صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی

در طول تاریخ ایرانیان هم چون مردمان سایر نقاط جهان همیشه مکان زندگی خود را با توجه خاص به شرایط اقلیمی، جغرافیایی و امنیتی انتخاب می‌کردند از این رو در سراسر سرزمین پهناور ایران هرکجا چشم اندازی با ارزش از نظر فرهنگی، تاریخی یا طبیعی وجود دارد، بی شک می‌توان بنایی با ارزش جهت احیاء، باززنده سازی و استفاده در راستای اهداف جلب توریسم نیز یافت. صندوق احیاء ، مجری احیاء و بهره‌برداری از اماکن تاریخی – فرهنگی در ایران ( به استناد بند “ز” ماده (۱۱۴) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران – اساسنامه مصوب هیات وزیران) ، اقدام به معرفی ابنیه تاریخی – فرهنگی قابل احیاء در محورهای گردشگری کشور می‌نماید. در این راستا ابنیه با قدمت تاریخی ۱۰۰ تا ۴۰۰ سال، به کاربری‌های مختلف مرتبط با صنعت گردشگری اختصاص داده می‌شود. از جمله این کاربری‌ها هتل، مجموعه‌های پذیرایی تاریخی و مجموعه‌های تاریخی بین‌راهی اقامتی پذیرایی می‌باشد عمده خدمت رسانی در این مجموعه‌ها بر محور فرهنگ ، آداب و سنن مناطق مختلف ایران بوده که در جهت ارائه تجربه‌ هایی منحصر به‌فرد برای گردشگر گام بر می‌دارد.

در فاز اول، صندوق احیاء در نظر دارد «زنجیره پردیس» مشتمل بر بیش از یکصد وچهل بنای تاریخی در محورهای اصلی کشور را جهت ساماندهی، مرمت ، احیاء و بهره برداری مناسب از آن- مطابق با استانداردهای بین المللی- برای مشارکت با بخش خصوصی، معرفی نماید .

ماده ۱۱۴ قانون برنامه چهارم توسعه :

دولت موظف است، به منظور اهتمام ملّی در شناسایی ، حفاظت ، پژوهش ، مرمت ، احیاء ، بهره‌برداری و معرفی میراث فرهنگی کشور و ارتقای توان گردشگری، تولید ثروت ، اشتغالزایی و مبادلات فرهنگی در کشور اقدامات زیر را در طول برنامه چهارم به انجام رساند:

الف: تهیه و اجرای طرح های مربوط به «حمایت از مالکین» ……….

ب: ایجاد و توسعه موزه‌های پژوهشی – تخصصی وابسته …………

ج: شناسایی و مستندسازی آثار تاریخی – فرهنگی ………….

د: ایجاد و تجهیز پایگاه‌های میراث فرهنگی …………..

هـ: شناسایی و حمایت از آثار فرهنگی تاریخی …………

و: به منظور جلب مشارکت بخش خصوصی و تعاونی …………..

ز: به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اجازه داده می‌شود به منظور اعطای مجوز کاربری و بهره‌برداری مناسب از بناها و اماکن تاریخی قابل احیاء با هدف سرمایه‌گذاری بخش خصوصی داخلی و خارجی صندوق احیاء و بهره‌برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی را ایجاد نماید. بناها و اماکن تاریخی قابل احیاء به استثنای نفایس (املاک و اموال) ملی به تشخیص سازمان مذکور ، از شمول ماده (۱۱۵) قانون محاسبات عمومی کشور مصوب یکم مهر ماه ۱۳۶۶ خارج است.

اساسنامه این صندوق به پیشنهاد سازمان فوق به تصویب هیات وزیران رسید.

مصوبه هیات وزیران :

هیات وزیران در جلسه های مورخ ۱۲ / ۴ / ۸۴ و ۲۳ / ۵ / ۸۴ بنا به پیشنهاد سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و به استناد بند “ز” ماده ۱۱۴ قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ( مصوب سال ۱۳۸۳ ) اساسنامه صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی را تصویب نمود .

اساسنامه :

صندوق احیاء و بهره برداری از بناها و اماکن تاریخی و فرهنگی که به صورت مختصر صندوق نامیده می شود ، موسسه ای غیرانتفاعی و وابسته به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است .

صندوق احیاء به صورت هیات امنایی ( ۷ نفره ) و هیات مدیره ( ۵ نفره ) رهبری می شود .

اعضای هیات امناء :

۱- ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ( رئیس هیات امناء )

۲-وزیر مسکن و شهر سازی یا نماینده ایشان

۳-وزیر امور اقتصاد و دارایی یا نماینده ایشان

۴-رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور یا نماینده ایشان

۵-سه نفرکارشناس خبره و با سابقه در امر مرمت و احیاء آثار تاریخی و امور اقتصادی با پیشنهاد رئیس سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری با تصویب شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری .

وظایف و اختیارات

الف- تشویق، هدایت و حمایت از فعالیت های قانونی سرمایه گذاران.

ب- تعیین کاربری و اعطای مجوز بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی کشور۰

پ- حمایت از اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط با احیاء بناها و اماکن تاریخی جهت توسعه ظرفیت های فنی و مهندسی در این زمینه.

ت- اعطای تسهیلات حمایتی به بهره برداران.

ث- انجام سایر امور مرتبط با توسعه و تقویت احیاء و بهره برداری اماکن تاریخی با رعایت قوانین و مقررات مربوط .

