تخت جمشید، خاستگاه تمدن ایران

این بنای کهن که در فهرست آثار و میراث فرهنگی بین‌المللی به ثبت رسیده و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و همچنین یونسکو بر آن نظارت دارند، هر سال پذیرای هزاران نفر از دوستداران میراث کهن ایرانی ، میهمانان و علاقه مندان به تاریخ و تمدن پارسی است.

بر اساس آمارهای موجود تخت جمشید بعد از آرامگاه حافظ در شیراز دومین مکان تاریخی است که گردشگران و میهمانان در تعطیلات نوروزی از آن دیدن می‌کنند.

مجموعه تاریخی تخت جمشید مشتمل بر کاخ‌هایی است که در دوره پادشاهان ایران باستان بنا نهاده شده و هر کدام از شاهان قسمتی از آن را بنا کرده‌اند و سرانجام این بارگاه با عظمت به دست اسکندر مقدونی به آتش کشیده شد و از بین رفت، اما عظمت و شکوه آن همچنان ماندگار است.

تاریخ بنای تخت جمشید به ‎ ۵۱۲سال قبل از میلاد مسیح باز می‌گردد و بر اساس آنچه در متون تاریخی آمده ، ساخت این مجموعه تاریخی کهن ‎ ۱۵۰سال بطول انجامیده است .

بنای تخت جمشید را اعراب شهر پارسه و یونانیان پرسپولیس می‌نامند و اکنون نیز بسیاری از گردشگران که به دیدن تخت جمشید می‌شتابند آن را به نام پارسه یا پرسپولیس می‌خوانند.

داریوش اول در سال ‎ ۵۱۸قبل از میلاد بنای تخت جمشید را آغاز کرد و تالار آپادانا و کاخ تچر را بنیان نهاد، این دو کاخ که هنوز قسمت‌هایی از آن بر جا مانده است، زیباترین بخش سنگی مجموعه تخت جمشید است که بیننده را مسحور عظمت و شکوه خود می‌کند.

پس از داریوش، خشایارشاه پسرش تالار هدیش را در مجموعه کهن تخت جمشید بنا نهاد و طرح تالار بزرگ صد ستون نیز در زمان همین شاه ایرانی بنیان گذاشته شد.

اردشیر اول دیگر شاه ایرانی تالار صد ستون را تکمیل ساخت که از آن برای پذیرایی از میهمانان و اقوام و ملل مختلف که به تخت جمشید می‌آمدند استفاده می‌شده است.

کاخ صد ستون بزرگترین کاخ و مجموعه سنگی تخت جمشید است که در زمان داریوش اول ساخته شده است.

کاخ آپادانا نیز که محل برگزاری جشن‌های نوروزی بوده با زیورآلات گرانبها و طلا آذین‌بندی شده بود که در تهاجم اسکندر همه این جواهرات به یغما رفت و اکنون بخشهایی از این جواهرات در موزه ملی نگهداری می‌شود.

کاخ آپادانا در محدوده‌ای که ‎ ۳۶ستون دارد ساخته شده و ارتفاع هر ستون به حدود ‎ ۱۸متر می‌رسد.

تالار شورا هم از بناهای زیبای تخت جمشید است که از آن به عنوان تالار آیینه نیز نام برده‌اند، دیوارهای صاف و صیقلی این تالار از ویژگی‌های شگرف آن است که بیننده را متوجه عظمت و شکوه خود می‌سازد.

برخی انگیزه اسکندر مقدونی از ویران‌سازی تخت جمشید را کینه توزی او نسبت به ایرانیان و تلافی ویرانی شهر آتن به دست خشایارشاه می‌دانند و برخی نیز به آتش کشیدن تخت جمشید را یک پدیده تصادفی و اتفاقی برمی‌شمرند.

آسیب‌هایی که به تخت جمشید وارد شده تنها به زمان آتش سوزی آن محدود نمی‌شود این بنای کهن در دوران‌های بعد و حتی زمان‌های اخیر نیز آسیب‌های فراوان دیده است.

از جمله نکات قابل توجه در ساخت تخت جمشید آن است که همه کسانی که در احداث این بنای سنگی فعالیت می‌کرده‌اند حقوق و دستمزد دریافت می‌کردند، با کشف بیش از ‎ ۴۰هزار لوح گلی که به عنوان اسناد تاریخی ساخت تخت جمشید از آن یاد می‌شود، معلوم شد سازندگان تخت جمشید اعم از کارگران و استادکاران و معماران همگی مزد دریافت کرده‌اند.

