سیستم اتوبوس سریع بوگاتا (کلمبیا)

شهر بوگاتا پایتخت کشور کلمبیا با جمعیت ۵/۶ میلیون نفر (حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت کشور) است. ۶۲ درصد از جمعیت در بازه سنی ۱۵ تا ۵۴ سال هستند. شهر بوگاتا در ارتفاع ۲۶۰۰ متر از سطح دریا واقع شده و دارای درجه حرارتی بین ۸ تا ۲۰ درجه سانتی گراد در طول فصول مختلف سال است.

بوگوتا دارای ۱۳۰۰۰ خط – کیلومتر جاده است که ۱۰۰۰۰ خط – کیلومتر آن دارای روسازی می باشد. اوج تقاضای سفر در شهر بوگوتا در دو دوره (ساعت ۶ تا ۸ صبح و ساعت ۵ تا ۷ بعد از ظهر) است. همچنین یک دوره اوج کوتاه در میان روز نیز وجود دارد.

دولت کلمبیا در ۲۰ سال گذشته در خصوص نیاز به یک سیستم حمل و نقل جدید در بوگوتا بحث نموده است که دارای قابلیت هایی هم چون سیستم LRT باشد. سیستم LRT به دلیل هزینه?های سنگین و اعتراض شرکت?های خصوصی که هم اکنون از سیستم حمل و نقل عمومی بهره?برداری می کنند، هرگز اجرا نشده است. مسئولین شهر بوگوتا در سال ۱۹۹۸ میلادی یک استراتژی جدید را برایغلبه بر مشکلات حمل و نقل و ترافیک به کار گرفتند. از سال ۱۹۹۸ میلادی در شهر بوگوتا، استراتژی?های مختلفی برای کاهش تراکم ترافیک به اجرا درآمده است که مهم?ترین آنها عبارتند از :

– کاهش ۴۰ درصد از اتومبیل ها در ساعات اوج با ایجاد محدودیت تردد بر اساس زوج و فرد بودن شماره پلاک اتومبیل

– اجرای یک شبکه مسیر خطوط دوچرخه سواری

– احداث پیاده روها

– ایجاد سیستم اتوبوس?رانی سریع السیر

Transmilenio یک سرویس حمل و نقل با ظرفیت بالا است که خدماتی هم چون سرویس?های سیستم LRT را تامین می?نماید، این سیستم در سال ۲۰۰۰ میلادی مورد بهره?برداری قرار گرفته است.

وضعیت سیستم حمل و نقل شهر بوگوتا قبل از اجرای BRT

توسعه سیستم اتوبوس?رانی دارای رشد سریع و سازماندهی نشده بود، به طروی که بین سالهای ۱۹۹۳ تا ۱۹۹۷ میلادی، تقاضا برای خدمات اتوبوس?رانی ۲۷ درصد رشد را نشان می?داد. عرضه اتوبوس در دوره مذکور، ۷۲ درصد رشد یافته که نشان دهنده فقدان کنترل و برنامه?ریزی بوده است. این رشد نامتوازن باعث ایجاد پدیده?ای به نام جنگ برای سنت شده است. این پدیده به جنگ پرخاشگرانه رانندگان برای سوار کردن حداکثر تعداد مسافر اطلاق می?شد.

از آنجا که درآمد گردانندگان سیستم بستگی به تعداد مسافر استفاده کننده از خدمات آنها داشت، جنگ بر سر مسافر شکل رقابت?آمیز پیدا کرده بود، از سوی دیگر فقدان سیستم تعمیر و نگهداری و بازسازی وسایل نقلیه باعث ایجاد هزینه?های سنگین بهره?برداری و افزایش آلاینده?های هوا و افزایش سر و صدا شده بود. جمع?آوری کرایه توسط راننده صورت می?گرفت که باعث ایجاد خطرات بالقوه و در مواردی منجر به تصادف می شد. این شیوه جمع آوری کرایه باعث افزایش زمان سفر و کاهش جذابیت خدمات سیستم حمل و نقل عمومی نیز می گشت. از دیگر مشکلات این سیستم می?توان به سطح بالای آلاینده های هوا به میزان ۷۵۰۰۰۰ تن آلوده کننده هوا در سال (تولید شده توسط جریان ترافیک) و سطح آلودگی صوتی بیش از ۹۰ دسی بل (dB) برای خیابان?های اصلی شهر اشاره کرد. آلودگی هوا یکی از مشکلات جدی سیستمی بود که اکسیژن آن ۲۷ درصد از سطح دریا کم?تر است. تعداد زیاد تصادفات (۵۲۷۶۴ مورد) و ۱۱۷۴ نفر کشته شده آن نیز در سال ۱۹۹۸ میلادی به ثبت رسیده است.

