آتشکده بهرام تهران

تپه میل که به نام‌های آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز شناخته می‌شود از جمله آثار دوره ساسانیان است و در نزدیکی شهر ری تهران قرار دارد.

در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در ۲ کیلومتری جنوب قلعه‌نو بخش کهریزک شهرستان ری بر فراز تپه‌ای بلند در روستای قلعه‌نو قرار دارد. بقایای کاخ یا بهرام چون روی دو پایه بزرگ بنا شده و از دور شبیه به میل است، به تپه میل مشهور شده است.

جهت بنا به صورت شرقی و غربی است. در جبهه شرقی ایوانی با چهار ستون مدور بوده. بخشی از بنای آتشکده ری در زمان حمله اسکندر به ایران خراب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی ماند.

بیشتر قسمت‌های غربی بنا از بین رفته، در بخش زیرین مجموعه یک راهروی کم عرض وجود دارد که سراسر طول بنا را طی می‌کند. مصالح به کار رفته در تپه میل عمدتا گل، خشت، لاشه سنگ و گچ است.

این بنا و سازه‌های پیرامون آن نخستین‌بار در سال ‪ ۱۹۱۳‬میلادی توسط ژاک دومورگان فرانسوی مرمت شد و در سال‪ ۱۹۳۳‬توسط اریک اشمیت؛ باستان‌شناس آمریکایی مورد کاوش و حفاری قرار گرفت.

نیزارهای اطراف تپه از وجود دریاچه‌ای حکایت دارد که در گذشته در این محل وجود داشته، ولی خشک شده‌است. بلندی تپه میل از سطح دشت اطراف ۱۸ متر است و حدود ۲۵ متر پهنا و ۲۰ متر درازا دارد. پیرامون این تپه بلند تپه‌های کم ارتفاع کوچکتر پراکنده شده که مشرف بر آنها قرار گرفته است.

این مجموعه منطقه‌ای به وسعت ۸۰۰ در ۹۰۰ متر را شامل می‌شود. بر بالای تپه، بنای اصلی آتشکده در راستای شرقی غربی برپاست، طرح کلی بنا، تالار ستون داری بوده با دو ردیف ستون چهارگوشه سه تایی که عملاً به ۳ بخش تقسیم شده است.

یک بخش مرکزی عریض‌تر و دو بخش جانبی کم‌عرض‌تر، ورودی اصلی تالار آتشکده در جبهه شرقی از طریق یک ایوان چهارستونی مدور که پایه‌های سر ستون‌های آنها در گوشه‌های شمال شرقی و جنوب به شرق ایوان برپاست.

طرح کلى بنا به صورت تالار ستوندارى است که یک قوس میانى و دو قوس در طرفین دارد که از یک سو به قوس میانى باز مى‌شوند و از سوى دیگر با ورودى‌هاى کم‌عرض‌تر به راهروى باریکى راه مى‌یابند که این راهرو حالت رواق را براى قسمت‌هاى اصلى دارد.

مهمترین ویژگى تزیینى بنا گچبرى‌هایى است که روى دیوارهاى تالار اصلى نقش بسته است و به سه دسته تقسیم مى‌شوند:

• طرح هاى هندسى که گاهى خود نیز نقش اصلى را در برمى‌گیرند و طرح‌هاى حاشیه‌اى شامل نقش‌هاى هندسى که این طرح‌ها بیشتر به عنوان قابسازى یا حاشیه براى نقش هاى اصلى به کار رفته است.
• طرح‌هاى گیاهى که با الهام از طبیعت روى گچ نقش بسته است. این طرح‌ها که به صورت انتزاعى نشان داده شده مبتنى بر عادات و عقاید دینى آن زمان است.
• حیوانات نیز از نظر طراح گچبرى‌ها دور نمانده‌اند . آنچه در حال حاضر باقى است نقش یک ماهى است که بسیار طبیعى به نظر مى‌رسد.

تپه میل (آتشکده بهرام) در سال ۱۳۳۴ توسط وزارت فرهنگ و هنر با شماره ۴۰۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.