هویت صندوق احیاء

الف- مؤسسه ای است دولتی (به نوعی حلقه واسط بخش خصوصی و دولتی)

ب – تفکر مرمت برای احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی

آرمان و رسالت صندوق احیاء:

– حفاظت پایدار از ابنیه تاریخی فرهنگی به واسطه تعیین کاربری و بهره‌برداری.

– ارتقاء گردشگریِ فرهنگی و تاریخی بر مبنای پتانسیل های فرهنگی وتاریخی کشور

– اشاعه و توسعه مرمت و احیاء توسط بخش خصوصی و ارتقای توانمندی و تخصصی در این زمینه (در طیف وسیعی از کاربری هایی که در عین حفاظت از بنا، قابلیت بهره برداری اقتصادی به بنا می دهند).

خط مشی و استراتژی صندوق احیاء

حرکت – با نگرش اقتصادی- بر محور حفاظت و بهره برداری پایدار از ابنیه تاریخی و فرهنگی با مشارکت بخش خصوصی

طرح و برنامه صندوق احیاء

– ارتقاء شناخت و تفکر حفاظت (الگو‌یابی و الگو‌سازی)

– شناسایی ابنیه تاریخی و فرهنگی قابل احیاء (دامنه فعالیت)

– تعیین کاربری ابنیه تاریخی و فرهنگی برپایه شأن و ظرفیت بنا و امکان‌سنجی اقتصادی

– معرفی، ایجاد فضای مناسب در نحوه مشارکت و بهره برداری در جهت جذب بخش خصوصی و واگذاری ابنیه .

– تقویت توان نظارت حاکمیتی در مرمت و ساماندهی، نگهداری و بهره‌برداری پایدار از ابنیه تاریخی فرهنگی

شناسایی بناهای تاریخی قابل احیاء و احراز مصوبه کمیته نفایس:

● مرحله اول

– توسط سازمان استان ها

تدوین شاخص ها، تنظیم و ارایه چک لیست های شناسایی ابنیه قابل احیاء به استانها

– پیشنهاد بخش خصوصی

دریافت هرگونه پیشنهاد بخش خصوصی و هدایت آن

– مشاورین صندوق

آغاز مطالعات شناسایی ابنیه تاریخی و فرهنگیِ قابل احیاء با اولویت کاروانسراها

● مرحله دوم

– اولویت بندی بر اساس معیارهای تدوین شده و تهیه مدارک ثبتی ابنیه

– ارائه به کمیته تشخیص نفایس آثار غیر منقول

معرفی عام بناهای شناسایی شده، ارائه بانک اطلاعاتی بناها ، (SITE) تبلیغات:

● تهیه بانک اطلاعاتی

● راه اندازی web site

● تهیه بروشور، کاتالوگ، تیزر تبلیغاتی و … با هدف معرفی عام صندوق و ابنیه شناسایی شده (داخل و خارج از کشور)

● دریافت پیشنهادات موردی سرمایه گذاری و اقدام ویژه

– دسته بندی و اولویت بندی، تکمیل اطلاعات، تعیین کاربری و واگذاری به صندوق احیاء و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی:

● اولویت بندی ابنیه شناسایی شده، بر اساس پیشنهادات سرمایه گذاری و معیارهای فنی و اقتصادی

● تهیه و تکمیل اطلاعات پایه با هدف تعیین کاربری و اعطای کاربری مناسب

● واگذاری ابنیه گزینش شده از سازمان به صندوق احیاء

تکمیل اطلاعات فنی- اقتصادی:

● تدوین خط مشی کلان واگذاری (براساس محورها و مناطق گردشگری، استان ها و …).

● تهیه طرح و برنامه عملیات مرمت و حفاظت، در صورت نیاز مجموعه به مرمت و ساماندهی .

– تهیه بانک اطلاعات مشاوران و پیمانکاران دارای صلاحیت در این امور .

● تدوین گزارش های توجیه اقتصادی.

● تهیه ضوابط نگهداری بنا در زمان بهره برداری با عنایت به نوع کاربری تعیین شده

و با هدف بهره برداری پایدار.

● تهیه ضوابط بهره برداری با دیدگاه ارایه خدمات مناسب گردشگری و در شأن بنای تاریخی و منطقه .

نظارت مستمر بر نگهداری و بهره برداری:

● تهیه گزارش های بازرسی ادواری توسط بهره بردار و ارایه به دستگاه نظارت

● اعمال برنامه و نظام بهره برداری مناسب و پایدار از ابنیه تاریخی و فرهنگی احیاء شده.

● تنظیم برنامه زمان بندی انجام نظارت ادواری با عنایت به شرایط و ویژگی های اختصاصی هر بنا (اجرای نظارت)

برنامه های بلند مدت:

● تعیین استراتژی، برنامه ریزی و اقدام در خصوص برگزاری جلسات، کنفرانس ها و همایش های مرتبط با فعالیت صندوق.

● شناسایی بانک های اطلاعاتی، سرمایه گذاری، شرکت های بین المللی و داخلی مرتبط با هر گونه فعالیت اقتصادی صندوق و برقراری تعامل و ارتباط لازم با ایشان .

● تعیین اولویت های پژوهشی (زمینه ها و بسترهای موجود برای فعالیت).

● برنامه ریزی، هماهنگی و هدایت فعالیت پژوهشی با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی.

● برقراری تعامل با سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور در خصوص چگونگی گزینش و احراز صلاحیت مشاوران و پیمانکاران مرتبط با سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری.

منبع: صندوق احیا و بهره برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی