باغچه جوق آذربایجان‌شرقی

باغچه جوق ماکو در فاصله ۶ کیلومتری ماکو و حدود ۲ کیلومتری از سمت غرب جاده اصلی بازرگان و در روستایی به نام باغچه جوق در استان آذربایجان شرقی واقع شده است.

کاخ تاریخی وبا شکوه باغچه جوق ماکو در باغی به وسعت حدود ۱۱ هکتار در اواخر دوره قاجار به دستور اقبال السلطنه ماکویی، یکی از ســرداران مظفـــرالدین شاه و از حکام مقتدر آن دوره ( ۱۳۲۴-۱۳۱۳ هجری قمری) با ۲۵۰۰ متر مربع زیر بنا در باغی زیبا که دارای انواع درختان میوه و گلها (بوته‎های بزرگ رز و …) و درختان زینتی ( اقاقیا، تبریزی و…) و چشمه‌ای زلال می‎باشد، ساخته شد و تأثیر شگرفی از سبک معماری روسیه آن زمان پذیرفته است.

در سال ۱۳۵۳ هجری قمری، ساختمان باغچه جوق از وراث سردار ماکویی توسط دولت خریداری شد و پس از انجام برخی تعمیرات ضروری، این مجموعه از سال ۱۳۶۴ برای بازدید عموم به عنوان کاخ موزه آماده گردید و در تیرماه سال ۱۳۷۵ هـ . ش. در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۷۳۹ به ثبت رسید و از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۳ محوطه، عمارتها و فضاهای خدماتی آن مرمت و بازسازی شد.

این باغ از نمونه‌های منحصر به فرد باغسازی در ایران محسوب می‌شود. زیرا از یکسو دوران شکل‌گیری آن به دوران قاجار باز می‌گردد و هم به لحاظ موقعیت قرارگیری در منتهی‌الیه محدوده‌های جغرافیایی ایران و در خط تماس با دیگر فرهنگها واقع شده بود. این دو عامل در شکل گیری این باغ تأثیر به‎سزایی داشته است.

این باغ در بستری کوهستانی و به عنوان یک باغ کوهپایه‎ای مطرح می‌شود، که جبهه غربی و جنوبی آن منتهی به دامنه کوه با صفای «چرکین» و چشمه‌ای به نام «کلیسه» منتهی شده و در میان باغ میوه واقع شده است و با دو حصار، از یک سو تکیه بر کوه و از سوی دیگر مشرف بر دره ماکو است.

این باغ دارای انواع درختان میوه همچون زردآلو، انجیر، توت، گردو، به، گیلاس، آلو، فندق، گلابی، بادام و سیب است که درختان زردآلو بخش اعظم درختان را به خود اختصاص داده‌اند. گونه‌های گیاهی دیگری نظیر اقاقیا، تبریزی و بوته‌های بزرگ رز نیز به شکلی پراکنده در سطح باغ دیده می‌شوند.

چنین به نظر می‌رسد که درختان در گذشته به طور منظم کاشته شده بودند و محورهایی را تعریف می‌نموده‌اند ولی با گذشت زمان، بسیاری از آنها از بین رفته و شکل کاشت منظم آنها دگرگون شده است.

آبیاری باغ به شکل غرق‌آبی انجام می‌شده و از چشمه آبی که در یک کیلومتری بالا دست باغچه وجود دارد، استفاده می‌شده است. تا پیش از سال ۱۳۵۶ خورشیدی، آب چشمه یک هفته در اختیار باغ و یک هفته در اختیار روستا بوده است ولی هم‌اینک به دلیل خشکسالی، این آب به طور کامل توسط روستاییان مصرف می‌شود.

در حال حاضر آب مورد نیاز آبیاری باغ، تنها از آب برف‌های ذوب شده کوهستان و بارندگی‌ها و آبهای فصلی و پس از اتمام آب کوهها از مازاد آب روستا تأمین می‌شود. به همین دلیل استخر ذخیره آبی در غرب عمارت سنگی به منظور جمع‌آوری آبهای طبیعی وجود دارد.

فاطمه حیدری – هما ایرانی‌بهبهانی