وضعیت سیستم حمل و نقل شهر بوگوتا بعد از اجرا BRT

سیستم Transmilenio برای کاهش تصادفات، زمان سفر، آلودگی هوا و همچنین تامین دسترسی برای کودکان، سالخوردگان، معلولان و افراد ناتوان با استفاده از تکنولوژی پیشرفته حمل و نقل و ارایه خدمات با کیفیت بالا ایجاد شده است. مدیریت، کنترل و برنامه?ریزی سیستم توسط یک اداره جدید حمل و نقل عمومی انجام می?شود. جمع آوری کرایه و بهره برداری از سیستم به وسیله بخش خصوصی کنترل می?شود. اداره جددی حمل و نقل عمومی با نام S.A Transmilenio در ماه اکتبر سال ۱۹۹۹ میلادی به منظور مدیریت، کنترل و برنامه?ریزی سیستم تاسیس شد. اداره S.A Transmilenio به وسیله ۳ درصد از درآمد حاصل از کرایه?ها و سایر فعالیت?ها (هم چون آگهی?های تبلیغاتی تجاری) پشتیبانی می?شود. منابع مالی برای احداث سیستم BRT از مالیات سوخت، درآمدهای محلی، اعتبارات بانک جهانی و امتیازات اعطایی دولت مرکزی تامین می?شوند. منابع مختلفی برای سرمایه?گذاری در زیرساخت?های BRT تا سال ۲۰۰۶ میلادی با طرح گسترش تا سال ۲۰۱۸ میلادی برنامه?ریزی شده است.

– ۴ محوطه پارکینگ و تعمیر ونگهداری

– ۵۸ ایستگاه

– ۱۷ گذرگاه عابر پیاده

– پیاده?رو?سازی مربوطه

– احداث و بازسازی ۱۲۶ کیلومتر از خطوط تغذیه?کننده سیستم

پیش بینی می?شود حدود ۱۷۰۰۰ نفر در اجرای این پروژه همکاری نمایند. در هیجدهم دسامبر سال ۲۰۰۰ میلادی بهره برداری از سیستم Transmilenio آغاز شده است.

خصوصیات و ویژگی?های زیربنایی سیستم Transmilenio

تاسیسات زیربنایی سیستم Transmilenio شامل مسیر ویژه اتوبوس، خیابان?هایی برای اتوبوس?های تغذیه کننده مسیر اصلی، تسهیلات دسترسی عابرین پیاده، ایستگاه?ها، مکان?هایی برای پارکینگ اتوبوس?ها و تعمیر ونگهداری آنها و یک سیستم کنترل پیشرفته می?باشد. مسیرهای ویژه در بخش میانی خطوط خیابان?های اصلی شهر در نظر گرفته شده است. مسیرهای ویژه با استفاده از جدا کننده?های فیزیکی از ترکیب جریان ترافیک وسایل نقلیه شخصی، کامیون?ها و تاکسی?ها مجزا شده است. مسیرهای ویژه در سیستم Transmilenio دارای دو خط در هر جهت می?باشند.

وجود دو خط در هر جهت حرکت، امکان عبور اتوبوس?ها از کنار هم را فراهم می?آورد که باعث بهبود سرعت عملکرد بهبود سرعت عملکرد سیستم شده و اجازه تردد اتوبوس?های اکسپرس و همچنین سرویس?دهی با وجود یک اتوبوس متوقف شده در کنار مسیر را می?دهد. پیش?بینی می?شود در یک برنامه ۱۵ ساله تعداد ۲۲ مسیر ویژه یا خط اصلی که ۳۸۸ کیلومتر مسیر را پوشش می?دهد به بهره?بردرای برسد.

در سیستم Transmilenio سه نوع ایستگاه وجود دارد:

– ایستگاه?های معمولی: این نوع ایستگاه در هر ۵۰۰ متر مسافت از مسیر در نظر گرفته شده اند در همه این ایستگه ها امکان خرید بلیط و وورد به سیستم برای مسافران وجود دارد.

– ایستگاه میانی: این ایستگاه?ها در محل برخورد خطوط تغذیه کننده و خطوط اصلی سیستم قرار میΚЙ˘ҙǘϮ هدف این ایستگاه?ها تامین یک ارتباط متقابل مناسب، کارا و سریع بین اتوبوس?های خطوط تغذیه کننده و اتوبوس?های سیستم Transmilenio است.

– ایستگاه?های خطوط اصلی: این ایستگاه?ها در ابتدا و انتهای مسیر خطوط اصلی قرار می?گیرند. در این ایستگاه?ها، انتقال بین اتوبوس?های سیستم Transmilenio، اتوبوس?های خطوط تغذیه کننده آن و مسیرهای حمل و نقل صورت می?گیرد. کرایه پرداختی به صورت هماهنگ با خطوط تغذیه کننده در نظر گرفته شده و هنگامی که مسافران بین دو نوع اتوبوس انتقال می?یابند نیازی به پرداخت مجدد (۲ مرتبه) وجود ندارد. در این ایستگاه?ها، تسهیلات پارکینگ برای دوچرخه نیز وجود دارد.

