محوطه باستانی شادیاخ خراسان رضوی

شادْیاخ یا شادی کاخ یا شادی یاخ یکی از محوطه‌های تاریخی کشورمان ‌است و در نزدیکی نیشابور در استان خراسان رضوی قرار دارد.

شادیاخ از دو واژه شادی و اخ تشکیل شده و به معنای شادی‌ آفرین است و با نام‌های شادکاخ، شاد جهان و شاد مهر نیز شناخته می‌شود.

این اثر تاریخی، اوایل سده سوم هجری مسکونی شد و تا سال ۶۶۹ هجری که زمین‌لرزه آن را در هم درنوردیده، اهمیت ویژه‌ای داشت.

بخشی از بقایای شهر کهن نیشابور در آن محل نهفته ‌است. این مکان همچنین جایگاه زندگی شیخ عطار نیشابوری بوده‌ و اکنون نیز آرامگاه وی و همچنین خیام نیشابوری در آن محله قرار دارند.

در کاوش‌‌های باستان‌‌شناسی که در سال ۱۳۷۹ در این محل انجام گرفت شماری از بناهای معماری آن زمان مانند تالار عام، اندرونی و خانه‌‌های ویژه، آهنگری، سفالگری و شیشه‌‌گری و همچنین در آن منطقه پیدا شد.

افزون بر بناها از مکشوفات آن کاوش می‌‌توان شماری اسکلت که زیر آوار زلزله مانده بوده‌‌اند و همچنین ظرف‌ ها و لوازم فرهنگی مانند سازه‌‌های سفالی و شیشه‌‌ای و گچبری‌‌ها، نام برد. بخشی از بقایای باستانی آن منطقه و همچنین عکس‌‌هایی از اکتشافات به دست‌ آمده در آن‌ جا در موزه شادیاخ، که در نزدیکی همان مکان است نمایش‌داده می‌‌شود.

شش فصل کاوش باستان‌شناسی در محوطه باستانی شادیاخ بیانگر آن است که روزگاری ساکنانی با فرهنگ و تمدن بالا در این محوطه اسلامی زندگی می‌کردند که با حمله مغول و زلزله های پی در پی از بین رفته است.

کشف اسکلت‌های انسانی در هم و متلاشی شده گویای آن است که امکان دارد زمانی شاید پیش از حمله مغول زلزله‌ای هولناک بخش‌هایی از شادیاخ را از بین برده باشد.

سکه، سفالینه‌ها و گچ‌بری‌ها، پیکرهای سفالی، آثار معماری شامل کوشک(کاخ) و دروازه ورودی شادیاخ، فضاهای کارگاهی مانند کارگاه آهنگری و عصاره کشی شیره انگور و خیابان سنگ فرش شادیاخ بخشی از آثار کشف شده در این محوطه باستانی هستند.

در کاوش‌های باستان شناسی شادیاخ کارگاه شیشه گری نیز کشف شده است. کوره‌های پخت سفال، آجرپزی و کوره‌هایی که در آن‌ها زیور آلات تزئینی ساخته می‌شده نیز در کاوش‌ها به دست آمده است.

محوطه باستانی شادیاخ با شماره ۱۰۹۱۰ در فهرست آثار تاریخی و ملی به ثبت رسیده است.