مدیریت زباله در کشورهای مختلف

ممنوعیت ها و جریمه ها
معمولا کشورهای صنعتی دارای بالاترین نرخ در تولید زباله هستند چرا که تولید و مصرف کالا در این کشورها بالاست اما نکته اساسی که از شاخصه های توسعه نیز هست در صد بازیافت وفرهنگ مدیریت زباله است.
۶۰ درصد زباله‌های خانگی بریتانیا قابل بازیافت یا تغییر کاربری است اما در انگلیس تنها ۱۷٫۷ درصد زباله‌ها بازیافت می‌شوند و ۷۸ درصد آن دفن می‌شوند. این در شرایطی است که روزانه بیش از ۵٫۳ میلیون تن زباله در جهان تولید می‌شود که ایرانی‌ها با میانگین سرانه روزانه ۷۰۰ گرم، ۴۰هزار تن زباله در روز تولید می‌کنند.
این در حالی است که آلمانی‌ها روزانه ۹۰هزار تن تولیدزباله دارند، که در نگاه نخست فاجعه بار به‌نظر می‌رسد. اما در کشورهای توسعه یافته‌ای همچون آلمان ۸۰درصد از زباله‌ها بازیافت می‌شود، در حالی که در ایران کمتر از ۵ درصد زباله به چرخه استفاده باز می‌گردد و فاجعه درست از همین‌جا آغاز می‌شود؛ زمانی که با کوهی از زباله روبه‌روییم و نمی‌دانیم چه کنیم، در حالی‌که به‌طور متوسط کشورهای در حال توسعه، ۵ درصد سرانه تولید ناخالص ملی خود را برای خدمات مدیریت ضایعات شهری هزینه می‌کنند.
ژاپن ۵ درصد از بودجه شهرداری را به این امر اختصاص می‌دهد. در مالزی ۷۰ درصد، در هند ۸۶ درصد و در اندونزی ۹۰ درصد هزینه مدیریت مواد زائد جامد شهری صرف جمع آوری ضایعات می‌شود. از سوی دیگر در کشورهای توسعه یافته خدمات جمع‌آوری محصولات قابل بازیافت بسیار بالاست و تاسیسات فراوری و بازیافت،  بسیار پیشرفته و بازار محصولات بازیافتی،  بسیار گسترده است. در همین حال روش‌های عملی شده برای کاهش آسیبی که زباله‌ها به سلامت و محیط وارد می‌کنند کاملاً شناخته شده هستند. در این میان اتحادیه اروپا همواره روی ۴ اصل کاهش مواد اولیه،  استفاده دوباره از تولیدات،  بازیافت و احیای انرژی تاکید می‌کند.
سوئد
سوئد به منظور بازیافت زباله و بازیابی انرژی از کشورهای همسایه زباله وارد می کند.در حالی که زباله از سال ها پیش به یکی از مشکلات کشورهای صنعتی تبدیل شده ،‌ سوئد بعلت کمبود تولید زباله مجبور به وارد کردن آن از کشورهای همسایه است. در سوئد تنها یک درصد زباله های خانگی قابل بازیافت نیست در حالی که این رقم در کشورهای اروپایی به سی و هشت درصد می رسد. در سوئد سی و شش درصد زباله ها بازیافت ، ‌چهارده درصد تبدیل به کود و چهل و نه درصد سوزانده می شوند در حالی که متوسط بازیافت زباله در اروپا بیست و دو درصد است.سوئد با استفاده از دستگاههای بسیار پیشرفته سوزاندن زباله بیست درصد از برق مورد نیاز دستگاههای گرمازای کشور و نیز ذخیره برق برای دویست و پنجاه هزار خانوار از چهار میلیون و ششصد هزار خانوار را تامین می کند.مشکل کنونی سوئد ظرفیت بالای دستگاههای سوزاننده زباله است که بیش از میزان تولید زباله داخلی (دو میلیون تن در سال) است.استکهلم برای رونق این صنعت و پیشگیری از زیاندهی آن به تازگی شروع به واردات زباله از کشورهای اروپایی کرده است.بر این اساس سوئد سالانه هشتصد هزار تن زباله از نروژ وارد می کند.مشاور آژانس سوئدی حفاظت محیط زیست می گوید : استفاده از انرژی حاصل از زباله در جهانی که بهای انرژی رو به افزایش است اهمیت بسیاری دارد در حالی که ما ممکن است با کمبود سوخت مواجه شویم.سوئد همچنین برای کنترل گازهای آلاینده کارخانجات بازیافت زباله قوانینی جدی در دستور کار قرار داده است.