شیوه بهره برداری

در خطوط اصلی فقط امکان بهره برداری از اتوبوس?های Transmilenio وجود دارد و اتوبوس?های خطوط تغذیه?کننده امکان استفاده از آنها را ندارند. در خطوط اصلی دو نوع سرویس?دهی وجود دارد:

یکی سرویس?های معمولی که در همه ایستگاه?های مسیر توقف می?نمایند و با شماره ۱ شناسایی می?شوند.

دیگری سرویس?های اکسپرس است که در همه ایستگاه?های طول مسیر توقف ندارند و این موضوع باعث کاهش زمان سفر و تعداد اتوبوس?های موجود در ناوگان می?شود. اتوبوس?های اکسپرس با شماره?های ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰ و ۵۰ شناسایی می?شوند.

تلفیق دو شیوه سرویس دهی مذکور امکان می?دهد که تعداد مسافر بیشتری در هر ساعت و در هر جهت جابجا شود. در حقیقت بدین ترتیب، مسافرین بر اساس مقصدشان تقسیم می?شوند که این امر برای کاهش تعداد اتوبوس ناوگان اتوبوس?رانی مناسب می?باشد. اتوبوس?های معمولی هر ۵ دقیقه و اتوبوس?های اکسپرس هر ۴ دقیقه حرکت می?نمایند. جدو ل۲ تعداد مسافر روزانه پیش?بینی شده این سیستم را نشان می?دهد.

در خطوط اصلی از اتوبوس?های مفصل دار با ظرفیت ۱۶۰ مسافر، طول ۱۸ متر، عرض ۶/۲ متر و دارای ۴ درب به عرض ۲/۱ متر در سمت چپ هستند. طراحی اتوبوس?ها بر پایه اصل مشتری محوری انجام شده است به طوری که دارای آسایش کافی در داخل آن بود و ورود و خروج مسافرین به آن به سهولت انجام شود. همچنین آلودگی اندک هوا و صدا نیز مد نظر بوده است.

رانندگان اتوبوس ها در شیفت های کاری ۶ ساعته فعالیت می?نمایند. حقوق رانندگان اتوبوس?ها تابعی از مقدار مسافت پیموده شده توسط اتوبوس (بر حسب کیلومتر) است و ارتباطی با کرایه جمع آوری شده ندارد. سیستم Transmilenio از ساعت ۵ صبح الی ۱۱ شب سرویس دهی می نماید. در این سیستم، کرایه مسافرین قبل از سوار شدن به اتوبوس جمع آوری میΘՙɘϮ کرایه هنگام ورود مسافر به سیستم و در محل ایستگاه ها جمع آوری می گردد. کارت بلیط های زرد رنگ برای یک سفر، قرمز رنگ برای دو سفر کارت بلیط های مخصوص برای چندین سفر می باشد و این سیستم جمع?آوری کرایه باعث کاهش زمان سوار شدن، کاهش هزینه?های بهره?برداری و زمان سفر مسافرین می?شود.

جدول ۲- تعداد مسافر روزانه پیش بینی شده

سیستم پیشرفته کنترل

یک سیستم پیشرفته کنترل مهمترین بخش سیستم BRT است. یک سیستم کنترل ماهواره?ای امکان نظارت پیوسته بر عملیات بهره?برداری اتوبوس?ها را به وجود می?آورد. هر اتوبوس دارای یک دستگاه گیرنده سیستم موقعیت?یاب جهانی GPS (Global Positioning System) برای گزارش دادن موقعیت اتوبوس است. یک کامپیوتر که دارای برنامه?های عملکرد ناوگان اتوبوس?رانی و سیستم ارتباطات پیگیری حرکت?ها است در مرکز کنترل Transmilenio قرار داده شده است که اطلاعات را به صورت مشترک توسط اداره پلیس و دستگاه گیرنده خودکار به گیرنده?های ورودی و خروجی هر ایستگاه می?فرستد، این سیستم ارتباطی تامین کننده اطلاعات واقعی زمان سیر و حرکت است و ساختار اصلی مرکز کنترل را تشکیل می?دهد.

