چرا بازار تبریز جایزه‌ی معماری گرفت؟

داور دوره‌ی پیشین جایزه‌ی «آقاخان» گفت: انتخاب بازار تاریخی تبریز به‌عنوان یکی از برگزیدگان این جایزه‌ در سال ۲۰۱۳ میلادی، به‌دلیل بومی و محلی بودن پروژه‌ی مرمت این بازار بود و این‌که مردم تبریز خودشان این پروژه را اجرا کردند.

بازار تاریخی تبریز که بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده‌ی جهان و نخستین بازار ثبت‌شده در فهرست آثار جهانی است، در کنار چهار اثر دیگر از کشورهای مراکش، فلسطین، سودان و اتریش توانست این جایزه‌ی معماری را کسب کند. پس از آن‌که دو روز پیش، بازار تبریز به‌عنوان یکی از برگزیدگان معرفی شد، محمد بهشتی – معمار و مشاور ارشد رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری – جایزه‌ی ۲۰۰هزار دلاری آن را در لیسبون – پایتخت پرتغال – گرفت.
فریار جواهریان – معمار – که به‌دلیل پیشنهاد کردن پروژه‌هایی از ایران به موسسه‌ی آقاخان و همچنین حضور در میان داوران این جایزه در سال ۲۰۱۰ میلادی با این موضوع آشنایی دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: بازار تبریز به‌دلیل ثبت جهانی بودن و همچنین اجرای خوبی که تبریزی‌ها در این پروژه داشتند، امسال برگزیده شد.
او ادامه داد: معمار و دست‌اندرکاران پروژه‌ی برگزیده، این جایزه را دریافت می‌کنند و درباره‌ی بازار تبریز هم بعد از بازگشت محمد بهشتی از پرتغال، باید دید این جایزه به چه کسی یا کسانی می‌رسد.
جواهریان که سال گذشته پروژه‌ی «عودلاجان» در بازار تهران را به موسسه‌ی آقاخان پیشنهاد کرد، درباره‌ی نحوه‌ی پیشنهاد و انتخاب برگزیدگان، توضیح داد: موسسه‌ی آقاخان در هر کشور، افرادی را به‌عنوان «معرف» دارد که آن‌ها به‌شکل داوطلبانه کار می‌کنند و پروژه‌هایی را به بنیاد پیشنهاد می‌کنند. بعد از ارائه شدن نقشه‌ها، عکس‌ها و جزییات هر پروژه که بسیار پیچیده نیز است، بازرسانی از طرف موسسه‌ی مرکزی به کشورها می‌روند و پروژه‌های پیشنهادشده را بررسی و با معماران و بهره‌برداران صحبت می‌کنند تا مشخص شود که آنچه در پروژه‌ها داده شده، دقیق است یا خیر.
او بیان کرد: هدف این جایزه‌، پیشبرد معیارهای جهانی در جوامع اسلامی است، البته این هدف به این معنی نیست که پروژه‌های پیشنهادی حتما باید در کشوری مسلمان باشند، بلکه ممکن است مسجدی در اتریش یا قبرستانی در آلمان باشد، مهم این است که بهره‌بردار از آن مکان، مسلمان باشد.
وی درباره‌ی معیارها برای اعطای این جایزه نیز گفت: ملاحظات متعددی مانند شرایط محیط زیستی، اجتماعی، کیفیت کار و معماری مناسب برای تشخیص پروژه‌ی برتر درنظر گرفته می‌شوند. به‌عنوان مثال، در دوره‌های پیشین، مسجد بزرگی در بنگلادش که مدرن هم بود، انتخاب نشد چون برخی مشکلات اخلاقی پیش آمد و این جایزه تأکید دارد که معیارهای اخلاقی باید رعایت شوند یا مسجد «ابن طلوع» در قاهره مرمتی عالی داشت، اما جایزه را نگرفت، چون پیمانکار آن در زندان بود.
شبکه‌ی توسعه‌ی آقاخان (AKDN) موسسه‌ای شامل ده‌ها آژانس است که فعالیت‌های بشردوستانه در کشورهای فقیر و در حال توسعه انجام می‌دهند. این مرکز، هر سه سال یک‌بار جایزه‌ای را به یک یا چند معمار زنده در دنیا می‌دهد. اعطای این جایزه از سال ۱۹۷۷ میلادی پایه‌گذاری شده است و از نظر مالی، برترین جایزه‌ی در جهان است که ارزش آن به یک‌میلیون دلار می‌رسد.
بازار تاریخی تبریز با مساحتی حدود یک کیلومترمربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده در جهان است. بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ به‌عنوان نخستین بازار در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل شده است.