زباله خشک؛ زباله پولساز

تهرانی‌ها همیشه رکورد‌دارند. در کلانشهر تهران با جمعیت بالای ۱۳ میلیون نفر امکان جابجا کردن انواع رکورد‌ها دور از ذهن نیست. این میزان جمعیت می‌تواند در هر شرایطی خاص باشد و بالاترین اعداد و ارقام را در هر زمینه‌ای از آن خود کند. شهروندان تهرانی سالانه ۳۰ میلیون و ۳۵۰ هزار دلار پلاستیک، ۵۵ هزار دلار پسماند غذایی آشپزخانه، ۳۵ میلیون دلار کاغذ و مقوا و ۵۰ میلیون دلار نان در مرکز دفن زباله کهریزک زیر خروارها خاک دفن می‌کنند که بازیافت آنها سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی به دنبال خواهد داشت.

حالا دیدید که چگونه این جمعیت فزاینده رکوردها را به نام تهران ثبت می‌کند؟، اگر این اعداد و ارقام را بین مناطق بیست‌و‌دوگانه شهر تهران تقسیم کنید می‌بینید که منطقه ۲۱ هم سهم عمده‌ای در تولید انواع زباله دارد. حالا تصور کنید که واژه «بازیافت» به فراموشی سپرده شود، آن وقت زمین در مدت کوتاهی تبدیل به کوهی از زباله خواهد شد.

این روزها واژه «بازیافت» برای اهالی واژه آشنایی است. بی‌تردید این واژه همه را به یاد جداسازی و تفکیک زباله‌ها هم می‌اندازد. چون بدون تفکیک زباله، بازیافت معنایی ندارد. از همان ۴ سال پیش که اداره بازیافت منطقه ۲۱ کار خود را با آموزش به اهالی منطقه آغاز کرد، واژه تفکیک زباله و بازیافت آن در ذهن اهالی ماندگار شد.

اهالی منطقه و بخصوص بانوان منطقه در کنار آموزش‌های چهره به چهره اداره بازیافت، کار تفکیک زباله‌ها را آغاز کردند و با انتشار این آموزش به دوستان، آشنایان، همسایه‌ها و… بقیه را هم با مقوله بازیافت آشنا و آنها را به امر تفکیک تشویق کردند. حالا بعد از گذشت بیش از ۴ سال، اداره بازیافت منطقه از کاهش زباله‌های تر خبر داده و این نشان‌دهنده  تفکیک زباله‌های تر و خشک در مبدأ یعنی خانه اهالی است.

دوقلوهای تر و خشک

زباله‌های تر و خشک هر یک جایگاهی در جمع‌آوری زباله و بازیافت آن دارند. زباله‌های فاسد‌شدنی و تر در تهیه کمپوست و کودهای باغبانی نقش دارند و زباله‌های خشک با وارد شدن در چرخه تولید و صنعت دوباره به مواد قابل استفاده تبدیل می‌شوند.  زباله‌های تر که در منطقه ما روزانه بطور میانگین حدود ۱۲۰ تن است از ۱۳۵۰ عدد سطل مکانیزه‌ای که در منطقه وجود دارند، جمع‌آوری می‌شوند و خودروهای جمع‌آوری مکانیزه زباله بطور ۲۴ ساعته در حال فعالیت و تخلیه این زباله‌ها هستند.

اما جمع‌آوری زباله‌های خشک اندکی متفاوت است. برای جمع‌آوری زباله‌های خشک که به آن «سیستم تلفیقی» گفته می‌شود دو روش وجود دارد. اولی ماشین‌های سیار حمل زباله‌های خشک‌اند که با ملودی مخصوصشان در روزهای معین به محله‌های منطقه می‌آیند و دومی هم کانکس‌های ثابتی هستند که در محله‌های مختلف مستقر شده‌اند. «مهرانگیز نجفی» که از کارمندان اداره بازیافت منطقه است درباره نحوه جمع‌آوری زباله‌ها می‌گوید:

«زباله‌های خشک در منطقه ۲۱ توسط کانکس‌ها و ماشین‌های مخصوص حمل زباله خشک جمع‌آوری می‌شوند. آمار امسال نشان می‌دهد که اهالی بیشتر از سال‌های گذشته، به امر تفکیک زباله تر از خشک و مقوله بازیافت اهمیت می‌دهند. دقت اهالی در زمینه تفکیک زباله مثال‌زدنی است.

کانکس‌هایی که در منطقه مستقرند در ۲ سالی که از افتتاح اولین آنها می‌گذرد با استقبال خوب و بی‌نظیر اهالی مواجه شده‌اند. دلیل آن هم می‌تواند جوایزی باشد که در قبال تحویل زباله خشک به کانکس می‌گیرند. پول نقد در ازای میزان و نوع زباله خشکی که تحویل می‌دهند، مواد شوینده، لوازم‌التحریر، بن کتاب و… از جمله این جوایز هستند.

در کنار امکانات ویژه کانکس‌ها، ماشین‌های حمل زباله خشک هم کار را برای اهالی راحت کرده و زباله‌های خشک را ـ که اغلب حجیم هستند ـ جلو در منزل اهالی تحویل می‌گیرند. به این ترتیب اهالی از رفت‌وآمد و حمل زباله‌های سنگین معافند.»

کانکس بازیافت  یا ماشین حمل زباله

ماشین‌های حمل زباله خشک هر یک در روزی خاص به محله‌ای در منطقه می‌روند و زباله‌های اهالی را جمع‌آوری می‌کنند. مثلاً روزهای دوشنبه به چیتگر می‌روند و چهارشنبه‌ها به شهرک آزادی. با نصب و استقرار کانکس‌ها در طول مدت ۲ سال در محله‌های مختلف، به مرور تبدیل به مراکزی شدند برای خرید و فروش زباله‌های خشک.