سوئیس
سوئیس تجهیزات بازیافت زباله خود را به درستی مورد تمجید قرار می‌دهد. شیشه و کاغذ نمونه‌ای از زباله‌هایی هستند که به طور متوسط در سوئیس دور انداخته نمی شوند. در اکثر سوپرمارکتها سطل‌های مجزایی برای بطری‌هایی با شیشه سبز و قهوه‌ای وجود دارد. هر شهر این کشور به طور ماهانه به جمع آوری رایگان زباله‌های کاغذی می‌پردازد که تنها شامل روزنامه‌های قدیمی نمی‌شود و اکثر مردم همه اشیاء ساخته شد از مقوای نازک یا کاغذ را از پاکت غلات تا قبض‌های تلفن قدیمی را مورد بازیافت قرار می‌دهند. در مورد زباله‌های سبز هر دو هفته یک بار همه‌ی گیاهان و روییدنیهای مربوط به باغچه یا باغ که دیگر مورد استفاده نبوده بیرون گذاشته شده و جمع آوری می‌شود. آلومینیوم و حلبی به مخازن محلی منتقل شده باطریها به سوپرمارکتها بازگردانده می‌شوند و روغن‌های قدیمی یا سایر مواد شیمیایی در نقاط ویژه‌ای نگهداری می‌شود. بطری‌های پلاستیکی رایج‌ترین محفظه نوشیدنی‌ها در سوئیس هستند که ۸۰ درصد آنها بازیافت می‌شوند که بسیار بیشتر از میانگین اروپا با ۲۰ تا ۴۰ درصد است. اما حفظ محیط زیست تنها عامل ایجاد چرخه بازیافت در سوئیس نیست و برای این کار انگیزه مالی زیادی نیز وجود دارد. بازیافت رایگان است اما در اکثر نقاط سوئیس دور انداختن زباله هزینه دارد و هر کیسه زباله داری برچسبی است که هر برچسب دست کم یک یورو هزینه دارد.
آمریکا
در آمریکا تلاشها برای کاهش زباله‌های خانگی و تجاری تحت نظر آژانس محافظت از محیط زیست آمریکا (EPA) انجام می‌شود.  امروزه آمریکا ۲۸ درصد زباله‌های خود را بازیافت می‌کند که این میزان در ۱۵ سال گذشته تقریباً ۲ برابر شده است.  بازیافت انواع خاصی از زباله‌ها در این کشور افزایش بیشتری داشته است: ۴۲ درصد کاغذها، ۴۰درصد بطری‌های پلاستیکی نوشابه‌های غیرالکلی، ۵۵ درصد قوطی‌های آلومینیومی نوشیدنیها، ۵۷ درصد بسته بندی‌های استیل و ۵۲ درصد سایر اشیا هم بازیافت می‌شوند. ۲۰ سال پیش تنها یک برنامه جاده‌ای زباله در آمریکا وجود داشت. این میزان در سال ۱۹۹۸ به ۹۰۰۰ برنامه جاده‌ای و ۱۲ هزار مرکز بازیافت زباله رسید. در سال ۱۹۹۹ بازیافت و تغییر کاربری زباله‌ها مانع ورود ۶۴ تن زباله به محل دفن یا مراکز سوزاندن زباله‌ها شد. میزان بازیافت زباله‌ها در ایالات مختلف آمریکا متفاوت است. در آلاسکا، وایومینگ و مونتانا کمتر از ۹ درصد زباله‌ها بازیافت می‌شود در حالی که در نیویورک، ویرجینیا و ۵ ایالات دیگر میزان بازیافت بیش از ۴۰ درصد است.
دانمارک
در دانمارک این امر تحت تأثیر فلسفه یکی از سبزترین کشورهای دنیا قرار دارد. هم اکنن چند دهه است سیاست زیست محیطی دانمارک به زباله به عنوان یک منبع می‌نگرد. در سال ۲۰۰۳ به طور میانگین هر دانمارکی ۵۵۹ کیلوگرم زباله داشته است که از پلاستیک و کاغذ تا بطری و باطری متفاوت بوده است. حدود ۱۰هزار دانمارکی در تجارت جمع آوری زباله فعالیت می‌کنند که حدود ۱/۰ درصد کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهد. تلاش سخت برای دستیابی به دانمارکی سبزتر باعث شده که این کشور به رکوردی جالب دست یابد. آمار دولتی نشان می‌دهد در سال ۲۰۰۳، ۳۱ درصد زباله‌های خانگی بازیافت شده و ۶۲ درصد سوزانده شده است. ۶درصد باقیمانده نیز در زمین دفن شده است. اگرچه میزان کل زباله‌های دانمارک به اندازه‌ای نیست تا این کشور به ایجاد مراکز بازیافت زباله بپردازد اما به ویژه زباله‌های پلاستیکی، زباله محصولات الکترونیکی باطریها و فلزات برای بازیافت به خارج این کشور فرستاده می‌شوند.  دولت همچنین در حال ترغیب صنایع به تولید محصولاتی است که زباله‌های کمتری را از خود به جای می‌گذارند تا میزان تولید زباله کشورش را محدود کند.
