پایان دوران دولت سالاری شهرسازی

عباس آخوندی به صورت رسمی حکم انتصاب پیروز حناچی را به عنوان معاون جدید شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی ابلاغ کرد، مهم‌ترین برنامه دولت در حوزه شهرسازی و معماری را تغییر نگاه و سیاست «دولت محور» در این بخش به رویکردی «شهروند محور» عنوان کرد.

وزیر راه و شهرسازی که این روزها هم در متن و هم در حاشیه مراسم‌های مختلفی که اغلب به بهانه تودیع و معارفه معاونان قدیم و جدید در این وزارتخانه برگزار می‌شود بر خصوصی‌سازی و ضرورت برون سپاری فعالیت‌های اجرایی تاکید می‌کند، این بار بر ضرورت برون سپاری فعالیت‌ها در حوزه‌ای از اختیارات دولتی وزارت راه و شهرسازی تاکید کرد که تا پیش از این تصور می‌شد این حوزه وزارتی، کاملا حکومتی و وابسته به سیاست‌های دولت است.
عباس آخوندی که پس از معارفه معاونان خود در روزهای گذشته، به صورت رسمی حکم انتصاب پیروز حناچی را به عنوان معاون جدید شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی ابلاغ کرد، مهم‌ترین برنامه دولت در حوزه شهرسازی و معماری را تغییر نگاه و سیاست «دولت محور» در این بخش به رویکردی «شهروند محور» عنوان کرد.
بر این اساس، در حالی که هم اکنون به خاطر ماهیت خاص حوزه معماری و شهرسازی بیشترین حضور دولت در بخش‌های اجرایی حوزه مسکن و شهرسازی، به این بخش مربوط می‌شود، وزیر راه و شهرسازی بر ضرورت تقویت نقش حکومت‌های محلی (شهرداری‌ها) و کاهش نقش اجرایی دولت در برنامه‌های شهرسازی و معماری تاکید کرد.
به اعتقاد وی، نمی‌توان در پایتخت کشور در شورایی به نام شورای عالی شهرسازی و معماری نشست و برای محله یا شهری که کیلومترها از پایتخت فاصله دارد، برنامه‌ریزی کرد.
تغییر رویکرد دولت محور در حوزه شهرسازی و معماری به نگاهی شهروند محور با تقویت شدید نقش شوراهای شهر و به خصوص شهرداری‌ها، رویکردی است که از سوی آخوندی به عنوان اصلی‌ترین ماموریت معاون جدید شهرسازی و معماری وزارت راه وشهرسازی تبیین شده است.
برون سپاری در حوزه‌های اجرایی وزارت راه‌وشهرسازی در حالی از اقدامات دولت در زمینه ساخت مسکن و راه، نوسازی بافت فرسوده و مدیریت شهرهای جدید، به حوزه شهرسازی و معماری می‌رسد که این تصور به وجود می‌آید که آخوندی با تاکید بر برون سپاری علاوه بر حرکت در مسیر اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی که در برنامه‌های خود نیز بر آن تاکید دارد، امکان همراهی بخش خصوصی و به خصوص نهادهای شهری همچون شورای شهر و شهرداری‌ها را برای دولت فراهم می‌کند، موضوعی که شاید در دولت‌های قبل همواره یکی از دلایل اصلی تقابل میان دولت و بخش خصوصی و به خصوص دولت و نهادهای شهری به ویژه شهرداری‌ها بوده است.
کاستن از بار سنگین وظایف اجرایی که پیش از این بر دوش وزارت راه و شهرسازی و معاونت‌های مختلف آن قرار داشت، مزیت دیگری است که آخوندی با رویکرد خصوصی‌سازی و برون سپاری، آن را برای دولت رقم می‌زند.
شهروند محوری به جای دولت محوری
وزیر راه و شهرسازی در مراسم تودیع و معارفه معاونان قدیم و جدید شهرسازی و معماری وزارت راه‌وشهرسازی با انتقاد از دولت محور بودن توسعه شهری در ایران گفت: تمام طرح‌ها و برنامه‌های شهری در کشور از طرح‌های جامع و تفصیلی گرفته تا اجرای آنها، هویت‌های اجتماعی و فرهنگی طرح‌ها و اینکه چه نوع خدماتی به شهرهای مختلف در حوزه معماری و شهرسازی اختصاص می‌یابد، همیشه در انحصار دولت‌ها بوده است.
