش برنامه­ریزی شهری، مجله هنرهای زیبا، شماره ۶ دانشگاه تهران.

مکنون، رضا (۱۳۷۶)، تحقیقات در فرآیند توسعه پایدار، رهیافت، شماره ۱۷، تهران.

ملکی، سعید (۱۳۹۰)، سنجش توسعه پایدار در نواحی شهری با استفاده از تکنیک­های برنامه ریزی (نمونه موردی: شهر ایلام)، فصلنامه جغرافیا و توسعه، ۱۳۶-۱۱۷

نصیری ح(۱۳۷۹).؛ توسعه پایدار، چشم انداز جهان سوم ؛ انتشارات فرهنگ اندیشه، تهران.

و.م آدامز (۱۳۷۵)، ملکی معیری، مهناز، مجله بن شماره ۶، تهران.

هارتموت، بوسل (۱۳۸۱)، توسعه پایدار؛ مفاهیم و محدودیت­ها، مترجم حسن دارابی، فصلنامه علمی-پژوهشی مسکن و انقلاب، شماره ۸۹، تهران.

یانگ، ت . ، برتون ام .(۱۳۷۷) پی ترجمه محسن تشکری ؛ پایداری کشاورزی با تعریف و دلالتهای آن در سیاست تجاری و کشاورزی؛ انتشارات مؤسسه پژوهشهای برنامه ریزی و اقتصاد، کشاورزی وزارت کشاورزی

Gilman R. (1996); Sustainability,URL.:http://www.context.org/ICLIB/DEFS/AIADef.htm,

Gold – Mary V.; Sustainable agriculture : Definition and terms,special reference; Brief Series No. SRB 99-2

Kirkpatrick C.& et. al.(2001); Development of criteria to assess the effectiveness of national strategies for sustainable development; Institute for Development Policy and Management; University of Manchester.

OECD; The DAC guidelines, strategies for sustainable development;2001.

Revised Draft , New York , Oct, 2001.

Soubbotina p., Sheram A (2001). Beyond ecoonomic growth , The world Bank , Washington D.C

UN; Guidance in preparing national sustainable development strategies; 2001;

World bank (2009), World Bank Rural Development strategy: Form Vision to Action Update (Draft), Washington D.C, world bank.

http://www.gdrc.org/sustdev/definitions.html

http://www.nssd.net/Reference/Reid/ch03.htm,(۲۰۰۱); The Contribution of Strategies to Sustainable Development

http://www.doe.ir

کمیته ملی توسعه پایدار؛ برنامه عزم ملی برای حفاظت از محیط زیست؛ انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، بهار ۱۳۷۸، چاپ اول، صفحات ۱- ۳۱- ۵۶- ۹۸ و ۱۰۷٫

فرستنده : خانم مهندس ملاحت حقیقی