بند قیصر – خوزستان

بند قیصر یا پل شادروان شوشتر با قدمت دوره ساسانی در کنار پل جدید شهرستان شوشتر در استان خوزستان قرار دارد.

در دانشنامه جهان اسلام، درباره بند قیصر آمده است:

• پل‌بند والرین یا بند قیصر در شوشتر را سربازان و مهندسان رومی که در ۲۶۰ میلادی همراه امپراتور روم والریانوس به اسارت شاپور اول درآمده بودند، بنا کردند.

همچنین در دایرهالمعارف مصاحب، آمده است:

• بند قیصر، بندی که در قرن ۳ میلادی به امر شاپور اوّل ساسانی در شوشتر رود کارون ساخته شده است. گویند رومیانی که در جنگ با ایران اسیر شده بودند در ساختن این بند به کار گرفته شدند و به همین مناسبت بند قیصر خوانده شده است.

در فرهنگ معین نیز آمده است:

• … سدی است که در زمان شاپور اول ساسانی و به امر او پس از اسارت قیصر روم توسط برانوش، مهندس رومی در نزدیک شوشتر ساخته شد. این سد ۱۵۰۰ قدم طول داشت و هنوز هم برای برگرداندن آب کارون به مزارع به کار می‌رود. بند قیصر، سدی است که به امر شاپور اول ساسانی به دست رومیان و توسط مهندس رومی به نام برانوش (بزانوش، اورانوش) در شوشتر (کنار پل شوشتر) ساخته شد. ترتیب ساختن این سد چنین بود که همۀ آب رودخانه را به شعبه‌ای که از آن خارج کرده بودند برگردانیده‌اند و معروف به آب گرگر است که هنوز موجود می‌باشد. کف رودخانه را با سنگ‌های بسیار محکم فرش کرده‌اند. خود سد از سنگ‌های بزرگ سماقی که همۀ آنها را به‌هم پیوند داده‌اند ترکیب یافته است که با چشمه‌ها و دریچه‌های مربوط برای اجرای آبیاری اراضی مجاور بسیار مناسب است. پل شوشتر روی این سد قرار دارد.

برخی بر این باورند که پل شادروان شوشتر قدیمی‌ترین پل جهان می‌باشد که دارای ۴۴ دهنه بوده است و برخی نیز گفته‌اند ۴۸ دهنه داشته است.

پل شادروان زمانی یکی از بناهای مشهور ایران بود ولی امروزه خرابه ای از آن باقی مانده است. روایات مربوط به این پل معمولا تکراری و نقل از منبع پیشین است. آنها ساخت پل را به زمان شاپور اول ساسانی می‌دانند که والریان رومی را پس از اسارت وادار به ساخت این پل و سد شادروان نمود ولی استناد همه آنها به روایات محلی می‌باشد.

کلمان هوار در کتاب ایران و تمدن ایرانی آورده است: پل شوشتر از روی شادروانی می‌گذشت و بنا به روایات مهندسان رومی آن را ساخته بودند.

فردوسی نیز در ضمن سرودن شعری مربوط به این پل نام سازنده آن را برانوش آورده و پس از ساختن آن به روم برگشته است.

البته در قرن هشتم که ابن بطوطه به شوشتر رفته این پل قابل استفاده نبوده، چرا که وی می‌گوید : عمق رودخانه زیاد است و محاذی دروازه دسبول، مانند بغداد و حله جسری از کشتی‌های کوچک درست کرده‌اند.

مولف تذکره شوشتر تجدید بنای آن را به وسیله فتحعلی‌خان از حاکمان اواخر صفویه می‌داند.

این پل بارها مرمت شده است تا اینکه در سال ۱۳۰۳ قمری سیلاب برای چندمین بار آن را شکست و دیگر تعمیری در آن انجام نشد و دائما در حال ویرانی بیشتر شد.

پل معروف به بند قیصر در سال ۱۳۱۰ با شماره ۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.