نتایج حاصل از بهره برداری فاز ۱

فاز ۱ پروژه سال?های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۲ میلادی اجرا شده است، سیستم با ۲۱ ایستگاه و ۵/۱۵ کیلومتر مسیر ویژه شروع به کار نموده است. در نوامبر سال ۱۹۹۹ میلادی در شهر بوگوتا، ۳۵ کیلومتر مسیر ویژه اتوبوس و ۱۰۰ کیلوتر مسیر خطوط تغذیه کننده وجود داشته است که ۴۰۱ اتوبوس مفصل دار (دوکابین) و ۱۰۳ اتوبوس خطوط تغذیه کننده در آن سرویس دهی می?کرده?اند. ۳ مسیر از خطوط اصلی احداث شده که ۴۱ کیلومتر مسیر ویژه اتوبوس در این ۳ کریدور ساخته شده است. در ۷ ناحیه تغذیه کننده نیز ۳۰۹ کیلومتر خطوط تغذیه کننده داخل ۷۴ ناحیه شهر به اجرا درآمده است که مسافرین را از نواحی دور دست به خطوط اصلی سیستم BRT می?رسانند. برای خطوط اصلی، تعداد ۴ ترمینال ایستگاهی، ۴ ایستگاه ارتباطی میانی برای دو بخش سیستم، ۵۳ ایستگاه معمولی و ۳۰ ایستگاه گذرگاه عابر?پیاده احداث شده است. برای این فاز پروژه ۲۴۰ میلیون دلار (آمریکا) سرمایه?گذاری انجام گرفته است. شهردار بوگوتا در ۱۸ دسامبر ۲۰۰۱ میلادی رسماً سیستم جدید BRT را افتتاح نمود. در فاز ۱ پروژه، به طور متوسط تعداد ۷۷۰۰۰۰ مسافر در روز با استفاده از این سیستم جا به جا شده?اند.در بخش?های شلوغ سیستم BRT جا به جایی ۳۴۰۰۰۰ مسافر در ساعت در هر جهت نیز گزارش شده است. مجموعاً تعداد ۲۵۶/۱۶۲/۳۴۴ نفر در خطوط اصلی سیستم جا به جا شده?اند و اتوبوس?های آن مجموعاً ۷۱۵/۰۳۵/۶۶ کیلومتر مسافت را پیموده?اند. ناوگان سیستم مشتمل بر ۴۷۰ اتوبوس مفصل?دار (دوکابین) و ۲۳۵ اتوبوس در خطوط تغذیه?کننده بوده است که سرعت متوسط حرکت اتوبوس?ها در خطوط اصلی برابر ۲۶ کیلومتر در ساعت گزارش شده است. با اجرای سیستم جدید، سرعت متوسط حرکت اتوبوس?ها از ۱۰ کیلومتر در ساعت به ۲۶ کیلومتر در ساعت افزایش یافته است. در فاز ۱ پروژه تعداد ۹۰ غرفه فروش بلیط و ۳۵۹ دستگاه کنترل بلیط در ورودی های سیستم نصب شده است. کرایه دریافتی در شروع فعالیت سیستم ۸۰۰ پزو کلمبیا بوده است که بعداً به ۹۰۰ پزو افزایش یافته است. این مقدار کرایه حدوداً ۴۰/۰ دلار (آمریکا) است. درآمد روزانه سیستم در این فاز برابر ۲۷۰۰۰۰ دلار (آمریکا) از جابجایی حدود ۷۷۰۰۰۰ مسافر روزانه بوده است.

اثرات زیست محیطی طرح

کاهش آلودگی?های زیست?محیطی و تصادفات رانندگی، مهمترین اثر اجرای پروژه در فاز ۱ بوده است. با اجرای این فاز از پروژه یک کاهش ۹۲ درصدی از تعداد کشته?های ترافیکی مشاهده شده است. همچنین مجروحین تصادفات رانندگی به میزان ۷۵ درصد و تعداد تصادفات برابر ۴۷ درصد کاهش داشته است. مطالعات میدانی دریکی از خطوط اصلی در سال ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ میلادی نشان دهنده کاهش حدود ۴۳ درصد از دی اکسید سولفور (SO2)18 درصد از دی اکسید نیتروژن (NO2) و ۱۲ درصد ذرات معلق در هوا می باشد. ۳۲ درصد کاهش زمان سفر برای مسافرین سیستم حمل و نقل عمومی نیز ملاحظه شده است.

نتیجه گیری

بسیاری از پروژه?های اجرا شده در کشورهای آمریکای لاتین دارای مشکلات و موانع اجرایی بوده?اند ولی سیستم BRT به عنوان یک گزینه مطلوب برای توسعه و به?روز نمودن سیستم حمل و نقل با هزینه?های اجرایی مناسب مطرح شده است. با بهره?برداری از فاز اول پروژه BRT در شهر بوگوتا مشاهده شده است که زمان سفر، آلودگی?های زیست?محیطی و تصادفات به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. همچنین سرعت حرکت در شبکه و ایمنی سفرها با اجرای سیستم BRT یافته است.