عباس آخوندی با تاکید بر اینکه در حال حاضر میزان رشد و آگاهی اجتماعی در ایران به‌اندازه‌ای ارتقا یافته است که بتوان آغاز فعالیت‌های دولت جدید را در این عرصه به عنوان نقطه شروع تغییر اساسی در رویکرد شهرسازی بدانیم، تصریح کرد: اگر قرار باشد شهرسازی، شهروند محور باشد بسیاری از طرح‌ها، فرآیندها و تصمیماتی که در حال حاضر دولت بر آن مداخله می‌کند باید از اساس و بنیان تغییر کند یا جنبه‌هایی از آن حذف شود یا تغییر محتوا بدهد.وی افزود: نمی‌توان این موضوع را منطقی دانست که عده‌ای در پایتخت و در شورای عالی شهرسازی و معماری بنشینند و برای شهرها و محله‌هایی که کیلومترها از تهران فاصله دارد، تصمیم‌گیری کنند.
وزیر راه و شهرسازی با تاکید بر ضرورت نوعی تفویض اختیار کلی به حوزه‌های محلی و حکومت‌های شهری در زمینه شهرسازی و معماری گفت: در این زمینه دو گرایش مطرح است که یکی از این دو گرایش به سمت اختیارات حداکثری محلی و دیگری گرایش به سمت دولت مرکزی حداقلی است.
وی با بیان اینکه هنوز به صورت گسترده و متمرکز کاری در این زمینه انجام نشده است، گفت: هیچ دولتی تاکنون حاضر نشده در هیچ کدام از این موارد قدرت خود را به نهادهای محلی منتقل کند این در حالی است که ما باید تمرکز خود را در حوزه معماری و شهرسازی بر سیاست‌گذاری‌های کلان و وجوه نظارتی طرح‌ها، قرار دهیم و بر موضوع عدالت در توزیع منافع ملی تکیه داشته باشیم.
هشدار معاون جدید درباره بی‌توجهی به شهرسازی
در این مراسم همچنین، معاون جدید شهرسازی و معماری وزارت راه‌وشهرسازی ضمن تشریح برنامه‌های کلان خود در این بخش، بر مدیریت خردمندانه فضای سرزمین به عنوان مهم‌ترین وظیفه دولت در حوزه شهرسازی و معماری تاکید کرد.
پیروز حناچی، با تاکید بر اینکه بی‌توجهی به اصول معماری و شهرسازی در میان مدت و بلند مدت می‌تواند باعث بروز عارضه‌های جبران‌ناپذیر شهری شود، گفت: یکپارچگی طرح‌های شهرسازی و هماهنگی آن با طرح‌های بالادستی و پایین دستی، مشارکت شهروندان به عنوان یک تجربه ملموس و موفق در جایگاه پشتوانه طرح‌ها، تاثیرگذاری طرح‌ها در تصمیمات خرد و کلان‌شهری اصلی‌ترین وظایفی است که در دوره جدید معاونت شهرسازی و معماری بر آن تمرکز خواهد شد.
وی به روزآوری طرح‌های شهرسازی و معماری، توجه به ارزش‌های معمارانه در بافت‌های قدیمی و فرهنگی و همچنین اقدامات نظارتی بر طرح‌های مصوب را از ضرورت‌های دیگر دولت در عرصه شهرسازی و معماری عنوان کرد.
حناچی، با اشاره به ضرورت نگاه ویژه به مشکلات گسترده‌ای که کلانشهرها به خصوص در دو دهه اخیر با آن مواجه بوده‌اند، گفت: در این دو دهه اخیر کلانشهرها با مشکلاتی مواجه شدند که پیش از این با آن روبه‌رو نبودند و آن نرخ رشد جمعیتی بسیار گسترده‌ای است که هیچ مطابقتی با برنامه‌ها و چشم‌اندازهای شهری ندارد.وی فقدان نیروهای اقتصادی برای توسعه کلانشهرها با تکیه بر تجربه‌های روز دنیا را از کاستی‌های موجود در عرصه شهرسازی و معماری عنوان کرد و افزود: اگر مردم را در ارتباط با کلانشهرها تشویق به تمرکززدایی می‌کنیم باید این موضوع را هم برای مردم اقتصادی کنیم.به گزارش «دنیای اقتصاد»، تاکید حناچی به اقتصادی کردن شهرها، می‌تواند اشاره‌ای باشد به نقدهایی که پیش از این نیز از سوی وی در مورد تبدیل شهرهای جدید به خصوص شهرهای جدید اطراف تهران به خوابگاه‌هایی فاقد مزیت‌های اقتصادی، مطرح شده بود.حناچی پیش‌تر مطرح کرده بود: توسعه مسکونی شهرهای جدید بدون توجه به مراکز شغلی این مناطق را به خوابگاه تبدیل کرده و دولت نیز ساخت‌وسازهای ارزان خود را در این شهرها متمرکز کرده است.