نگاهی به تجربه مدیریت زباله در دنیا

مدیریت زباله یعنی جمع آوری، انتقال، پردازش، بازیافت، نابودی یا دفن زباله های تولید شده از فعالیت های بشر با هدف کاهش تاثیر منفی آن بر سلامت انسان و حفظ زیبایی و طراوت محیط زندگی.

مدیریت زباله یعنی جمع آوری، انتقال، پردازش، بازیافت، نابودی یا دفن زباله های تولید شده از فعالیت های بشر با هدف کاهش تاثیر منفی آن بر سلامت انسان و حفظ زیبایی و طراوت محیط زندگی.
در سال های اخیر بحث شیوه انجام مراحل پایانی مدیریت زباله یعنی نابودی، بازیافت یا استفاده از شیوه های دیگر با توجه به حرکت دنیا به سمت اشباع شدن از زباله بسیار جدی تر از گذشته پیگیری می شود.

هر چند شیوه مدیریت زباله در کشورهای گوناگون با یکدیگر متفاوت است اما به طور کلی شش شیوه برخورد با زباله وجود دارد که به ترتیب از بهترین به بدترین عبارتند از پیشگیری از تولید زباله، کاهش مقدار تولید زباله، استفاده از تولیداتی که به دفعات قابل استفاده باشند، بازیافت، مصرف زباله به عنوان منبع تولید انرژی با سوزاندن آن و دفن زباله هستند.

همان طور که گفته شد شیوه برخورد با زباله در کشورها و مناطق مختلف جهان بسیار متفاوت است. به عنوان مثال در استرالیا متعارف ترین شیوه، دفن زباله خشک در محل های دفن زباله است زیرا این کشور وسیع جمعیت بسیار زیادی ندارد و سرزمین های وسیع خالی از سکنه در آن فراوان یافت می شود. اما در شرایطی کاملاً متفاوت ژاپن با وسعت نه چندان زیاد و جمعیت بسیار مجبور است از شیوه سوزاندن زباله بیش از سایر روش ها استفاده کند.

با وجود رشد تکنولوژی و حساسیت بیشتر بشر بر روی مسائل زیست محیطی دو شیوه دفن و سوزاندن زباله هنوز مهمترین روش هایی هستند که بشر در برخورد با زباله از آنها استفاده می کند. در اینجا در بررسی اجمالی به نقاط قوت و ضعف این دو شیوه می پردازیم.

● دفن زباله

دفن زباله یکی از قدیمی ترین و سنتی ترین شیوه های برخورد با پدیده زباله است که در حال حاضر نیز در بیشتر کشورهای جهان معمول ترین روش دولت ها، شهرداری ها یا سایر مسوولان مربوط برای حل مشکل زباله است. معمولاً مکان های دفن زباله در مناطق غیرقابل سکونت، معادن قدیمی یا زمین های اجاره یی مخصوص این کار ساخته می شوند. یک مکان دفن زباله که به خوبی ساخته و اداره شود می تواند شیوه یی بهداشتی و در عین حال ارزان برای حل مشکل زباله باشد. اما در صورتی که این کار با رعایت اصول همراه نباشد چنین مکانی برای محیط زیست بسیار خطرناک خواهد بود.
از خطرات یک محل دفن زباله که به خوبی ساخته یا اداره نمی شود می توان به جذب حشرات موذی اشاره کرد. معضل بزرگ دیگر چنین مکان هایی تولید سوپ ترش بسیار آلوده کننده یی است که از ورود آب باران به زباله های دفن شده به وجود می آید. این مایع آب های زیرزمینی و حتی سطح زمین را به شدت آلوده می کند. دیگر معضل یک محل دفن زباله نامناسب؛ گاز زباله دفن شده است. این گاز که در بیشتر موارد گاز متان یا دی اکسید کربن است بوی بسیار بدی تولید می کند و به پوشش گیاهی منطقه نیز صدمه وارد می کند. به علاوه این گاز به عنوان یکی از گازهای گلخانه یی به لایه ازن نیز صدمه وارد می کند.

یک محل دفن زباله مدرن با پوشش قرار دادن پلاستیک یا حفاظ دیگری در زیر زمین مانع تجمع حشرات موذی و تولید مایع آلوده کننده می شود. به علاوه در برخی از کشورهای توسعه یافته در کنار بعضی از محل های دفن زباله نیروگاه هایی ساخته شده که سوخت آنها همین گاز تولید شده از زباله است. سوزاندن این گاز و تولید انرژی الکتریسیته از آن سبزترین شیوه در برخورد با آن است.

در حال حاضر پیدا کردن زمین مناسب برای دفن زباله بسیار مشکل شده است زیرا هیچ کس دوست ندارد در نزدیکی یک محل دفن زباله زندگی کند و مخالفت ها با احداث محل های دفن زباله مقامات مسوول در کشورها را با چالش جدی روبه رو کرده است.

در این میان یک نکته جالب نیز وجود دارد؛ برخی از افراد آینده نگر پیشنهاد داده اند که زباله ها طبق مواد اولیه به کار رفته در آنها به طور جداگانه دفن شوند زیرا می توان در آینده از آنها به عنوان نوعی معدن مواد اولیه استفاده کرد. به بیان دیگر ما خود معادنی از مواد اولیه با دست خود بسازیم تا آیندگان از آن بهره ببرند.

● سوزاندن زباله

در این شیوه با حرارت دادن زباله، مایعات درون آن به گاز تبدیل می شود و در نتیجه خاکستر جامد که حجم بسیار کمتری دارد به جا می ماند.

این شیوه نیز به خاطر تولید آلودگی مورد انتقاد قرار دارد به علاوه خاکستر به جای مانده نیز خود نیاز به مکانی برای دفن دارد.

در حال حاضر شیوه مدرنی از سوزاندن زباله در برخی کشورها مورد استفاده قرار می گیرد. در این شیوه زباله در کوره های مخصوصی سوزانده می شود تا با حرارت تولید شده و چرخش توربین های بخار انرژی الکتریسیته تولید شود.

این شیوه در کشورهایی چون ژاپن بسیار معمول است. البته سوئد در ۲۰ سال اخیر در زمینه تولید انرژی الکتریسیته از زباله گوی سبقت را از سایر کشورها ربوده است. به علاوه دانمارک نیز در این زمینه روند رو به رشد خوبی را تجربه می کند.