برج‌های دو گانه خرقان بنایی از سلجوقیان

برج های دو گانه خرقان در شهرستان آوج از دیدنی های تاریخی استان قزوین است به طوری که ترکیب و تنظیم طرح های مختلف در این دو بنا که به سی نقش بالغ می شود و اوج هنر آجر کاری به شمارمی آید هرساله گردشگران و مسافران زیادی را به سوی خود جذب می کند.

یکی از این بناها که از دوران سلجوقی باقی مانده و در واقع آرامگاه بزرگان آن دوره است برجهای دو گانه خرقان است که در این گزارش با این اثر بیشتر آشنا می شویم.

در کنار روستای حصار در ۳۰ کیلومتری شهر آبگرم آرامگاه دو تن از بزرگان دوره سلجوقی” ابوسعید بیجار پسرسعد و ابومنصور ایلتای پسر تکین” قرار دارد که به صورت دو برج شکوهمند آجری با فاصله ۲۹ متر از یکدیگر خود نمایی می کند.

برج شرقی به ارتفاع تقریبی ۱۵ متر و قطر ۱۱ متر با طرحی هشت ضلعی و ستون های مدور در هر گوشه بر پایه ای از سنگ بنا شده است.

ضخامت دیواره های برج به ۶۰ سانتی متر می رسد که بر روی آجرهای ساده زیرین، پوششی تزئینی از آجر با ضخامت ۲۱ سانتی متر به کار رفته است.

دو پلکان مارپیچ که در ستون های مدور واقع در گوشه ها تعبیه شده با ۲۲ پله به غلام گردشی مابین دو پوش گنبد می پیوندد.

ساقه گنبد نواری پهن از نقوش تزئینی آجری با طرح های مختلف هندسی در بالای هر ضلع دارد و زیر آن کتیبه ای باریک به خط کوفی آیاتی از سوره ۵۹ قرآن کریم را در خود پذیرفته است.

در هر یک از اضلاع هشت گانه برج، دو ستونچه مدور تزئینی چسبیده به ستون های مدور بزرگ هشت گوشه است که از پائین تا نیمی از ارتفاع اضلاع هشت گانه امتداد یافته و سپس قوس تیزه داری بر روی آنها برپا شده است.

قاب سازی های تزئینی داخل طاق نماهای اضلاع هشت گانه هر یک دارای طرح و نقش خاصی هستند که هیچ کدام با دیگری یکسان نیست.

همچنین ضلع سردر ورودی برج، تزئین بیشتری از جمله دو خط کتیبه در بردارد.

داخل بقعه نیز به صورت هشت ضلعی است که در وسط هر ضلع آن طاق نمایی با قوس تیزه دار برپا گشته و دور تا دور کف بقعه بقایای سکویی به ارتفاع ۳۰ سانتیمتر دیده می شود.

بروی دیوارها و قسمت کاربندی و زیر گنبد داخلی آثار ارزنده ای از دیوار نگاره های دوره سلجوقی مانند طاووس، ستاره های شش پر و هشت پر، گل و بوته، پرنده و درخت انار به شیوه استلیزه وجود دارد که در نوع خود کم سابقه و حائز اهمیت بسیار است.

این برج در سال ۴۶۰ هجری قمری ساخته شده و نخستین بنا با گنبد دو پوش غیر مخروطی در معماری اسلامی است.

بنای برج غربی که در سال ۴۸۶ هجری قمری به پایان رسیده از نظر طرح و نقشه همانند برج قدیمی تراست، با این تفاوت که یک پلکان مارپیچ دارد و ضمن رعایت ابعاد برج قبلی حدود ۵۵ سانتی متر از ارتفاع بیشتری برخوردار است و کشیده تر به نظر می رسد.
ترکیب و تنظیم طرح های مختلف در این دو بنا که به سی نقش بالغ می شود و اوج هنر آجر کاری به شمارمی آید همانند هنری که در طرح ریزی متناسب هیئت کلی بنا به کار رفته قابل ستایش است.

این دو برج در زلزله ویرانگر اول تیر ماه ۸۱ آوج به شدت آسیب دید که بازسازی آن توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قزوین به پایان رسیده است.

منبع:شبکه ساختمان ایران