این الواح گلی که در نوع خود نوعی اسناد حسابداری به شمار می‌آیند فرضیه ساخت تخت جمشید با استفاده از بیگاری رعایا و کارگران یا آنچه در مورد اهرام مصر گفته می‌شود را نقض کرد و معلوم شد همه کسانیکه در بنای تخت جمشید نقش داشته‌اند از روی رغبت و با دریافت مزد کار کرده‌اند.

علاوه بر کارگران و معماران ایرانی کارگران مصری ، یونانی ، عیلامی و کارگرانی از سایر ملل نیز در تخت جمشید کار کرده‌اند، از این رو معماری تخت جمشید نیز نوعی معماری آمیخته با هنر معماری مصر ، یونان و معماری سایر ملت هاست که روح ایرانی و پارسی درآن دمیده شده است.

این موضوع نشانگر آن است که تخت جمشید علاوه بر اینکه جایگاه تمدن ایرانی و پارسی و آشتی‌دهنده ملت‌ها و اقوام بوده است، خاستگاه عدالت و دادگری نیز بوده و هر کس می‌توانسته دراین مکان به دادخواهی بپردازد.

برخی از زنان و دختران نیز که در ساخت بنای تخت جمشید مشارکت کرده‌اند گندم ، گوشت و سایر غلات و اجناس به عنوان دستمزد دریافت کرده‌اند ، از این رو پرداخت دستمزد فقط شامل مردان نمی‌شده و زنان نیز در ساخت این بنای کهن دستمزد دریافت کرده‌اند.

از جمله موارد ارزشمندی که در تخت جمشید به چشم می‌خورد و قسمت‌هایی از آن بر جا مانده است، خطوط و کتیبه‌های تخت جمشید است، این کتیبه‌ها مردم را به رعایت قانون، پرستش اهورا مزدا دعوت کرده و همه چیز را در قدرت و عظمت اهوارا مزدا دانسته است.

خیرخواهی برای مردم و ملل، دعوت به صلح و قانون مداری و توجه به حقوق شهروندی نیز از جمله مواردی است که از سنگ نوشته‌های تخت جمشید بدست می آید.

این کتیبه‌ها و الواح به زبان‌های پارسی و عیلامی نوشته شده و رد پایی از تاریخ و تمدن ملت‌های مختلف در آن دیده شده است. مجموعه تاریخی تخت جمشید که وسعت آن بالغ بر ‎ ۱۲۵هزار متر مربع است، هزاران سال در زیر خاک مدفون بوده و در سال‌های بعد قسمت‌های مهم آن از زیر خاک بیرون می‌آید.

مدفون بودن تخت جمشید این فرصت را برای این بنای کهن فراهم کرده است که دست کم قسمت‌های مختلف آن از یورش باد و باران و فرسایش و همچنین از دست یغماگران تاریخ و تمدن ایرانی و کسانی که با بی‌مبالاتی روی سنگ های تخت جمشید کنده کاری و یادگاری نوشته‌اند، مصون بماند.

برغم بی‌توجهی‌های فراوان که نسبت به تخت جمشید شده است در سالهای اخیر قدری توجه به این بنای تاریخی بیشتر شده اگر چه هنوز تخت جمشید در معرض آسیب و تخریب قراردارد.

احیای برنامه نور و صدا در تخت جمشید و روایت تاریخ ساخت این بنای کهن با نورپردازی و پخش صدا در دل تاریک شب خاطره شکوه تاریخ و تمدن پارسی را در دل بیننده و شنونده احیا می‌کند. این برنامه در شبهای مختلف در محل تخت جمشید اجرا می‌شود و به برنامه نور و صدا موسوم است.

طرح تامین روشنایی محور تخت جمشید نیز در سال گذشته به بهره برداری رسید و مسیر ‎ ۶۰کیلومتری شیراز تا تخت جمشید با این طرح روشن شد و این مجموعه تاریخی و با شکوه از ظلمت و تاریکی نجات یافت.

اگر چه برای میهمانانی که به دیدن تخت جمشید می‌آیند هنوز به طور کامل اسباب آرامش و آسایش فراهم نیست اما برخی موارد از جمله راه اندازی یک مرکز توریستی و جهانگردی در حاشیه این بنای کهن مقدماتی است که دیدار از تخت جمشید را آسان می‌کند.

در هر حال دیدار از تخت جمشید و یادآوری شکوه و عظمت تاریخی آن که بخش از تاریخ و تمدن ایرانی و پارسی است در دل هر شهروند ایرانی و دوستدار نوروز و ایران زمین موج می‌زند .

اکنون فرصتی پیش آمده است تا میهمانان و مسافران نوروزی با بازدید از بنای تاریخی و یادمان کهن تخت جمشید به عنوان سفیرانی صادق پیام غرور و عظمت تاریخی ایران زمین را به اقصی نقاط کشور ببرند.

در این میان تمهیداتی برای آسایش شهروندان و مسافران و بهینه سازی بازدید از تخت جمشید و بناهای تاریخی برای مسافران و شهروندان در نظر گرفته شده است . از جمله این تمهیدات آغاز به کار کارگروه های تخصصی نوروزی در تخت جمشید است .

مدیر اجرایی این مجموعه تاریخی گفت : فعالیت کارگروههای تخصصی نوروزی در تخت جمشید، با هدف برنامه ریزی منسجم، تهیه امکانات و تجهیزات لازم برای مسافران، آغاز می شود.

مسعود رضایی منفرد اظهار داشت : شکی نیست که مجموعه تخت جمشید به عنوان قطب گردشگری ایران محسوب می شود و باید در کنار برنامه ریزی های مناسب، در جهت رفع نیازهای گردشگران و استقبال شایسته از هموطنان، تلاش کرد.

این مقام مسئول با اشاره به فعال بودن کارگروههای تخصصی نوروزی از سال ۸۱ تا کنون، اظهار داشت، برنامه ریزی حفاظتی و مرمتی، برنامه های فرهنگی ، برنامه های تبلیغاتی و محیطی، از جمله محورهای فعالیت های کارگروههای نوروزی تخت جمشید به شمار می رود.

مدیر اجرایی تخت جمشید با اشاره به حجم بالای گردشگر در ایام نوروز در تخت جمشید، اظهار داشت: در اولین نشست این ستاد، مقرر گردید مسائل و مشکلاتی که در ایام نوروز سالهای گذشته تجربه شده، مطرح تا با تشکیل کارگروههای تخصصی در جهت رفع آنها اقدام شود.

این مقام مسئول اشاره کرد کارگروههای تخصصی شامل حفاظت و مرمت، باستان شناسی، آمار و نظرسنجی، سامان دهی و پشتیبانی، تدارکات، سیستم پیجینگ و گمشدگان، همیار میراث فرهنگی، و همچنین کارگروه روابط عمومی است که وظایف هر کدام از کارگروهها ابلاغ خواهد شد و امیدواریم با همکاری و تعامل همه جانبه، شاهد جلب رضایت بیش از پیش گردشگران و مسافران نوروزی در تخت جمشید باشیم.

وی با اشاره به فعالیت ۱۰ساله این کارگروههای تخصصی در تخت جمشید، خاطر نشان کرد سعی ما بر این است که از هم اکنون با هماهنگی هایی که با اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس انجام خواهد شد، ضمن سامان دهی کارگروههای تخصصی نوروزی، خود را برای میزبانی مسافران نوروزی آماده کنیم.

دبیر ستاد دائمی تسهیلات سفر استان فارس و مدیر کل میراث فرهنگی این استان هم گفت: امسال تمهیدات مناسبی برای تشدید و گسترش و تعمیق فعالیت‌های نظارتی و کنترلی براماکن مختلف گردشگری اعم از اقامتی، سیاحتی و تاریخی و فرهنگی در سطح فارس اندیشیده شده است.

فریدون فعالی افزود: امسال تیمی متشکل از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی فارس بر فعالیت ها وبرنامه ها نظارت می کنند. وی ادامه داد: سعی شده درنوروز امسال تا با نظارت منسجم ودقیق بر اماکن وموسسات خدماتی وبرخورد با متخلفین زمینه آسودگی مسافران را فراهم کنیم.

فعالی تاکید کرد: در صورت گزارش مستند و مشاهده هرگونه تخلف در خدمات ارائه شده توسط بخش‌های دولتی یا خصوصی، با همکاری ستاد تنظیم بازار اقدامات قانونی بدون هیچ اغماضی اعمال خواهد شد.

امید است مسافران و میهمانانی که به دیدار از بزرگترین مجموعه سنگی جهان و کهن ترین سازه تاریخی ایران زمین در تخت جمشید می پردازند با رعایت شان و جایگاه این بنای تاریخی نسبت به رعایت آموزه های فرهنگی در این یادمان فرهنگی نیز همت دوچندان بگمارند.

منبع: شبکه ساختمان ایران