شهر باستانی ری تهران

مطالعات باستان شناسی انجام شده نشان می‌دهد که شهر باستانی ری با بیش از هشت هزار سال سابقه، یکی از بزرگترین مراکز تمدنی شناخته شده دنیاست.

ری در گذشته‌های دور به زبان یونانی به راگو، راگا، راکیا، در زبان ارمنی ری، در زبان سریانی دورا در زبان پهلوی رگ ،راگاری و در کتیبه بیستون کرمانشاه از آن به عنوان راگا یاد شده است.

در وندیداد کتاب مقدس زردشتیان از زبان اهورا مزدا چنین آمده است: دوازدهمین کشور باشکوه که من آفریدم رغه است. در تورات، ری در کتاب توبیت راگس و در کتاب ژوبیت راگو آمده است. در کتاب ارزشمند مجمع التواریخ  از ری به عنوان ماه جهان نام برده شده است.

در تقسیمات پیش از اسلام، ری جزو سرزمین قوم ماد بوده و ماد راگیان یا ماد رازی نامیده می‌شده است. ری پایتخت بهاره اشکانیان بوده و به آن ارشکیه می‌گفته‌اند، مادها به ری اورپس هم می‌گفته‌اند.

در عهد سلوکیان زلزله شدیدی شهر ری را ویران کرد ،و درزمان سلوکوس اول مشهور به نیکاتر پادشاه یونانی، (‪۲۸۰ – ۳۱۲‬پیش از میلاد) ویرانی‌ها مرمت و شهر بار دیگر از نو ساخته شد.

چشمه علی، باروی ری، آتشکده ری، استودان گبرها واقع در دامنه شمال غربی کوه بی‌بی‌شهربانو، قلعه گبری، برج طغرل، ابن بابویه (شیخ صدوق) و… از جمله آثار باستانی در ری است که مورد بازدید علاقه مندان قرار می‌گیرد.

تپه‌چشمه‌علی درسال ‪ ۱۳۱۳‬تا ‪ ۱۳۱۵‬هجری شمسی توسط یک هیات باستان شناسی از شهر بوستون و بنیاد فرهنگی ویلیام بویس از موزه دانشگاه فیلادلفیای آمریکا به سرپرستی دکتر اریک فردریک اشمیت برای نخستین بار مورد کاوش قرار گرفت و آثاری سفالین متعلق به هفت هزار سال پیش از این تپه بدست آمد که برخی از آنها در حال حاضر در موزه‌های ایران و جهان نگهداری می‌شود.

سفال‌های منقوش چشمه علی که دارای چهار نقش انسانی، حیوانی، هندسی و گیاهی است، هرکدام از این نقوش حامل پیامی خاص است. باروی ری، دیواری است دفاعی که در دوره حکومت اشکانیان ساخته شده و دورتادور شهر را در بر می‌گرفته و هم‌اکنون تنها حدود سه کیلومتر از بقایای این دیوار که قسمتی از آن بر روی صخره چشمه علی واقع شده باقی مانده است.

این دیوار در دوران ساسانی و دوران اسلامی نیز کاملا وجود داشته و مورد استفاده بوده و به عنوان سپری محکم در مقابل تهاجم دشمن بوده است، اما بیشترین آسیب بعد از حمله محمود غزنوی، پادشاهان مغول و حمله تیمورلنگ به آن وارد شد.

بخشی از این دیوار در محل صخره چشمه علی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در سالهای اخیر مرمت شده است. آتشکده ری، در روستای قلعه نو واقع در ‪ ۱۲‬کیلومتری جنوب شرقی ری، بر فراز تپه‌ای بلند بقایای آتشکده‌ای متعلق به دوران پادشاهی بهرام چوبین ساسانی، قرار دار.

این تپه برای نخستین بار در سال ‪ ۱۹۰۹‬میلادی مورد کاوش قرار گرفت و اخیرا نیز بوسیله یک گروه باستان شناس ایرانی به سرپرستی خانم شیبانی مورد کاوش قرار گرفته و در آن گچبری‌ها، پیکرک‌ها و نقوش گیاهی و حیوانی زیبایی بدست آمده که بخشی از آنها هم‌اکنون در موزه تپه میل نگهداری می شود و در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.

