شهر باهویت

«ژان بودریار» در کتاب «آمریکا» دست به مقایسه جالبی میان شهرهای اروپایی و نیویورک می‌زند. معتقد است شهرهای عمده اروپایی بار معنایی بسیاری دارند، در حالی که نیویورک و جلوه‌های شهری آن از هرگونه معنا تهی به نظر می‌رسد. «خسرو خورشیدی» از طراحان صحنه و معماران داخلی بنام نیز شهرهایی چون رم، پاریس و لندن را همچون موزه‌هایی می‌داند که هنوز هویت تاریخی خود را حفظ کرده‌اند. در این میان، جایگاه ابرشهری چون تهران کجاست و این شهر را در کدام رده می‌توان دسته‌بندی کرد؟

بسیاری معتقدند با آغاز حکومت پهلوی ـ بخصوص پهلوی دوم ـ در ایران، شاکله اصیل و ناب معماری ایرانی و منظر مناسب شهری از بین رفت. تلاشی که در اواخر دوره قاجار برای احیای این معماری صورت گرفته بود و نزدیک بود به نتایج پرباری برسد اسیر نوعی انگاره شد که اتفاقاً از سمت معماری و شهرسازی بی‌هویت بین‌المللی آمده بود؛ نوعی معماری که از بطن مکتب معماری شیکاگو و بعدتر، تجربه‌گردی‌های کسانی چون «لوکوبوزیه» بوجود آمده بود، در حالی که این شیوه معماری و شهرسازی در بسیاری از نقاط دنیا ـ همچون هند ـ نتایجی وارونه و نامطلوب به جای گذاشته بود. بدین‌ترتیب، بلایی بر سر معماری تهران آمد که نتیجه‌اش شهری فاقد هویت و معنا بود. با این حال، مدتی است شهرداری تهران طرحی را تصویب و اجرا کرده است. صرف نظر از جزئیات این طرح، تمامی ابنیه‌ای که از این پس ساخته می‌شوند باید از نظر نما با ساختمان‌های مجاور خود هماهنگی داشته باشند. در غیر این صورت پایان کار این ساختمان‌ها صادر نخواهد شد. این طرح از ۲ منظر قابل توجه و بررسی است:

ـ در همه شهرهای تاریخی شهرداری‌ها توجه عمده‌ای به نمای بناها از خود نشان می‌دهند و به ساخت و سازها بسیار حساسند. در این‌گونه شهرها نمای بناها، بدون تعارف، به شهرداری و قوانین سفت و سخت آن تعلق دارد. بدین‌ترتیب، هرگونه نوسازی یا بازسازی باید بر مبنای آنچه بوده است صورت گیرد. در این شرایط، داخل بنا به شهروندان و سلایق آنها و خارج آن به تاریخ و هویت اصیل شعر تعلق دارد. در این‌گونه شهرها مناطقی نیز برای طرح‌های امروزین معماری اختصاص می‌یابد. این در حالی است که تاکنون شهرداری تهران توجه خاصی به نماهای شهری از خود نشان داده است و این طرح می‌تواند سرآغاز هویت‌بخشی به شهری چون تهران باشد.

در این طرح، به هماهنگی بناهای مجاور توجه شده است. این در حالی است که می‌توان روی طرح‌هایی مبتنی بر معماری ایرانی همواره با مواد و مصالح بومی نیز تأکید کرد و تسهیلات ویژه‌ای برای کسانی که از این امر تبعیت می‌کنند در نظر گرفت. ضمن آنکه شهرداری می‌تواند با مشاوره‌های تخصصی راه را برای گسترش معماری ایرانی در بطن شهر بگشاید. تنها کافی است نگاهی به بازسازی یکی از مجموعه بناهای واقع در خیابان منوچهری بیندازیم تا راز معماری ایرانی و سهولت انجام گرفتن این مهم بیش از پیش آشکار شود. بی‌تردید، معماری ایرانی چنان قدرت و زیبایی‌ای دارد که در ترکیب آن با مؤلفه‌های مدرن می‌تواند شهری زیبا و جذاب بوجود آورد.

توسط : پیام فروتن