هر یک از خانواده‌های منطقه هم با توجه به موقعیتی که دارند تصمیم می‌گیرند که زباله‌ها را به ماشین‌ها یا کانکس‌ها تحویل بدهند. «امیر صاحبی» مسئول کانکس شهرک آزادی است. او درباره استقبال اهالی از کانکس بازیافت می‌گوید: «اهالی شهرک آزادی استقبال خوبی از این کانکس دارند.

در طول روز بطور متوسط ۵۰ مراجعه‌‌کننده دارد. دلیل استقبال اهالی هم این است که براساس میزان زباله‌ای که تحویل می‌دهند، پول نقد، بن کتاب، لوازم شوینده و… دریافت می‌کنند. از طرف دیگر کانکس در مکان مناسبی نصب شده و اهالی دسترسی آسانی به این مکان دارند.»‌

«مریم قربانی‌نژاد» که کیسه‌های پر از زباله خشک را در دست دارد درباره ویژگی کانکس‌ها می‌گوید: «پسر کوچک من علاقه خاصی به لوازم‌التحریر و بن کتاب دارد. به همین دلیل زباله‌ها را به کانکس بازیافت تحویل می‌دهم و در قبال آن وسایلی که پسرم دوست دارد دریافت می‌کنم.

ماشین‌های سیار به صورت رایگان زباله‌ها را تحویل می‌گیرند اما کانکس‌ها به ازای وزن و نوع زباله دریافتی، پول نقد هم می‌دهند.»  «اکبر جهان‌شیری» هم که مسئول کانکس بازیافت بلوار شاهد است درباره میزان مراجعه اهالی این‌گونه توضیح می‌دهد: «استقبال اهالی از این مکان بسیار خوب است و اهالی از تهرانسر شرقی هم به اینجا مراجعه می‌کنند.

در روز بطور میانگین ۵۰۰ کیلو زباله خشک در این کانکس جمع می‌شود و عمده آن کاغذ، پلاستیک و نان خشک است.» «عباس آقا سلطانی» در حالی که گونی بزرگی از زباله خشک را از روی موتور پایین می‌آورد می‌گوید: «ماشین‌های سیار حمل زباله در روزهای خاصی به محله‌های مختلف مراجعه می‌کنند، از طرفی زباله‌های خشک حجیم هستند و جای زیادی را اشغال می‌کنند.

خانه‌های کوچک آپارتمان‌ها هم جایی برای نگهداری این حجم از زباله را ندارند و ممکن است ماشین‌ها هم با تأخیر بیایند و زباله‌ها را ببرند. به همین دلیل کانکس‌ها گزینه بهتر و دائمی هستند و هر روز که بخواهی می‌توانی به آن مراجعه کنی. البته در دسترس بودن کانکس و میزان حجم زباله را هم باید در نظر گرفت.بسیاری از اهالی هم نمی‌توانند زباله‌ها را تا نزدیک‌ترین کانکس محل زندگی‌شان حمل کنند و ترجیح می‌دهند که منتظر ماشین‌های سیار بمانند.»

زمین؛ سیاره زندگی

طبق آمار ارائه شده از سوی اداره بازیافت منطقه، مقدار زباله روزانه کانکس‌های بازیافت در حدود ۵ تن زباله خشک است. البته اگر به این مقدار، زباله‌های خشکی که ماشین‌های سیار، عوامل غیرمجاز و زباله خشک تولید شده توسط صنایع منطقه را هم اضافه کنیم تناژ ۱۸ تنی در هر روز به دست می‌آید.

به عبارت ساده‌تر منطقه ما روزانه ۱۸ تن زباله خشک تولید می‌کند که عمده آن مربوط به زباله‌های خشک کارخانه‌هاست. اداره بازیافت منطقه میزان زباله‌تر تولید شده در منطقه را ۱۰۰ تن در روز اعلام کرده است. حال وقتی رقم زباله تر و خشک را با هم جمع کنیم می‌بینیم که منطقه صنعتی ۲۱ با جمعیتی حدود ۲۰۰ هزار نفر چه اندازه زباله تولید می‌کند.

ای کاش هنگام تولید انواع زباله به فکر تنها زمینی باشیم که برای زندگی کردن در منظومه شمسی داریم. آن وقت است که در می‌یابیم اگر زباله‌ها بازیافت نشوند چه بر سر زمینی‌ها خواهد آمد،  کانکس‌ها کجا هستند؟ کانکس‌های بازیافت در منطقه هر یک در محله‌ای خاص مستقر شده‌اند تا در دسترس اهالی باشند و زباله‌های خشک آنها را جمع‌آوری کنند.

این کانکس‌ها عبارتند از:

ـ کانکس بازیافت تهرانسر: تقاطع بلوار شاهد و خیابان نفت شمالی

ـ کانکس شهرک دریا: بلوار خزر، روبروی مسجد الغدیر

ـ کانکس شهرک آزادی: بلوار محمد‌رسول‌الله¨ص، جنب بازار میوه و تره‌بار

ـ کانکس چیتگر شمالی: بلوار شهرک شهرداری، داخل بازار میوه و تره‌بار

ـ کانکس شهرک دانشگاه: بازارچه شهرک

ـ کانکس وردآورد: تقاطع خیابان امام‌حسین¨ع و خیابان ولی‌عصر¨عج

ـ کانکس شهرک فرهنگیان: در ورودی شهرک