استودان گبرها، بنایی است استوانه‌ای شکل متعلق به دوره ساسانی که با مصالحی شامل ملات گچ و قلوه سنگهای تراش نخورده، ساخته شده که آیین تدفین زردشتیان در دوران ساسانی در این مکان انجام می‌شده است.

استودان به معنی استخواندان است، در داخل این بنای مرتفع که در حال حاضر بیش از چهار متر از آن باقی مانده، در آن دوران مردگان را روی سکویی که در داخل آن تعبیه شده بود قرار می‌دادند تا پرندگان گوشت و پوست مرده را بخورند و استخوان و اسکلت باقی مانده را یا در داخل چاهی که در وسط این بنا ایجاد شده بود می‌ریختند و یا اینکه در داخل شکاف‌های میان کوه‌های صخره‌ای قرار می‌دادند و روی آن را می‌پوشاندند.

برج طغرل، منسوب به طغرل سلجوقی و طغرل بیگ می‌باشد و متعلق به نیمه دوم قرن ششم هجری است، ارتفاع این برج ‪ ۲۰‬متر و قطع داخلی و خارجی بنا ‪ ۱۱‬و ‪ ۱۵‬متر است، طرح آن مدور است و ‪ ۲۴‬ترک دارد.

این برج دارای تزیینات و کتیبه‌ای به خط کوفی بوده که در مرمت دوره قاجاریه از بین رفته است. برج طغرل در سال ‪ ۱۳۰۱‬هجری به فرمان ناصرالدین شاه قاجار مرمت شده است. مقبره استاد محیط طباطبایی در محوطه برج طغرل قرار دارد.

علاوه بر وجود آثار تاریخی، شهرری از لحاظ اماکن مذهبی نیز قابل توجه زایران و مسافران است، ری پس از مشهد و قم سومین شهر مذهبی کشور بشمار می‌رود.

آستانه حضرت عبدالعظیم الحسنی(ع)، که مجموعه وسیع و مقدس است، محل دفن امامزده حمزه، امام زاده طاهر وامام زاده مطهر نیز می‌باشد که هرساله مورد زیارت میلیونها زایر مسلمان قرار می‌گیرد.

اولین گنبد مجموعه آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) ساخته مجدالملک اردستانی است و رواق و ایوان بنا را شاه طهماسب صفوی در سال ‪ ۹۴۴‬هجری‌قمری ایجاد کرده است، ضریح نقره آن از فتحعلی شاه قاجار و آینه کاری و نقاشی ایوان جنوبی آن ساخته میرزا آقاخان نوری می‌باشد.

کتیبه خط کوفی پیشانی اتاق مقبره از بقایای کهنترین بخش حرم می‌باشد و در این مجموعه بزرگ همچنین مشاهیر و علمای زیادی آرمیده‌اند.

مقبره امامزادگانقاسم (ع)، سید طاهر(ع)، سیداسماعیل(ع) هادی(ع)، عبدالله(ع)، ایوب(ع) و یوشع(ع)، غیبی(ع) ابراهیم و اسحاق(ع)، یعقوب(ع)، علی و قاسم(ع) مشهور به دو برادران، علی اکبر(ع)، حسین(ع)، زید(ع) ابوالحسن علی(ع) و بقاع متبرکه بی‌بی‌زبیده(س)، بی‌بی‌رقیه (س) بی‌بی هاجر(س) و بقعه جوانمرد( قصاب) نیز در شهر ری مورد توجه مردم تهران و شهرهای دیگر کشور است.

ری با دارا بودن ‪ ۱۹۸‬اثر باستانی، تاریخی و اسلامی یک مجموعه کامل از آثار پیش از تاریخ، دورانهای مختلف تاریخی و دوره اسلامی تا عصر پهلوی را در خود جای داده است.