آلمان
آلمانها خود را قهرمان محیط زیست جهان می‌دانند. البته شکی نیست که این بحث برای آنها بسیار مهم است. جداسازی زباله‌های خانگی امری بسیار مهم برای مردم آلمان است. در هر آپارتمان معمولاً ۵ سطل برای ۵ نوع زباله وجود دارد که با رنگ‌های جداگانه مشخص شده‌اند. زرد برای بسته بندیها (مانند کارتون‌های قدیمی شیر)، آبی برای کاغذ و مقوای نازک، سطل‌های ویژه شیشه در سه قسمت شیشه های روشن، قهوه‌ای و سبز و یک سطل برای مواد غذایی و گیاهی و سرانجام یک سطل سیاه برای سایر زباله‌ها که مناسب برای افرادی هم هست که حوصله جداسازی زباله‌ها را ندارند. از لحاظ تئوری و قانونی همه آلمانیها ملزم به رساندن زباله‌های خاص مانند باطری و مواد شیمیایی به مراکز بازیافت هستند واگر کسی این کار را نکند مرتکب جرمی اداری شده که البته در عمل به ندرت در این مورد پیگیرد قانونی رخ می‌دهد. بر اساس نظرسنجیها حدود ۹۰درصد آلمانیها باعلاقه شخصی به جداسازی زباله‌ها می‌پردازند.
یونان
بر اساس آمار جامعه بازیافت زیست محیطی یونان این کشور هرساله با تولید زباله‌ای برابر یک میلیارد بطری پلاستیکی آب، ۱ میلیارد بطری نوشیدنی‌های غیرالکلی و یک میلیارد محفظه پلاستیکی شوینده‌ها روبه‌روست. حدود یک پنجم زباله‌های تولید شده این کشور پلاستیک است که تنها یک درصد آن بازیافت می‌شود. به گفته مقامات این سازمان یونان در بحث بازیافت زباله حدود ۱۵ سال عقب تر از سایر کشورهای اتحادیه است. سیستم جداسازی زباله برای یونانیها مهم نبوده و دولت سعی دارد تا سال آینده خود را به استانداردهای اروپایی برساند.
در نتیجه این روند آتن پایتخت این کشور در حال حاضر با بحران مدیریت زباله به دلیل نبود روش های جایگزین روبه روست. این درحالی است که آتن بزرگترین مرکز بازیافت زباله در اروپا را در کنار محل دفن زباله‌های این شهر داراست که ساخت آن ۷۵ میلیون یورو هزینه برده است اما به همان شکل رها شده و فعالیتی ندارد.
ایتالیا
قوانین زباله در ایتالیا از منطقه‌ای به منطقه دیگر بسیار متفاوت است. در همین ماه قوانین زباله در رم سخت‌تر شده و بر اساس آن افرادی که تا فاصله ۵۰۰ متری خانه خود دارای سطل بازیافت هستند و زباله‌های خود را جدا نکنند تا ۶۱۹ یورو جریمه خواهند شد.  ساکنان رم معتقدند که معمولاً یافتن سطل زباله در این شهر سخت بوده و در صورت یافتن هم اغلب پر هستند. شورای شهر رم اخیراً خواستار ایجاد سطل‌های زباله جدید با رنگ‌های مختلف برای جداسازی زباله‌ها شده است. سال گذشته کمیسیون اروپا اعلام کرد که قصد دارد با ایتالیا به خاطر ۲۸ مورد نقض قواعد زیست محیطی اتحادیه اروپا برخورد کند.
سنگال
بازیافت زباله در سنگال به صورت صنعتی انجام نمی‌شود اما بخشی از زندگی روزانه مردم سنگال است. در این کشور همه چیز بازیافت می‌شود. از کیسه‌های پلاستیکی تا کتاب تمرین مدارس، قوطی‌های غذا، بطری آب معدنی و حتی پوست میوه. گفته می‌شود پوست میوه برای استفاده در صنعت عطرهای ارزان جمع آوری می‌شود. قوطی های رب گوجه به لیوان آب مردم مناطق روستایی تبدیل شده و در خیابانها نیز مورد استفاده متکدیان قرار می‌گیرد. از روزنامه‌ها و اسناد اداری قدیمی برای پیچیدن نان، میوه و بادام استفاده می‌شود. از کیسه های پلاستیکی برای ساخت کفش استفاده شده و عده‌ای از مردم با هوش این کشور به جمع آوری زباله‌های فلزی برای ارسال آنها به کارخانه‌های اروپایی می‌پردازند. شرکت زباله‌های “آلسیون” سوئیس قراردادی را به ارزش ۹ میلیون دلار با دولت سنگال منعقد کرده تا زباله‌های داکار پایتخت این کشور را جمع آوری کند.

تهیه کننده: خانم مهسا خدری