خانه مشروطه – آذربایجان‌شرقی

خانه مشروطه، معروف‌ترین و پرافتخارترین خانه تاریخی شهر تبریز است. این خانه در اوج انقلاب مشروطه محل تصمیم‌گیری‌های سرنوشت ساز سران مشروطه بوده است.

این خانه در ضلع غربی بازار تبریز و در محلی به نام راسته کوچه روبروی مسجد جامع این شهر قرار دارد. خانه مشروطه به سبک معماری دورهٔ قاجار و توسط حاج ولی معمار معمار تبریزی، در سال ۱۲۴۷ ساخته شده است.

این بنا با ۱۳۰۰ متر مربع مساحت، در ۲ طبقه ساخته شده‌است. از ویژگی‌های منحصر به فرد خانهٔ مشروطه می‌توان به پنجره‌های ارسی، درب‌های منب‌کاری‌شده، غلام‌گردش، کلاه‌فرهنگی و نورگیر اشاره کرد.

تمام پنجره‌های بیرونی خانه ارسی‌های تمام قدی هستند که با رنگ‌های سرخ و سبز و سفیدشان پرچم ۳ رنگ این خاک و دیار را به اذهان متبادر می‌کنند. بازی نور و رنگ از درون خانه دیدنی‌تر است.

خانه مشروطه در اصل متعلق به حاج مهدی کوزه کنانی از فعالان مشروطه در تبریز بوده که در اختیار مشروطه چیان قرار می‌گرفت.

بزرگان مشروطه پس از به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه، در خانهٔ مشروطه جمع شده و به همفکری می‌پرداختند. همچنین این مکان مرکز فرماندهی مجاهدان در طی محاصرهٔ ۱۱ ماههٔ تبریز و نیز مرکز تصمیم‌گیری برای پایین‌آوردن پرچم‌های تسلیم در برابر شاه قاجار بوده‌است.

در این خانه عکس‌ها، مجسمه‌ها و اشیایی که مورد استفاده قرار می‌گرفت به نمایش گذاشته شده است. از مهم‌ترین آثار تاریخی این موزه می‌توان به سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه و دیگر مدارک مرتبط با انقلاب مشروطه و همچنین مجسمه و عکس‌های آن دوران اشاره کرد.

مجسمه‌هایی از حسین خان باغبان، حاج علی دواچی، ثقه الاسلام تبریزی، حاج علی ختایی، هوارد، کربلایی علی موسیو، شیخ علی اصغر لیلاوایی، آخوند خراسانی، علی اکبر دهخدا و زینب پاشا (تنها زن در صفوف مشروطه خواهان) به همراه مهرهای مختلف گروه‌های انقلابی.

عکس‌هایی از مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و دسته‌های مخالف مشروطه، دستگاه چاپ ژلاتینی (پلی کپی دستی) جهت تکثیر شب نامه‌های دوره مشروطه، تصویر اسناد تاریخی مربوط به انقلاب مشروطیت و فرمان مشروطیت را نیز می‌توان در همین خانه دید.

از گران‌بهاترین اشیای این خانه یکی هم اسلحه کمری ستارخان است که یک قبضه تپانچه ماوزر ۱۰ تیر روسی است، به همراه غلاف چرمی آن که توسط یدالله خان سردارملی پسر ستارخان به گنجینه مشروطیت اهدا شده است.

خانه مشروطه به خاطر اهمیت تاریخی در سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۱۷۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.