گنبد مدور آذربایجان شرقی

گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنج‌گانه مراغه است

این گنبد از برج‌های مراغه است که دارای پلانی مدور شامل دو طبقه سردابه و نمازگاه است که در سال ۵۶۲ قمری با استفاده از مصالح سنگ‌های آهکی و حجاری شده و آجرهای خشتی و ساروج ساخته شده است.

این گنبد از بناهای ساخته‌شده در دورهٔ سلجوقی در شهر مراغه است که از آن چیزی بر جای نمانده و مزاری کاملا ناشناخته است.

ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می‌دهد.

در لغتنامه دهخدا مدور این طور معنی شده است: گنبد مدور {گُم ْ ب َ دِ م ُ دَوْ وَ} (ترکیب وصفی ، اِ مرکب ) کنایه از آسمان است.

بنا که از آجر ساخته شده، به سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد، نهاده شده است.

سردر ورودی گنبد مدور دارای قاب و تاقی هلالی‌شکل بوده که درگاه را احاطه کرده و در بالا و زیر تاق هلالی، کتیبه‌ای به‌خط کوفی با نقوش پیچیده‌ای از آجر و کاشی‌های فیروزه‌ای به‌چشم می‌خورد.

این بنا برجی است مدوری‌شکل با ظاهری ساده که با گنبدی دوپوش پوشیده شده‌ بود؛ ولی از گنبد و سقف آن در اثر مرور زمان چیزی برجای نمانده‌است. برای جلوگیری از خرابی بنا، سقف پوششی با شیروانی روی آن احداث نموده‌اند.

معماری‌ این‌ گنبد نیز بسیار جالب‌ توجه‌ است‌. مصالح‌ آن‌ آجر و ملاط‌ و بیشتر به‌ برج‌ دیده‌بانی‌ شبیه‌ است‌.

بنا ظاهری‌ ساده‌ دارد و نظیر نوعی‌ برج‌ دفاعی‌ است‌ که‌ فاقد تزئینات‌ می‌باشد. فقط‌ درب‌ ورودی‌آن‌ با نقوشی‌ مشابه‌ نمای‌ اصلی‌ گنبد سرخ‌ آذین‌ شده‌ است‌.

در فاصله ده متری گنبد مدور، برج ده ضلعی بسیار زیبایی خودنمایی می‌کند که به گنبد کبود یا مقبره مادر هلاکو معروف است.