غار شاپور فارس

غار شاپور در ۶ کیلومتری شهر تاریخی بیشابور و ۲۵ کیلومتری شهر کازرون در انتهای تنگ چوگان، در سینه کوه و در ارتفاع حدود ۸۰۰ متری از سطح زمین قرار دارد که قطر دهانه آن حدود ۳۰ متر است و به سبب قرار گرفتن مجسمه شاپور بر دهانه آن به غار شاپور معروف شده است.

مجسمه ۶ متری شاپور بر دهانه این غار، شاهکار پیکرتراشی ایران باستان است که پس از نزدیک به ۱۷۰۰ سال هنوز باقی مانده است. اما این تندیس دچار آسیب‌های فراوان شده و ظرافت‌های آن اندکی از بین رفته است.

ظاهراً این مجسمه بر اثر زمین‌لرزه واژگون شده بوده که در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش ایران و بدون لحاظ کردن اصول باستان شناسی تعمیر شده و دوباره به حالت اولش باز گشته است.

در آن سال برای دستیابی آسان به غار ۲۳۰ پله از ارتفاعات صعب‌العبور دامنه پر شیب تا ورودی غار در سنگ‌های کوه کنده شده و سیمان گردیده است. از دهانه غار، پیکره کاملأ مشخص است .۴ ایوان از دهانه به طرف داخل غار مهیا شده، اختلاف ارتفاع تراس اول با ۱۰ پله به تراس دوم، دوم به سوم با ۸ پله و سوم به چهارم دارای ۷ پله است.

پیکره در تراس چهارم قرار دارد. این تراس که وسیع تر از تراس‌های دیگر است به وسیله ۱۲ پله به عمق غار راه دارد. ایجاد این تراس‌ها برای مشاهده هرچه بهتر این مجسمه در سال ۱۳۳۶ چیده شده است.

بعد از برپایی مجسمه، ۴ سکو دور آن برای قراردادن قطعات جداشده مجسمه در آن سال ساخته شد که در حال حاضر آنها ویران شده اند و فقط جای این سکوها مشخص است.

این غار در نزدیکی شهر تاریخی بیشابور، مهمترین پایتخت ساسانیان، در انتهای تنگ چوگان و در سینه کوه، قرار دارد.

مجسمه شاپور  تنها مجسمه سنگی بازمانده از دوران باستان است. غار شاپور یکی از ۳ غاری است که در قسمت غرب تنگ چوگان قرارگرفته‌اند.

غار شاپور با دهانه‌ای بزرگتر از ۲ غار دیگر در وسط است، غار سمت چپ به غار مادر شاپور معروف است و غار سمت راست غار مرمر نامیده می‌شود.

تندیس شاپور، شهریار پر آوازه ساسانی در دهانه غار قرار دارد. در این تندیس شاپور با جامه‌ای ساده، ظریف و لطیف با کمربندی که به دور کمر بسته و شمشیر حمایل کرده، نشان داده شده است.

دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشیر است. ریش شاه آرایش شده و از حلقه‌ای گذشته است. موهای وی بلند و تاج کنگره‌داری بر سر دارد.

پشت سر مجسمه، در فاصله تقریبی ۸۰ متری آن برای جمع آوری قطرات آبی که از سقف و بدنه می‌چکد حوض‌هایی با ابعاد و شکل‌های مختلف ساخته اند.

سنگ حجاری شده این مجسمه از سقف غار تا کف آن ادامه داشته و هنرمندان عصر ساسانی با تلاش و کوشش بسیار موفق به آفرینش این اثر هنری گردیده‌اند.

بعد از ورود به غار مساحتی عریض‌تر از دهانه وجود دارد و هرچه به طرف عمق پیش رویم از عرض غار کم می‌شود. این غار دارای طول تخمینی ۷۳۶ متر در روی نقشه پلان می‌باشد که پیکره شاپور اول در فاصله‌ ۸۴/۲۹ متری از دهانه غار واقع شده است.

دو حوض سنگی در فاصله تقریبی ۴/۸۱ متری از دهانه غار در کف غار جهت جمع آوری آب درون غار ساخته شده است. تنوع درجه حرارت در قسمت‌های مختلف غار، تنوع رسوبات آهکی، تنوع رطوبت، تغییرات باد، تغییرات سایه روشنها، وجود شعاع‌های کوچک نور در قسمت‌هایی که با فضای بیرون ارتباط دارند و بسیاری از شاهکارهای شناخته و ناشناخته طبیعت، همگی به پیدایش این مجموعه زیبا و شگفت‌آور منتهی شده است.

هر دو حوض در کنار واقع شده و به وسیله یک آّبراهه به هم متصل شده‌اند. حوض بزرگتر با دو پله و حوض کوچکتر با یک پله به عمق حوض راه دارد. از این دو حوض به بعد غار تاریک می‌شود و احتیاج به وسایل روشنایی است. در مسافتی دورتر از دو حوض، حوض بزرگی است شبیه به نعل که دور تا دور آن از ۲۰ متر متجاوز است.

وجود این حوضچه ها شاید احتمال استفاده از غار به عنوان یک سکونتگاه موقت را مطرح کند. یکی از مهمترین آثاری که از بررسی غار بدست آمده، آثاری از کوزه های شکسته سفالی است، این سفال‌ها که مشخصات سفالینه‌ها دوره ساسانی‌اند، یکی از دلایل مهمی است که می‌تواند ساخته های درون غار را به دوره مذکور ربط دهد.

غار شاپور از ۴ گذرگاه بزرگ، ۵ گذرگاه کوچک، ۴ مسیر فرعی و ۳ تالار تشکیل شده است. این غار به سبب تاریکی و عمق زیاد و وجود آب و لیز بودن پرتگاه‌های درون غار و نیز وجود غارهای متعدد جنبی، تاکنون هیچ‌کس موفق نشده همه زوایا و گوشه ها و غارهای درونی آن را کشف کند.

دسترسی به غار شاپور پس از گذشتن از مسیری کوهستانی و افزون بر یک ساعت کوهپیمایی امکان‌پذیر است.